Racjonalizm

Gerald O'Collins SJ, Edward G. Farrugia SJ

LEKSYKON pojęć teologicznych i kościelnych

z indeksem angielsko-polskim

Przełożyli Ks. Jan Ożóg SJ, Barbara Żak

Wydawnictwo WAM, Kraków 2002

Racjonalizm

(z łac. „ratio = rozum”) System, który w poszukiwaniu prawdy — także prawdy religijnej — daje pierwszeństwo rozumowi. Bardzo mocne nastawienie racjonalistyczne było cechą Oświecenia. Niektórzy jego przedstawiciele posługiwali się rozumem po to, żeby odrzucić objawienie, inni doszli do tego, że odrzucali jakiekolwiek religijne przekonania. Sobór Watykański I (1869-1870), chociaż przeciw fideistom uznawał zdolność rozumu ludzkiego do poznania Boga ze świata stworzonego, to jednak przeciw racjonalistom twierdził, że istnieje „nadprzyrodzone” Boże objawienie, któremu winniśmy okazać posłuszeństwo wiary (DH 3004-3005, 3008; ND 113-114, 118). Obecnie racjonalizm nie jest już w tak dużym stopniu jak dawniej używany jako synonim ateizmu i agnostycyzmu. Jednakże chrześcijanie wschodni często łączą racjonalizm z zachodnim indywidualizmem, który rozluźnia więzy z prawdziwym środowiskiem wiary jakim jest wspólnota. Zob. fideizm, liberalizm, objawienie, Oświecenie, Sobór Watykański I.

opr. mg/mg