Historia konklawe (1)

Są dwa sposoby przedstawiania historii konklawe.

Pierwszy, obecny przede wszystkim w prasie, polega na opowiadaniu przebiegu wydarzeń podczas którychś z wyborów papieża. Niespodziewane zdarzenie, ciekawy szczegół czy jakiś rekord z puntu widzenia statystyki - oto punkty, które decydują o obecności danego konklawe w rankingu "popularności" medialnej.

Najczęściej trafia na łamy słynne "konklawe" z Viterbo, z 1268-71, i to aż z czeterech powodów: * przez część historyków są traktowane jako pierwsze konklawe (z tą opinią się nie zgadzam, gdyż instytucja konklawe powstała po ich zakończeniu, w 1274 roku) * były to najdłuższe wybory papieża w historii, które trwały 33 miesiące * wybrano podczas nich na papieża kandydata spoza kolegium kardynałów: nie dość, że nie był kardynałem, nei był nawet księdzem, lecz diakonem. Stało się tak ostatni raz w dziejach * w końcu, najbardziej medialna historia dotyczy słynnej rozbiórki dachu przez mieszkańców Witerbo, którzy w ten sposób mieli zmusić kardynałów do przyspieszenia osiągnięcia porozumienia.

Na drugim miejscu plasuje się konklawe w 1522, w Rzymie. W tym wypadku nie sam przebieg jest interesujący, ale wybór papieża: aż do 1978 roku był to ostatni wybór papieża spoza Włoch, Adriana VI. Konklawe wspominano zawsze wtedy, gdy pisano o serii papieży-Włochów, a przerwał ją dopiero Polak, Jan Paweł II. Ciekawostką jest fakt, że podczas tego konklawe po raz ostatni wybrano kardynała spoza kolegium kardynalskiego.

Trzecie z najbardziej znanych wybory papieskie to konklawe z 1901 roku (Rzym), głównie za sprawą tego, że po raz ostatni zostało użyte wtedy tzw. weto ze strony imperatora, złożone skądinąd przez polskiego kardynała z Krakowa (Kraków należał wówczas do Cesarstwa Austro-Węgier), kard. Puzyny.

Są jeszcze inne, ciekawe historie związane z konklawe i właśnie ciekawostki z nimi związane są kanwą opowiadania historii konklawe.

Ale o konklawe można opowiadać też inaczej, nie tyle skupiając się na poszczególnych wyborach, co pokazując ewolucję i ciągłość, zmiany które doprowadziły wybory papieża do dzisiejszych ich reguł i rytuałów. Taka narracja jest o wiele rzadsza i pewnie trudniejsza do przeprowadzenia, obecna w nielicznych książkach i porozrzucana po opracowaniach historycznych, często obarczona dużą dawką interpretacji.

Który sposób wybrać? Chciałbym zaproponować ten drugi. Dzięki niemu, można zobaczyć, dlaczego istnieją i skąd się wzięły poszególne ryty i zasady, dlaczego istnieje tajemnica konklawe i czemu pewne apele o uproszczenie zasad nie mają sensu. Kto chętny, zapraszam.

***

Bo forma dzisiejsza konklawe jest efektem pewnego dynamicznego procesu, który dokonywał się przez 2000 lat i który polegał na reakcjach papieży wprowadzających zmiany, by zapobiec nadużyciom i wypaczeniom, jeśli takie miały miejsce w poprzednim konklawe, lub usprawnić procedurę wyboru. W konstytucji Universi Dominici Gregis Jan Paweł II pisał, że papieże za swój obowiązek uznali regulację norm wyboru swego następcy odpowiadając na potrzeby epoki.

Jeśli dzisiaj i ja z kolei podejmuję ten problem, to nie ze względu na brak poszanowania dla tamtych norm, odnoszę się bowiem do nich z głębokim szacunkiem i w dużej części zamierzam je potwierdzić, przynajmniej co do ich istoty i fundamentalnych zasad, jakie nimi kierowały. Do ponownego zajęcia się tą sprawą skłania mnie świadomość zmienionej sytuacji, w jakiej żyje dzisiaj Kościół.

***

Pierwszy papież, Piotr, był wybrany bezpośrednio przez Jezusa Chrystusa. Z pewną przesadą możemy powiedzieć, że pierwszy opis konklawe znajduje się w 16 rozdziale ewangelii wg św. Mateusza:

Gdy Jezus przyszedł w okolice Cezarei Filipowej, pytał swych uczniów: "Za kogo ludzie uważają Syna Człowieczego?" A oni odpowiedzieli: "Jedni za Jana Chrzciciela, inni za Eliasza, jeszcze inni za Jeremiasza albo za jednego z proroków". Jezus zapytał ich: "A wy za kogo Mnie uważacie?" Odpowiedział Szymon Piotr: "Ty jesteś Mesjasz, Syn Boga żywego". Na to Jezus mu rzekł: "Błogosławiony jesteś, Szymonie, synu Jony. Albowiem nie objawiły ci tego ciało i krew, lecz Ojciec mój, który jest w niebie. Otóż i Ja tobie powiadam: Ty jesteś Piotr [czyli Skała], i na tej Skale zbuduję Kościół mój, a bramy piekielne go nie przemogą. I tobie dam klucze królestwa niebieskiego; cokolwiek zwiążesz na ziemi, będzie związane w niebie, a co rozwiążesz na ziemi, będzie rozwiązane w niebie". Wtedy surowo zabronił uczniom, aby nikomu nie mówili, że On jest Mesjaszem.

(cdn)

opr. aś/aś