Zakony w Polsce: Bożogrobcy

Początki Zakonu sięgają 1099 r., kiedy to Gotfryd de Bouillon utworzył przy Świętym Grobie w Jerozolimie kapitułę, której zadaniem była opieka nad tym świętym miejscem. Wspólnota składała się z rycerzy i duchownych. W 1114 r. patriarcha jerozolimski Arnold zorganizował kanoników w zakon i nadał im Regułę św. Augustyna. Często byli nazywani stróżami Św. Grobu Jerozolimskiego.

Do Polski bożogrobowców sprowadził w 1163 r. Jaksa z rodu Gryfitów i osadził ich w Miechowie, stąd używana w Polsce nazwa miechowici. W późniejszych latach powstały następne konwenty, przy których organizowano parafie i szpitale: w Grodzisku, Chełmie, Skaryszewie, Gnieźnie (1243), Bytomiu (1300), Rembowie i Wyszogrodzie (1300), Krakowie (1351), Chodowie (1381), Przeworsku (1394), Leżajsku (1400), Urzejo-wicach (1411), Łęgonicach (1412), Sieradzu (1417), Giedlarowej (1439), Rudołowicach (1446) oraz w Pyzdrach, Kole, Wrocimorowicach i Rawie. W latach 1483-1489 Zakon w większości krajów europejskich został zniesiony, a dobra przejęli kawalerowie maltańscy. Na ziemiach polskich bożogrobcy rozwijali się nadal. Klasztor miechowski stał się centralnym konwentem Zakonu; tutaj rezydował jego przełożony nazywany proboszczem generalnym. W 1819 r. nastąpiła kasata Zakonu pod zaborem rosyjskim. W Galicji bożogrobcy przetrwali do połowy XIX wieku w Przeworsku. Brak władz centralnych sprawił, że Zakon upadł.

Pierwotnym celem Zakonu była opieka nad Świętym Grobem w Jerozolimie oraz troska o chorych pielgrzymów. Po opuszczeniu Ziemi Świętej szerzyli kult Grobu Pańskiego i nabożeństwa pasyjne. Oddawali się prowadzeniu szkół i działalności charytatywnej — m.in. prowadzili szpitale w Gnieźnie, Krakowie i Bytomiu. Od bożogrobców pochodzi m.in. zwyczaj urządzania Grobu w Wielki Piątek. Z czasem szczególnym miejscem stał się Miechów, gdzie w bazylice p.w. Grobu Bożego przechowywano kamień z Grobu Chrystusa. Sanktuarium miechowskie do XIX wieku znane było w całej Europie. Bożogrobcy w Polsce używali jako stroju zakonnego czarnych sutann z czerwonym krzyżem o podwójnej belce poziomej.

Na terenie Belgii przetrwała gałąź żeńska Zakonu. Istnieje przy niej grupa rycerska (o strukturze podobnej do joannitów — kawalerów maltańskich — zob.) licząca ok. 19 000 kawalerów i dam; należy do niej kilkunastu Polaków.

opr. mg/mg