Odpowiedzialne inwestowanie drogą do zrównoważonego rozwoju w Polsce

Odpowiedzialne inwestowanie drogą do zrównoważonego rozwoju w Polsce

Wojciech Stodulski

Instytut na rzecz Ekorozwoju

Już w latach 70. w Stanach Zjednoczonych i Europie Zachodniej dostrzegano możliwości kojarzenia dążeń inwestorów do osiągnięcia dochodu z transakcji na rynku papierów wartościowych i rynkach pieniężnych z motywacjami etycznymi. Wówczas powstały pierwsze fundusze inwestycyjne, stosujące kryteria etyczne przy wyborze celów inwestowania

Odpowiedzialne inwestowanie drogą do zrównoważonego rozwoju w Polsce

Już w latach 70. w Stanach Zjednoczonych i Europie Zachodniej dostrzegano możliwości kojarzenia dążeń inwestorów do osiągnięcia dochodu z transakcji na rynku papierów wartościowych i rynkach pieniężnych z motywacjami etycznymi. Wówczas powstały pierwsze fundusze inwestycyjne, stosujące kryteria etyczne przy wyborze celów inwestowania.

Dynamiczny rozwój etycznych i ekologicznych funduszy inwestycyjnych nastąpił w latach 80. i na początku lat 90. w Stanach Zjednoczonych i w Wielkiej Brytanii, a w Europie Kontynentalnej, w I połowie lat 90. W 1995 r. w Stanach Zjednoczonych, liczbę funduszy etycznych i ekologicznych zarządzających kapitałami rzędu kilku miliardów dolarów szacowano na ok. 60. W Wielkiej Brytanii działało ponad 20 funduszy, a w Europie Kontynentalnej ok. 50 funduszy, zarządzających kapitałami rzędu 2 miliardów dolarów. Obecnie liczba funduszy etycznych i wartość zarządzanych przez nie kapitałów wykazują lekki trend wzrostowy.

Tworzenie i funkcjonowanie etycznych funduszy inwestycyjnych, było próbą rozwiązania dylematu równoważenia korzyści komercyjnych z interesami ogólnymi tj.: społecznymi, zdrowotnymi, ekologicznymi na rynku kapitałowym. Dylemat typu: "zysk czy środowisko", "zysk czy zdrowie i bezpieczeństwo", "zysk czy dobre stosunki i warunki pracy" nie był łatwy do wymiernej i obiektywnej oceny. Szczególnie, gdy dotyczył on wielkich inwestycji kapitałowych, mających niekiedy decydujący wpływ na sytuację finansową inwestorów. Rozwiązywanie tego typu dylematów będzie mieć w najbliższych latach kluczowe znaczenie dla etycznego image'u firm, przedsiębiorstw i spółek. Będzie też ważne w oczach społeczeństw, oceniających nie tylko standing ekonomiczny jednostek gospodarczych, ale i ich zachowanie wobec otoczenia. "Odpowiedzialny biznes" musi się stać stylem działania większości przedsiębiorstw, które chcą zdobyć trwałą pozycję na rynku, i nie chcą być celem ataków, różnych grup społecznych niezadowolonych z ich form działania. Zadaniem nowoczesnego i świadomego rynku kapitałowego, pełniącego ekonomiczną i społeczną funkcję jest wspomaganie tego procesu.

Doświadczenia odpowiedzialnego biznesu na Zachodzie pokazują, że dla trwałego i zrównoważonego rozwoju firm, nie wystarczy tylko osiąganie dobrych wyników finansowych, ale przede wszystkim niezbędne jest ich zaangażowanie w rozwiązywanie spraw środowiskowych i społecznych, oraz wywieranie dobroczynnego wpływu na otoczenie. Komisja Europejska na konferencji w Lizbonie w czerwcu br., poświęconej problemom odpowiedzialnego biznesu, zwróciła uwagę firm na zagrożenia ich wyników ekonomicznych, w przypadku nie respektowania zasad odpowiedzialności społecznej i ekologicznej. Przesłanie tej konferencji odnosi się także do polskich firm, które po wstąpieniu Polski do Unii Europejskiej będą musiały stosować te same zasady postępowania co ich zachodnio-europejscy konkurenci.

O przywiązaniu dużej roli Komisji Europejskiej do opracowania jednolitych zasad i kryteriów ocen społecznej odpowiedzialności przedsiębiorstw, może świadczyć zapowiedz jej aktywnego udziału w Pierwszej Konwencji Biznesu Europejskiego w sprawie Społecznej Odpowiedzialności Korporacyjnej (The First European Business Convention on Corporate Social Responsibility), która ma się odbyć w Brukseli w dniach 9-10 listopada br. Dobrze, gdyby uczestniczyła w niej Polska i przedstawiła pierwsze efekty działań na rzecz odpowiedzialnego (etycznego) biznesu.

W Polsce funkcjonuje obecnie kilka instytucji finansowych stosujących tzw. wyłączenia inwestycyjne o charakterze etycznym. Należą do nich firmy zarządzające funduszami inwestycyjnymi lub funduszami emerytalnymi np. Enterprise Investors - firma zarządzająca Polsko-Amerykańskim Funduszem Przedsiębiorczości, firma zarządzająca towarzystwem emerytalnym Arka-Invesco, a także fundusze typu ventures capital np. Renaissance Partners czy Advent International. Nie ma jeszcze funduszy całkowicie specjalizujących się w etycznym inwestowaniu.

W nadchodzących latach w coraz większym stopniu o ekonomicznej, społecznej i ekologicznej stronie działalności gospodarczej decydować będzie kapitał prywatny, którego rola, jako głównego źródła inwestycji, wzrostu gospodarczego i wydajności rośnie. Kapitał prywatny będzie zwolna przejmować rolę stabilizatora gospodarki światowej w trzech podstawowych sferach: ekonomicznej, społecznej i środowiskowej. Musi on mieć w tym wsparcie ze strony rządów, organizacji międzynarodowych, polityków, ekonomistów i partnerów społecznych, w przeciwnym razie może się stać źródłem konfliktów ekonomicznych i niepokojów społecznych.

Rosnąca konkurencja na rynku kapitałowym, jego nasycenie i bariera popytu, wzrost ryzyka inwestycyjnego, to czynniki skłaniające do głębszej analizy bieżącej i przyszłej kondycji finansowej firm, będących przedmiotem decyzji inwestycyjnych. Dla analityków finansowych wybór właściwych kryteriów oceny spółek staje się problemowy. Czy i w jakim stopniu wyniki przedstawione w sprawozdaniach finansowych będą gwarancją sukcesu w następnych latach? Obecnie polski rynek kapitałowy w porównaniu z rynkami zachodnimi uznawany jest jeszcze za dosyć przejrzysty. Ale co się stanie za kilka lat po przystąpieniu do jednolitego rynku europejskiego? Już teraz należy stawiać sobie pytania bardziej dojrzałe i wymagające głębszej analizy strategii i programów rozwojowych firm. Postępująca globalizacja będzie w coraz większym stopniu komplikować podejmowanie decyzji inwestycyjnych. Coraz bardziej będą złożone procesy gospodarcze i trudniej będzie można dotrzeć do wiarygodnej informacji. Kierunek oparcia decyzji inwestycyjnych na sprawdzonych kryteriach ocen przedsiębiorstw (wyniku finansowym, zaangażowaniu społecznym i odpowiedzialności środowiskowej), zaproponowany przez Komisję Europejską, wydaje się rozwiązaniem problemu utrzymania ryzyka inwestycyjnego w uporządkowanych ramach rynku kapitałowego. Jeśli wyzwanie podejmą przedsiębiorstwa, spółki i firmy prowadzące działalność gospodarczą na zasadach odpowiedzialnego biznesu, to będzie można liczyć na sukces, którego beneficjentami będą inwestorzy oraz ci, którzy chcą żeby w nich zainwestowano. Polski biznes powinien włączyć się w ten ogólny proces.

Autor książki "Zielone banki czyli proekologiczne fundusze powiernicze". Warszawa 1995 r.

opr. MK/PO