Tomasz z Akwinu

Mikołaj Olszewski

TOMASZ Z AKWINU

Copyright © Wydawnictwo WAM 2003

Czasy

Tomasz z Akwinu nie bez racji uchodzi za największą umysłowość chrześcijaństwa w średniowieczu, stąd też większa część tej książki dotyczyć będzie jego myśli, niemniej myśl nigdy nie powstaje w próżni, zawsze jakiś wpływ na nią ma otoczenie kulturowe, w którym żył i do którego zwracał się myśliciel. Nie inaczej było też w przypadku Tomasza. Należy ponadto szczególnie podkreślić, że wiek XIII, w którym działał Akwinata, był okresem niezwykle istotnym dla kultury europejskiej i Kościoła, a szczególne znaczenie dla dziejów myśli miały dwa zjawiska: narodziny i rozwój uniwersytetów oraz powstanie zakonów mendykanckich.

Wprawdzie pierwsze uniwersytety powstały jeszcze w wieku XII, ale wiek XIII był świadkiem ich formowania się i triumfu. Nowa forma życia intelektualnego, która pojawiła się na uniwersytetach, stymulowała szereg zjawisk o charakterze czysto intelektualnym: przede wszystkim recepcję myśli Arystotelesa, obrazu świata i Boga, który ona zawiera, oraz o zawarte w niej pojęcie nauki jako najdoskonalszej formy wyrażania wiedzy, również wiedzy o Bogu. Arystotelesowski ideał naukowości narzucił scholastykom rygoryzm metody, systematyzację wiedzy, a regulacje życia uniwersyteckiego zdeterminowały formy jej uprawiania.

Początek wieku XIII to również czasy narodzin zakonów mendykanckich. Ten ruch religijny był odpowiedzią Kościoła na zmieniającą się rzeczywistość zewnętrzną. Centrami życia społecznego stawały się wówczas miasta. Miasto zmieniło ludzi, ich mentalność, sposób życia, w związku z czym trzeba było opracować nowy program ewangelizacji skierowany do nowego typu ludzi. Tego właśnie zadania podjęli się w wieku XIII dominikanie i franciszkanie.

W obydwu tych procesach i szeregu ważnych wydarzeń na nie wpływających uczestniczył Tomasz, nierzadko jako jeden z ich głównych protagonistów. One też stanowią kulturowy i religijny kontekst działalności intelektualnej Tomasza.

opr. ab/ab