Zaufanie w słuchawce

Ich numery można znaleźć w gazetach, w rubryce "Ważne telefony", obok numerów policji, straży pożarnej, pogotowia ratunkowego, szpitali, aptek, rozmaitych poradni. Widnieją także w Internecie na stronach poszczególnych miast, w informatorach podających niezbędne w codziennym życiu wiadomości. Telefony zaufania. Po co i dla kogo istnieją? I kto do nich dzwoni?

Zanim popełnisz samobójstwo - zadzwoń

Telefon zaufania wymyślił duchowny. Nie ksiądz katolicki, lecz anglikański pastor, Chad Varah. Ponad czterdzieści lat temu, na swej pierwszej placówce duszpasterskiej, odprawiał pogrzeb młodej dziewczyny, która popełniła samobójstwo. Tak go to poruszyło, że postanowił przeciwdziałać. Wpadł na pomysł założenia telefonu, pod który mogliby zadzwonić ludzie znajdujący się w rozpaczy i pragnący skończyć ze sobą. Dlatego hasło "reklamowe" pierwszego na świecie telefonu zaufania brzmiało: "Zanim popełnisz samobójstwo - zadzwoń". Duszpasterska inicjatywa pastora Chada przyniosła efekty. Królowa angielska nagrodziła go nawet za to, że przyczynił się do spadku liczby samobójstw popełnianych w Londynie. Okazało się, że dzwonili nie tylko potencjalni samobójcy, ale najróżniejsi ludzie "zagubieni w życiu". W pierwszym telefonie zaufania dyżurowali wolontariusze. Nazwali swą grupę "Samarytanie".

Dla alkoholików, narkomanów, niepełnosprawnych, donosicieli

Idea telefonów zaufania rozpowszechniła się bardzo szybko. W Polsce działają one, według Polskiego Towarzystwa Pomocy Telefonicznej, od ponad trzydziestu lat. Nastąpiła pewna specjalizacja. Pojawiły się telefony zaufania dla osób z problemem alkoholowym, dla rodzin, dla narkomanów, dla ludzi "o innej orientacji seksualnej", dla kobiet w ciąży, dla osób tracących wzrok, dla bezrobotnych...

Wiele istniejących w naszym kraju telefonów zaufania przeznaczonych jest dla młodzieży. Własne telefony zaufania zaczęły tworzyć poszczególne Kościoły i grupy wyznaniowe. Powstają także lokalne telefony zaufania, przeznaczone dla mieszkańców konkretnych miejscowości.

Jak sobie z tym poradzić?

Wolontariusze pracujący w telefonach zaufania to przede wszystkim psychologowie, pedagodzy, lekarze, prawnicy, duszpasterze. Niektórzy zaczęli wykorzystywać ten fakt i dzwonić pod numer telefonu zaufania, poszukując porad w konkretnych sprawach. Dlatego przy niektórych telefonach zaufania zaczęły powstawać poradnie. Tak jest na przykład w Tarnowie. Od dwudziestu lat funkcjonuje tam ARKA - poradnia specjalistyczna i telefon zaufania. Poradnia czynna jest po południu i wieczorem od poniedziałku do piątku. Poszczególni specjaliści (w tym także księża) dyżurują w konkretnych godzinach. Poradnia ma filie w Bochni, Dębicy, Mielcu i Nowym Sączu. Podstawowe zadanie, jakie stawia przed sobą ARKA, to pomóc człowiekowi, który znalazł się w trudnej sytuacji, którego spotkało niepowodzenie, konflikt, załamanie nerwowe, utrata zaufania do najbliższych, poczucie winy, krzywdy, rozterki dotyczące wiary, sensu życia, trudności osobiste w małżeństwie, rodzinie, w pracy... Po prostu znaleźć odpowiedź na pytanie: "Jak sobie z tym poradzić?". ARKA oferuje pomoc "osób kompetentnych, życzliwych, dyskretnych".

Przyjazna obecność

Nieco inaczej formułuje swe zadania jedyny w Polsce całodobowy katolicki telefon zaufania z Katowic. Proponuje dzwoniącym przede wszystkim obecność osoby świeckiej lub duchownej, gotowej wysłuchać "każdego, kto znajdzie się w potrzebie emocjonalnej, duchowej lub egzystencjalnej". Posługa pracujących w nim wolontariuszy polega przede wszystkim na rozmowie. Podobnie jak w innych tego typu placówkach, dyżurują w nim psychologowie, prawnicy, lekarze i kapłani, jednak osoba dyżurująca przy telefonie nie rozwiązuje problemów, nie poucza, nie ocenia, nie podejmuje decyzji - wystarczy, że jest i wysłucha. Uświadamia rozmówcom ich uczucia, odkrywa w nich to, co najbardziej wartościowe i co może się stać siłą do przemiany. Kiedy zachodzi potrzeba kontaktu ze specjalistą, informuje, gdzie dzwoniący może uzyskać profesjonalną pomoc w rozwiązaniu konkretnego problemu. Przede wszystkim jednak odpowiada na potrzeby tych wszystkich, którzy chcą komuś o swoich problemach i trudnościach opowiedzieć, a nie mogą liczyć na uwagę najbliższych.

Daję ci nadzieję

Jedną z podstawowych zasad telefonów zaufania jest anonimowość rozmówcy. Nie oznacza to oczywiście, że dzwoniący nigdy się nie przedstawiają. Dość często mówią, jak mają na imię, niejednokrotnie podają, skąd telefonują. Wolontariusze podają o sobie jak najmniej informacji. Często służbę w telefonie zaufania ukrywają nawet przed najbliższymi. Nie opowiadają nikomu - poza wtajemniczonymi współpracownikami - treści rozmów. Nie wolno. Niechętnie mówią też o własnych przeżyciach związanych z dyżurowaniem przy telefonie. Z urywków zdań można się domyślić, że niejednokrotnie towarzyszy im poczucie bezradności, że cierpią razem z dzwoniącymi, że się za nich modlą, że o ich problemach myślą długo po zakończeniu dyżuru.

Podobno do jednego z telefonów zadzwoniła niedawno kobieta, która tego dnia straciła pracę i informując o tym dyżurującą osobę zdesperowanym głosem zażądała:

- Powiedz mi coś, cokolwiek, żeby ten dzień miał w ogóle sens.

Podobno natychmiast usłyszała w odpowiedzi:

- Chcę ci coś dać.

- Co takiego?

- Daję ci nadzieję.

Po chwili ciszy ze słuchawki dobiegł przez łzy głos:

- Dziękuję. Tego mi trzeba było.

Podobno potem rozmowa trwała jeszcze dwie godziny.

opr. mg/mg