Przedziwna Matka Stworzyciela Swego. Antologia dawnej polskiej poezji maryjnej

Antologia poezji maryjnej - wstęp i spis treści

Przedziwna Matka Stworzyciela Swego. Antologia dawnej polskiej poezji maryjnej

opr. red. Roman Mazurkiewicz

Przedziwna Matka Stworzyciela Swego. Antologia dawnej polskiej poezji maryjnej

Wydawnictwo Księży Marianów, Warszawa, Marzec 2008
ISBN 978-83-7502-094-6


Spis treści
Wstęp 5
 
Z POEZJI ŚREDNIOWIECZNEJ
„Bogiem sławiena Maryja” Praojców naszych śpiew
Bogurodzica25
Maryja, czysta dziewice 26
Zdrowa, Matko Syna Bożego28
Zdrowa, Matko szczęstna 30
Zdrowa Maryja, dziwnie jeś poczęła32
Archanjoła posłał34
Radości wam powiedam 36
Mocne Boskie tajemności40
Posłuchajcie, bracia miła 45
Krolewno niebieska, Matko krześcijańska 47
Zdrowaś, gwiazdo morska48
Zdrowaś, Krolewno wyborna 49
 
„Na tę wszystcy poglądajcie” W kręgu twórczości bernardyńskiej
 
Anjeli słodko śpiewali53
Bądź wiesioła, Panno czysta 54
Cesarzowno wszech naświętsza 55
Kwiatek czysty, smutnego sierca ucieszenie56
Maryja, Matko Boża57
Maryja, Panno ślachetna 59
O Maryja, kwiatku panieński 60
O przenasławniejsza Panno czysta62
Pozdrowienie to jest pirwe 63
Świebodność Boga żywego65
 
Władysław z Gielniowa Anna, niewiasta niepłodna 68
Już się anjeli wiesielą71
„Ave, królewska Panno!”
Z liryki łacińskiej
Jan Łodzia z Kępy Zawitaj, bramo zbawienia 77
Adam Świnka z Zielonej Ave, królewska Panno79
Stanisław Ciołek
Piekła srogość osłupiała 80
Słońce ćmiąca gwiazdeczka 82
Salve, Matko święta83
Władysław z Gielniowa Jasnych aniołów Królowo 84
Z POEZJI RENESANSOWEJ
„Kto chce Pannie Maryi służyć” W nurcie kontynuacji
Jaśniejsza tysiąc nad słońce91
W Nazaret dziewica czysta.94
Podźmy przed obraz Maryjej 103
Kto chce Pannie Maryi służyć106
O nadroższy kwiateczku 110
Zdrowa bądź, Maryja, niebieska lilija 112
Zdrowaś od anjoła pozdrowienie wzięła114
 
„Drżące gwiazdy ćmi zorzą różaną” Madonna humanistów
Paweł z Krosna
Dystych elegijny do Maryi Panny o powstrzymanie szalejącej zarazy 117
Jan z Wiślicy
Wojna pruska 119
Z inwokacji119
Elegia do Matki Bożej Dziewicy Maryi o uśmierzenie zarazy120
 
Wawrzyniec Korwin Modlitwa do błogosławionej Dziewicy Maryi122
Mikołaj Hussowski Pieśń o żubrze123
Dziewico, Matko Boża 123
Andrzej Krzycki
Carmina sacra125
Pod obrazem Bogarodzicy Dziewicy piastującej Dzieciątko Jezus 125
Pod obrazem dziewiczej Matki Maryi125
Do Maryi, Matki Bożej125
Na Matkę Dziewicę pod krzyżem126
Pod obrazem Bogarodzicy Dziewicy 127
Cud ex voto 127
 
Klemens Janicjusz Księga żalów128
Elegia II 128
Jan Dantyszek
Księga hymnów 130
O ukazaniu się zmartwychwstałego Chrystusa Pannie Maryi130
Na chwałę imienia Najświętszej Panny Maryi 133
Przeciwko nieprzyjaciołom Najświętszej Panny Maryi135
 
Grzegorz z Sambora Częstochowa 140
„On Bóg był, jam bogiem nie była”
Maryja protestantów
Jakub Lubelczyk Pieśń o nawiedzeniu Panny Maryjej 149
Erazm Otwinowski
Maryja Panna błogosławiona151
Z kancjonału toruńskiego Posłan jest od Boga anioł, któremu imię Gabryjel 152
Pieśń o błogosławionej Pannie Maryjej154
Z POEZJI BAROKOWEJ
„Afekt nabożny i prośba zbawienna”
W kręgu modlitwy i kontemplacji
Mikołaj Sęp Szarzyński Rytmy abo wiersze polskie160
Sonet III Do Naświętszej Panny 160
Sebastian Grabowiecki
Setnik rymów duchownych 161
Rym C161
Rym CLXI162
Rym CLXXXIV163
Rym CXCVIII164
 
Tomasz Bielawski
Procesyja wielkonocna 165
Wyszogórnych Królewno krain nieprzejźrzanych 165
Stanisław Grochowski
Wiersze i insze pisma co przebrańsze166
Matko święta Chrystusowa 166
Hymna abo modlitwa codzienna Kazimierza świętego167
Kasper Miaskowski
Zbiór rytmów174
Elegia pokutna do Najświętszej Panny i Matki174
Rotuły na Narodzenie Syna Bożego 183
Melpomene 183
Pozdrowienie anielskie185
 
Walenty Bartoszewski Parthenomelica albo pienia nabożne o Pannie Naświętszej 186
Pienie IX 186
Pienie XI 188
Pienie XVI189
Pienie XVIII 190
Bezoar z łez ludzkich czasu powietrza morowego191
Pieśń dwudziesta 191
Pieśń dwudziesta druga193
Pieśń taż dwudziesta trzecia194
 
Piotr Kochanowski,
Gofred albo Jeruzalem wyzwolona 195
Z inwokacji195
Kasper Twardowski
Łódź młodzi z nawałności do brzegu płynąca196
Pieśń do Bogarodzice196
Pochodnia Miłości Bożej197
Apostrofe 197
Pieśń pierwsza 198
Piąta strzała Miłości Bożej — Matki Bożej przyczyna201
 
Maciej Kazimierz Sarbiewski
Liryki 204
II 14. Do Najświętszej Panny 204
II 18 Pieśń jubileuszowa na cześć Błogosławionej Dziewicy Matki205
II 26 Do Błogosławionej Dziewicy Matki 206
IV 18 Do róży 207
IV 20 Do Najświętszej Panny wiersz ślubowany208
IV 22 Do Dziewicy Matki 210
IV 24 Do Błogosławionej Dziewicy Maryi211
IV 33 Do Błogosławionej Dziewicy Maryi213
Do Najświętszej Maryi Panny Jasnogórskiej214
Jan Nieliski
O Naświętszej Bogarodzicy Pannie uważania i rozmyślania pewne 215
Witaj, niebios Królowa 215
Autor do Naświętszej Panny 216
Stanisław Serafin Jagodyński
Pieśni katolickie nowo reformowane217
O Naświętsza Matko Boża 217
Pieśń o błogosławionej Pannie i najbłogosławieńszym jej Synie218
Pieśń o Naświętszej Pannie (Królewno wieczna.)220
Pieśń o Naświętszej Pannie (Naświętsza Panno.) 222
Pieśń o Naświętszej Pannie (Witaj, Panienko.)224
 
Józef Bartłomiej Zimorowic Hymny na uroczyste święta Panny nad matkami 225
Litanija225
Andrzej Malski Cursus theolosophiae Marianae227
Pannę przeczystą witajmy 227
Jakub Gawath
Usługa codzienna Naświętszej Bogarodzice Pannie Maryjej229
Psalm 6229
Psalm 103230
Psalm 121230
Psalm 129231
Psalm 145231
Hymn „Nunc sancte” 232
 
Anna Marianna Marchocka
Wiersz do Najświętszej Panny Maryi 233
Albert Ines
Lyricorum centuria prima 234
Oda LII. Do Matki Dziewicy, swej jutrzenki 234
Oda LXVII. Do Dziewicy, Matki Bożej 235
Oda LXXXVI. Odpoczynek po kursie teologii 236
Oda C. Ofiarowanie 237
 
Jan Libicki
Votum do Naświętszej Panny Tuchowskiej238
Modlitwa 238
Pierścień niebieski Naświętsza Panna 239
Walenty Odymalski Wizerunk doskonałej świątobliwości240
[Prośba za dusze czyśćcowe] 243
Piotr Hiacynt Pruszcz Morze łaski Bożej 244
Tota pulchra es, o Maria 244
Klemens Bolesławiusz
Afekt nabożny i prośba zbawienna do Panny Przenaświętszej 245
Stanisław Samuel Szemiot Błogosławionaś ty, Córko, od Pana 248
Łazarz Baranowicz Żywoty świętych ten Apollo pieje250
Do tejże 250
Grzechem zmazany do czystej Panny 251
Maryja piękna, piękniejsza, najpiękniejsza252
Wewnątrz i z wierzchu piękna 252
W wieniec Bożej Matki świętych Ojców kwiatki 253
Za lampę dzięka, Boża w tym ręka253
Stefan Jaworski [Wiersz o Najświętszej Maryi Pannie] 254
Jan Gawiński Do fijołka255
O anielskim pozdrowieniu Bogarodzicy Panny256
Stanisław Herakliusz Lubomirski Teomuza257
Cześć Maryjej pierwsza między świętymi Bożymi 257
Wespazjan Kochowski Niepróżnujące próżnowanie258
Ofiarowanie poesim polskiej Naświętszej Pannie Maryjej 258
Votum do tejże Matki bez zmazy 261
Psalmodia polska 262
Psalm XVI 262
Wacław Potocki Pieśń zawierająca w sobie prośbę do Chrystusa Pana i Panny Przenajświętszej o pokój265
Karol Mikołaj JuniewiczSplendor korony z dwunastu gwiazd266
Gwiazda IX. Ozdoba 266
Dominik Rudnicki Głos wolny w wiązanej mowie 267
Pieśń o pogodę prosząca 267
Elżbieta Drużbacka Zbiór rytmów duchownych 268
Modlitwa św. Marii Egipcjanki 268
Pieśni anonimowe
Jak jasne słuńce w południowej dobie 270
O Naświętszej Pannie 272
Najświętsza Matko Najświętszego Boga 273
O Królowa nieba, komuż cię nie trzeba?275
Perło droga, cna Panienko 276
Ty, któraś pięknie dni swoje skończyła 278
 
„Żyłaś na ziemi, jakbyś żyła w niebie”
Żywot Bogarodzicy na święta rozpisany
Piotr Ciekliński
Hymny na święta Panny Naświętszej 283
Na Poczęcie 283
Na Narodzenie285
Na Ofi arowanie 286
Na Zwiastowanie287
Na Nawiedzenie289
Na Wniebowzięcie291
 
Stanisław Grochowski
Wiersze i insze pisma co przebrańsze293
Hymna o boleściach Panny Naświętszej 293
Hierozolimska procesyja 295
Cudowne wiersze z indyjskiego języka przełożone296
Trzeci wiersz takiejże materyjej299
 
Walenty Bartoszewski Parthenomelica albo pienia nabożne o Pannie Naświętszej 301
Cień pogrzebu Pana Jezusowego301
Grzegorz Czaradzki Rytmy o porodzeniu przenaczystszym Bogarodzice Panny Maryjej303
Jan Żabczyc Symfonije anielskie308
Symfonija dwudziesta czwarta308
Stanisław Serafin Jagodyński Pieśni katolickie nowo reformowane309
Pieśń siódma adwentowa309
Pieśń ósma adwentowa 310
Józef Bartłomiej Zimorowic
Hymny na uroczyste święta Panny nad matkami 311
Zdrowa bądź, Maryja, łaskiś pełna, Pan z tobą311
Na dzień Poczęcia Panny Maryjej312
Na dzień Narodzenia Panny Maryjej 314
Na dzień Ofiarowania Panny Maryjej316
Na dzień Zwiastowania Panny Maryjej318
Na dzień Nawiedzenia Panny Maryjej 320
Na dzień Oczyszczenia Najświętszej Maryi Panny322
Na dzień Wniebowzięcia Panny Maryjej324
W dzień Panny Maryjej Anielskiej 326
 
Jan Białobocki
Wieniec ozdobny przedziwnej czystości Naświętszej Matki Bożej328
Hymny i prozy polskie336
Hymn o Najświętszej Maryi Pannie 336
Anna Marianna Marchocka
Wiersz W.M. Teresy na uroczystość Urodzenia Najświętszej Maryi Panny 343
Stanisław Samuel Szemiot
Barzo szczupły i krótki panegiryk na cześć i na chwałę Bogarodzicy Maryjej344
Łazarz Baranowicz Żywoty świętych ten Apollo pieje349
O zaczęciu jej niepokalanym 349
Zaczęta bez zmazy nie ma urazy350
O zwiastowaniu Panny Naświętszej. Eva Ave Maria 351
Matka lamentuje, gdy Syna nie czuje 352
 
Wespazjan Kochowski Różaniec Najświętszej Panny Maryjej353
Pierwszej części wesołej pierwsza tajemnica Zwiastowania 353
Piąta tajemnica Koronowania 356
Wojciech Stanisław Chrościński Krótki zbiór duchownych zabaw 359
O Niepokalanym Poczęciu Najświętszej Panny Maryjej359
Na Narodzenie Najświętszej Panny Maryjej363
Stanisław Dobiński
Świt wierszów na święta Najświętszej Maryi Panny367
Na uroczystość Niepokalanego Poczęcia Przeczystej Maryi 367
Na uroczystość Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny371
Utwory anonimowe Godzinki o Niepokalanym Poczęciu Najświętszej Maryi Panny375
Już cię żegnam, namilszy Synu, Chrystusie379
„Dziardyn otwieram wielki”
Ogrody, wieńce, kwiaty
Stanisław Grochowski
Wirydarz abo kwiatki rymów duchownych383
Córki syjońskie matce 383
Synaczek matce 384
Uściski i całowania385
 
Wojciech Waśniowski Wielkiego Boga wielkiej Matki ogródek386
Drzewka387
Ziółka389
Adrian Wieszczycki
Ogród rozkoszny Miłości Bożej 394
Lilijowy w wieńcu Miłości Bożej. Pierwszy kwiat Zwiastowanie 394
Lilijowy w wieńcu Miłości Bożej. Wtóry kwiat Nawiedzenie 395
Kwiat amarantowy czwarty w wieńcu Miłości Bożej Wniebowzięcie396
Kwiat amarantowy piąty w wieńcu Miłości Bożej Koronacyja397
Albert Ines
Siedem inskrypcji Dziewicy Matki Bożej 398
Inskrypcja szósta 398
Inskrypcja siódma 399
Ogród zamknięty Maryja, Matka Boża i Dziewica400
 
Łazarz Baranowicz
W wieniec Bożej Matki świętych Ojców kwiatki 403
[Wiersz dedykacyjny] 403
Matki i Syna miłość jedyna404
Ut octo404
Żywoty świętych ten Apollo pieje405
Maryja okno405
Maryja raj ma405
 
Lutnia Apollinowa kożdej sprawie gotowa 406
Maria a mari 406
Dla ojców tu i dziatek jaki Maryja kwiatek 406
 
Wacław Potocki
Przy posłaniu wieńca Najświętszej Panny 407
Wespazjan Kochowski
Różaniec Najświętszej Panny Maryjej408
Naświętsza Panna Maryja jest róża i lilija408
Ogród zamkniony Naświętsza Panna Maryja 409
Zamknienie ogroda niepokalanego 409
Votum 409
Niepróżnujące próżnowanie410
Dziardyn fijałkowy410
Ogród panieński414
Do ogroda panieńskiego wejście 414
Ogród panieński — wybór epigramatów418
 
Jakub Teodor Trembecki
Wirydarz poetycki 425
Z łacińskiego do Najświętszej Panny (Z Owena)425
Z łacińskiego do tejże (z Owena) 425
Karol Mikołaj Juniewicz Splendor korony z dwunastu gwiazd426
Gwiazda II. Niewinność 426
 
„Przedziwna Matko w tym świętym obrazie”
Sanktuaria i wizerunki
Stanisław Grochowski
Wiersze i insze pisma co przebrańsze429
Na tablicę do Częstochowy429
Stanisław Serafin Jagodyński Pieśni katolickie nowo reformowane430
Pieśń o Naświętszej Pannie Loreckiej, także i Częstochowskiej430
Piotr Hiacynt Pruszcz Morze łaski Bożej 433
Historyja o obrazie Panny Maryjej Częstochowskiej 433
Historyja o obrazie Matki Boskiej Gidelskiej433
Stanisław Samuel Szemiot
Pieśń złożona w troskach do obrazu Najświętszej Panny Maryjej 434
Wespazjan Kochowski Różaniec Najświętszej Panny Maryjej (Przydatek) 436
Na obraz Najświętszej Panny Synaczka piastującej436
Wacław Potocki
Do tegoż437
Dominik Rudnicki
Głos wolny w wiązanej mowie 438
Pieśń o Najświętszej Pannie w kościele pułtuskim S.J. 438
Antonina Niemiryczowa Zebranie wierszów polskich440
Pod Najświętszą Panną 440
Pod Niepokalanie Poczętą Maryją440
Przy kwiatkach do stroju. Pod Najświętszą Panną Maryją Pocieszenia 441
Pod Najświętszą Panną Bolesną441
Pod Wniebowzięciem Maryi441
 
Anonim
Królowa polska, Syna przedwiecznego Matko. 442
„Króluje w Polszcze najczystsza Dziewica”
Królowa Sarmatów
Obleżenie Jasnej Góry Częstochowskiej pieśni dwanaście
Z Pieśni I447
Z Pieśni III 448
Z pieśni V 449
Z pieśni X 450
Z Pieśni XI 451
 
Wespazjan Kochowski Niepróżnujące próżnowanie452
Pierwsza i ostatnia ucieczka Korony Polskiej 452
Hymen jasnogórski 454
Karol Mikołaj Juniewicz
Splendor korony z dwunastu gwiazd456
Maryja nowym tryumfem Polską Koronę oświeca. Applauz 456
Gwiazda III. Zacność 457
Gwiazda VI. Panowanie 458
Pieśni anonimowe
Królowa polska, naświętsza Maryja459
Zawitaj ranna Jutrzenko460
Pieśni konfederacji barskiej
Bądź pozdrowiona, Panienko Maryja 461
Ej, Maryjo, Królowo polskiego narodu 462
Na ordynansach w potrzebie ojczyzny463
Oddaj się, Lechu, w opiekę Maryi464
Panno nad chóry anielskie wzniesiona466
Przybądź, Królowa nieba, ziemi Pani467
Witaj, Jutrzenko rano powstająca 469
Woła do ciebie przez nas Polska cała 471
 
Z POEZJI OŚWIECENIOWEJ
Stanisław Konarski
Na liczbę lat Matki Bożej, błogosławionej Dziewicy Maryi475
Elegia II. Figury mającej się narodzić Matki Bożej 475
Elegia VI. Niepokalane poczęcie 477
Antoni Łodzia Poniński
Na wizerunk Najświętszej Panny Bolesnej z wosku zrobiony480
Piotr Kwiatkowski
Th eatrum życia ludzkiego 481
Niebieskiej Królowej około sług swoich osobliwa opieka 481
Józef Epifani Minasowicz Powinszowanie pięciu szczęśliwych minut Najświętszej Pannie 483
Modlitwa prosząca Najświętszą Pannę o przyczynę 485
Konstancja Benisławska [Z Księgi III]. Pieśni sobie śpiewane 486
Pozdrowienie anielskie na pieśni rozłożone486
Pieśń I 486
Pieśń II 487
[Z Księgi III]. Zdrowaś, Maryja 494
 
Franciszek Dionizy Kniaźnin Oda IX. Do Bogarodzicy496
Franciszek Karpiński Pieśń do Najświętszej Panny 497
Adam Naruszewicz
Prośba za króla498
Józef Morelowski
Do Najświętszej Maryi Panny499
Oferta500
Józef Dionizy Minasowicz Pieśń VII. O Błogosławionej Matce Pannie Maryi na dni jej czci poświęcone 501
Moja pociecha na Jasnej Górze502
Noty o autorach503
Noty o utworach anonimowych538
Indeks incipitów wierszowych 552
Indeks autorów564

 

Książka niniejsza jest pierwszą na naszym rynku wydawniczym tak obszerną i reprezentatywną antologią dawnej polskiej poezji maryjnej, ogarniającą spuściznę pięciu z górą stuleci — od Bogurodzicy po schyłek epoki oświecenia1. Zgromadzony w niej materiał, obejmujący ponad 300 utworów, niejednokrotnie po raz pierwszy wydobytych z rękopisów i starych druków, pozwala nakreślić rozległą panoramę pobożności maryjnej naszych przodków, utrwalonej zarówno w hymnach i pieśniach kościelnych, jak i w twórczości całej plejady poetów i wierszopisów doby staropolskiej.

Zgodnie z etymologią antologia to „zbiór kwiatów”. W przypadku wyboru poezji maryjnej określenie to wydaje się szczególne trafne, jako że metaforyka ogrodowo-kwiatowa od wieków pełniła w twórczości dedykowanej Najświętszej Maryi Pannie niezwykle istotne funkcje kompozycyjno-obrazowe. Pozostając zatem w jej kręgu zaznaczmy od razu, że antologia niniejsza to „ogród z grubsza przeplewiony”. Nie jest ona bowiem standardowym wyborem „najpiękniejszych wierszy” maryjnych. Wartość artystyczna poszczególnych utworów była kryterium istotnym, ale nie jedynym. Liczyły się także tematyka, treści teologiczno-doktrynalne i oryginalność ich ujęcia, zróżnicowanie gatunkowe i stylistyczne, reprezentatywność dla epoki, środowiska i autora. Znalazły się tu więc zarówno dzieła poetów wybitnych, z najznakomitszych stronic historii naszej literatury (Bogurodzica, Klemens Janicjusz, Mikołaj Sęp Szarzyński, Bartłomiej Zimorowic, Sebastian Grabowiecki, Maciej Kazimierz Sarbiewski, Wespazjan Kochowski, Franciszek Karpiński), jak i utwory pozbawione większych ambicji literackich, dające jednak wyobrażenie o rozlewającej się szerokim nurtem twórczości popularnej, ludowej, dewocyjnej. Owa „łagodność” redaktora w selekcji niezwykle bogatego i zróżnicowanego jakościowo materiału wzięła się z przeświadczenia, że ograniczenie się do kryterium wartości artystycznej prowadziłoby do zafałszowania rzeczywistego obrazu naszej dawnej twórczości maryjnej, na gruncie której, podobnie zresztą jak w całej literaturze, niepowtarzalne arcydzieła rodziły się pośród morza kwiatków i ziół bardziej pospolitych, nierzadko zagłuszanych trawą dewocyjnego wierszoklectwa. W wielu takich przypadkach decyzji o uwzględnieniu tego czy innego wiersza o przeciętnych, mówiąc najoględniej, walorach artystycznych patronowała trzeźwa uwaga Karola Estreichera na temat jednego z barokowych zbiorków maryjnych: „Wartość poetycka tego pisemka żadna, ale dla dziejów kultu Matki Boskiej ma znaczenie”2. Otóż to: zamiarem autora niniejszej antologii było odmalowanie nie tylko niebotycznego szczytu staropolskiego Helikonu maryjnego, ale także, przynajmniej w zarysie, opadających kapryśnymi załomami jego zboczy i mniej zapewne atrakcyjnego, acz rozległego podnóża.

Każdy wybór literacki, szczególnie wybór tematyczny uwzględniający twórczość kilku epok, wiąże się z rozlicznymi rozterkami dotyczącymi m.in. zasad selekcji materiału i jego rozsądnego uporządkowania. W przypadku antologii poezji poświęconej Matce Bożej jako podstawowe kryterium wyboru narzuca się w sposób oczywisty „maryjny” charakter poszczególnych wierszy. Ta przejrzysta na pozór reguła w praktycznym zastosowaniu okazuje się jednak dość kłopotliwa, choćby dlatego, że motywy i wątki maryjne obficie występują także w utworach „niemaryjnych”, np. w pieśniach adwentowych, bożonarodzeniowych, pasyjnych, w wierszowanych mesjadach. W tej sytuacji konieczne było przyjęcie kilku dodatkowych wyznaczników decydujących o „maryjności” danego tekstu: w wierszach lirycznych Matka Boża jest główną adresatką (zwłaszcza w strofach pochwalno-modlitewnych), zaś w utworach o charakterze epickim — postacią pierwszoplanową. Nie bez znaczenia jest również związek z konkretnym świętem lub nabożeństwem maryjnym, sygnalizowany często w tytułach, komentarzach czy instrukcjach wykonawczych, wreszcie maryjna „kwalifikacja” danego tekstu w tradycji hymnograficznej i w praktyce kościelnej.

Kolejnym problemem, z jakim musiał się zmierzyć autor niniejszej antologii, było możliwie racjonalne uporządkowanie bogatego i niejednorodnego przy tym materiału, reprezentującego spuściznę czterech odmiennych (również w swoim stosunku do tematu maryjnego) epok: średniowiecza, renesansu, baroku i oświecenia. Ostatecznie zdecydowałem się na układ chronologiczny, oparty na tradycyjnej periodyzacji historycznoliterackiej oraz na datowaniu poszczególnych utworów. Z kolei w ramach każdej z epok wyodrębiłem po kilka rozdziałów uwzględniających m.in. postać językową utworów (łacina — polszczyzna), ich tematykę, formy gatunkowe, dominanty kompozycyjne i stylistyczne. Oczywiście w przypadku tak bogatej i zróżnicowanej spuścizny poetyckiej — szczególnie barokowej, która wypełnia 2/3 niniejszej antologii3 — zastosowanie nawet kilku krzyżujących się ze sobą kryteriów może skutkować względnym jedynie jej uporządkowaniem. W prezentowanej tutaj twórczości nie da się bowiem przeprowadzić ścisłego rozgraniczenia np. motywów doktrynalnych, modlitewnych, pochwalnych czy biograficznych, które często, na przykład w cyklach hymnów na święta Najświętszej Maryi Panny, występują w nierozdzielnej symbiozie. Podobnie mieszają się rozmaite postawy i uczucia poetów wobec Bogarodzicy: czci, podziwu, zachwytu, kontemplacji, uwielbienia, miłości, współprzeżywania jej radości i boleści. W wielu przypadkach wysoce umowny charakter posiada nawet zaliczenie tego czy innego tekstu do konkretnej epoki; wiadomo na przykład, że utwory o proweniencji czysto średniowiecznej zachowywały żywotność jeszcze w połowie „złotego wieku”, a wzorce barokowej poezji maryjnej kultywowane były w czasach rozkwitu epoki oświecenia.

/ze wstępu Autora/

Indeks autorów

Baranowicz Łazarz 250, 349, 403

Bartoszewski Walenty 186, 301

Benisławska Konstancja 486

Białobocki Jan 323

Bielawski Tomasz 165

Bolesławiusz Klemens 245

Chrościński Wojciech Stanisław 359

Ciekliński Piotr 283

Ciołek Stanisław 80

Czaradzki Grzegorz 303

Dantyszek Jan 130

Dobiński Stanisław 367

Drużbacka Elżbieta 268

Gawath Jakub 227

Gawiński Jan 255

Grabowiecki Sebastian 161

Grochowski Stanisław 166, 293, 383, 429

Grzegorz z Sambora 140

Hussowski Mikołaj 123

Ines Albert 234, 398

Jagodyński Stanisław Serafi n 217, 309, 430

Jan z Wiślicy 119

Janicjusz Klemens 128

Jaworski Stefan 254

Juniewicz Karol Michał 266, 426, 456

Kniaźnin Franciszek Dionizy 496

Kochanowski Piotr 195

Kochowski Wespazjan 258, 353, 408, 436, 452

Konarski Stanisław 475

Korwin Wawrzyniec 122

Krzycki Andrzej 125

Karpiński Franciszek 497

Kwiatkowski Piotr 481

Libicki Jan 238

Lubelczyk Jakub 149

Lubomirski Stanisław Herakliusz 257

Łodzia z Kępy Jan 77

Malski Andrzej 227

Marchocka Anna Marianna 233, 343

Miaskowski Kasper 174

Minasowicz Józef Dionizy 501

Minasowicz Józef Epifani 483

Morelowski Józef 499

 

Naruszewicz Adam 498

Nieliski Jan 215

Niemiryczowa Antonina 440

Odymalski Walenty 240

Otwinowski Erazm 151

Paweł z Krosna 117

Poniński Antoni Łodzia 480

Potocki Wacław 265, 407, 437

Pruszcz Piotr Hiacynt 244, 433

Rudnicki Dominik 267, 438

Sarbiewski Maciej Kazimierz 204

Sęp Szarzyński Mikołaj 160

Szemiot Stanisław Samuel 248, 344, 434

Świnka Adam z Zielonej 79

Trembecki Jakub Teodor 425

Twardowski Kasper 196

Waśniowski Wojciech 386

Wieszczycki Adrian 394

Władysław z Gielniowa 68, 84

Zimorowic Józef Bartłomiej 225, 311

Żabczyc Jan 308

opr. mg/mg

« 1 »
oceń artykuł Pobieranie..

reklama

reklama

reklama

reklama