Projekt ustawy ws. komisji do badania przypadków wykorzystywania seksualnego małoletnich

Ustawodawca nie daje komisji prawa wglądu do dokumentów gromadzonych przez organizacje, w tym Kościoły. Pierwsze czytanie zaplanowane jest na rozpoczynające się w dziś 84. posiedzenie Sejmu.

Komisja składać się będzie z siedmiu członków, spośród których trzech wyłoni sejm, natomiast po jednym wyłonią senatorowie, prezydent, premier oraz rzecznik praw dziecka. Kadencja Komisji ma trwać 7 lat.

Autorzy projektu postulują powołanie nowego organu – państwowej komisji – której zadaniem będzie „wyjaśnianie przypadków czynności skierowanych przeciwko wolności seksualnej i obyczajności, wobec małoletniego poniżej lat 15”. 

Komisja będzie też identyfikować zaniedbania organów państwa, a także organizacji pozarządowych, podmiotów i instytucji w zakresie wyjaśniania przypadków nadużyć seksualnych. Pod lupą komisji znajdą się organizacje prowadzące działalność edukacyjną, wychowawczą, opiekuńczą, kulturalną i związaną z kulturą fizyczną, wypoczynkiem i leczeniem, a także samorządy zawodowe, Kościoły oraz związki wyznaniowe.

„W ramach wyjaśniania przypadków nadużyć seksualnych brane będą pod uwagę nie tylko działania bezpośredniego sprawcy, ale także mechanizmy działania właściwych organów, w tym realizacja obowiązku powiadomienia organów ścigania o przypadkach nadużyć seksualnych” – czytamy w uzasadnieniu projektu.

Zgodnie z założeniami komisja będzie miała możliwość współtworzenia Rejestru sprawców przestępstw na tle seksualnym. Wpis do rejestru, ma być, zdaniem ustawodawcy, nie karą, a elementem systemu prewencji.

Zgłoszenie komisji przypadków wykorzystywania seksualnego nieletnich ma być równoznaczne, pod względem obowiązującego prawa, z zawiadomieniem organów ścigania. Możliwość dokonania zgłoszenia będzie miała zarówno sama osoba poszkodowana, osoby mające wiedzę o zdarzeniu, w tym osoba najbliższa dla osoby poszkodowanej, jak i przedstawiciel organizacji, w której doszło do nadużyć. Po otrzymaniu zgłoszenia komisja ma niezwłocznie przekazywać je prokuraturze.

Komisja będzie prowadzić postępowania na podstawie akt prokuratorskich lub sądowych, a także na podstawie przesłuchań ofiary, sprawcy lub świadków. Będzie też mogła zasięgać opinii biegłych lub korzystać z innych dokumentów zgromadzonych w sprawie. Ustawodawca nie daje jednak komisji prawa wglądu do dokumentów gromadzonych przez organizacje, w tym Kościoły.

Do zadań komisji ma należeć nie tylko wyjaśnienie przypadków nadużyć seksualnych i inicjowanie reakcji organów państwa oraz organizacji i podmiotów w zakresie zwalczania nadużyć seksualnych, ale także podejmowanie działań umożliwiających pociągnięcie do odpowiedzialności sprawców nadużyć seksualnych i prowadzenie działalności prewencyjnej i edukacyjnej. 

Komisja będzie przygotowywała roczne raporty zawierające opisy przypadków stwierdzonych nadużyć seksualnych, a także przypadków niezawiadomienia właściwego organu o podejrzeniu popełnienia nadużycia seksualnego, bez wskazywania danych osobowych, a także dokonywała analizy przyczyn występowania przypadków takich nadużyć. Najistotniejszym elementem raportu będą zawarte w nim wnioski i rekomendacje dla organów państwa oraz organizacji i innych podmiotów.

Komisja, z uwagi na charakter swoich zadań, ma mieć charakter niezależny od organów władzy publicznej. „Dotychczasowe działania organów władzy państwowej pokazały, że państwo powinno wzmocnić ochronę dzieci przed przestępcami seksualnymi a organy ścigania i wymiaru sprawiedliwości powinny uzyskać zewnętrzną pomoc fachowego i całkowicie niezależnego podmiotu zewnętrznego, którego działania będą skupiały się wyłącznie na dążeniu do wyeliminowania przestępstw pedofilskich z życia publicznego” – czytamy w uzasadnieniu projektu, przygotowanego przez Kancelarię Prezesa Rady Ministrów.

Z tego powodu członkiem Komisji nie będzie mógł być poseł, senator, poseł do Parlamentu Europejskiego lub osoba zajmująca inne kierownicze stanowiska państwowe oraz w organach administracji samorządowej. Członkami komisji nie będą mogli być również członkowie partii i pracownicy biur parlamentarnych.

Kandydatów na członków komisji będą mogły zgłaszać natomiast m.in. Naczelna Rada Adwokacka, Krajowa Rada Sądownictwa, Naczelna Izba Lekarska czy Krajowa Izba Psychologów, a także organizacje pozarządowe, których zadania statutowe obejmowały działania związane z prawami dzieci, w szczególności działania związane z ochroną i przeciwdziałaniem przemocy, w tym przemocy seksualnej.

Jak wskazują autorzy dokumentu, projekt ustawy stanowi kolejny mechanizm walki państwa z istniejącym problemem przestępczości na tle seksualnym, ze szczególnym uwzględnieniem pokrzywdzonych, którzy nie ukończyli lat 15. „Właśnie ta grupa podmiotów wymaga szczególnej ochrony, gdyż̇ szkody wyrządzone dzieciom mają najczęściej charakter nieodwracalny, a ze skutkami doznanej traumy osoby te borykają̨ się̨ przez całe życie” – czytamy w dokumencie.

„W obowiązującym stanie prawnym jest brak środków umożliwiających dochodzenia swoich praw przez ofiary, które dopiero jako osoby dorosłe, po ukończeniu 30 lat, mają warunki i odwagę mówić o doznanych w dzieciństwie krzywdach. W takich przypadkach ściganie sprawców, z uwagi na upływ terminu przedawnienia karalności, jest niemożliwe. Zasady współżycia społecznego nakazują jednak otoczyć te osoby szczególną troską i przywrócić im godność” – czytamy w projekcie ustawy.

Pierwsze czytanie rządowego projektu ustawy zaplanowane jest na rozpoczynające się w środę 84. posiedzenie Sejmu. 

mip (KAI) / Warszawa