Utopia architektoniczna

Doświadczenie artystyczne, ludzkie, społeczne i i apolityczne wspólnoty złożonej z paruset osób w okresie międzywojennym w trzech miastach niemieckich, Weimarze, Dessau, a potem w Berlinie — Bauhaus, określenie złożone z ‘bauen' (budować) i ‘Haus' (dom) — jest od paru dni tematem wielkiej wystawy w Muzeum Sztuki Dekoracyjnej w Paryżu, gdzie wystawionych jest co najmniej dziewięćset dzieł: przedmiotów, mebli, tkanin, rysunków, modeli, obrazów. „Nie jest to styl, nie jest to ruch, lecz prawdziwa szkoła, gdzie w ograniczonym okresie, od 1919 r. do 1933 r., tworzyło się i eksperymentowało razem”, mówi kuratorka Anne Monnier, by obalić bariery między artystami i rzemieślnikami, między sztuką i dekoratorstwem. „Szkoła, w której uczyli się liczni bezimienni artyści, której nie można zredukować do paru nazwisk, takich jak Klee, Kandinsky lub Breuer, i która dziś jeszcze wywiera wpływ na wszystkie dziedziny społeczeństwa”, dodaje Olivier Gaber, dyrektor Museum.

Architektura jest racją bytu nauczania w Bauhaus, o czym świadczą pierwsze słowa manifestu Gropiusa: „Celem całej działalności plastycznej jest budowanie”. To stwierdzenie „wyznacza punkt wyjścia jego utopijnego rozumowania, które stawia tworzenie pod egidą architektury”, utrzymuje badaczka Louise Curtis, będąca jedną z autorek ogromnego katalogu poświęconego wystawie. Jej zdaniem pierwszy dyrektor Bauhaus „celebruje również ideę odnowy zarazem duchowej i społecznej dzięki pracy zbiorowej artysty i rzemieślnika”. Wszystkie warsztaty muszą zatem współpracować ze sobą nad wspólnym projektem: prace w metalu, malarstwo na szkle, dekoracje ścienne, introligatorstwo, stolarstwo, rzeźba, druk, fotografia, drukarstwo, tkactwo, ceramika, teatr. Paradoksalnie departament poświęcony architekturze zostanie otwarty dopiero w 1927 r. w Dessau.

W krótkotrwałym w stosunku do historii sztuki eksperymentowaniu z udziałem blisko 1250 uczniów we Wschodnich Niemczech, Bauhaus zyskał wymiar powszechny po swoim rozwiązaniu, a jego liczni uczestnicy utworzyli diaspory na całym świecie, przede wszystkim w Ameryce Północnej, ale także na przykład w Izraelu w Tel Awiwie. Pozostają w każdym razie zjednoczeni dzięki temu doświadczeniu. Oskar Schlemmer, który wykładał teatr w Bauhaus, mawiał: Dla nas wszystkich, którzy żyliśmy w Bauhaus, z tym słowem kojarzy się magiczna moc i dziś jeszcze, dzięki niemu, jesteśmy ze sobą wzajemnie związani w szerokim świecie”.

opr. mg/mg