Chrzest sakramentem wprowadzającym człowieka w "podwoje wiary"

Wiara rodzi się ze świadomej odpowiedzi człowieka na bezinteresowny dar miłości Boga, którą otrzymuje w sakramencie chrztu. Z tego względu konieczne jest zrozumienie symboliki i znaczenia tego sakramentu. W przypadku chrztu dzieci ta świadomość powinna najpierw zaistnieć u rodziców, a potem - stopniowo zostać przekazana dziecku wraz z jego rozwojem duchowym i intelektualnym.

Wprowadzenie

W starożytności chrześcijańskiej chrzest był najważniejszym momentem w życiu człowieka. Przyjęcie tego sakramentu wymagało długiego, niekiedy trzyletniego czasu przygotowania. Ten czas nazywano katechumenatem. Dla kandydata do chrztu była to decyzja życia. Przez chrzest człowiek stawał się chrześcijaninem, czyli uczniem Chrystusa, a to bardzo zobowiązywało i wymagało całkowitej przemiany życia. Jeżeli kandydat nie wykazywał woli nawrócenia, nie mógł być ochrzczony. Warunkiem przyjęcia sakramentu chrztu była dojrzała wiara.

Dziś, zasadniczo chrzci się małe dzieci i dlatego trudno widzieć chrzest jako sakrament wiary. Jednak Katechizm Kościoła Katolickiego nazywa chrzest „sakramentem wiary”[1]. Natomiast papież Benedykt XVI w liście apostolskim Porta fidei, ogłaszającym „Rok Wiary”, przypomniał, że „podwoje wiary” są zawsze otwarte i wprowadzają człowieka do życia w komunii z Bogiem i Kościołem. Droga wiary trwa przez całe życie chrześcijanina, a jej początkiem jest chrzest, który pozwala Boga nazywać Ojcem[2].

Celem artykułu jest ukazanie chrztu jako sakramentu wiary na podstawie Katechizmu Kościoła Katolickiego. W związku z tym najpierw trzeba odkryć, że wiara rodzi się ze świadomej odpowiedzi człowieka na bezinteresowny dar miłości Boga, którą otrzymuje w sakramencie chrztu. Następnie zostanie wyjaśniona prawda, że dzieci przyjmują chrzest w wierze Kościoła i jednocześnie otrzymują zalążek wiary, która winna być pogłębiana. W końcu trzeba zobaczyć, w czym powinna wyrażać się odpowiedź człowieka na dar otrzymanego chrztu.

1. Chrzest jako bezinteresowny dar miłości Boga do człowieka

Mówiąc o łasce chrztu, Katechizm, odwołując się do symboliki śmierci i oczyszczenia oraz odrodzenia i odnowienia, wskazuje dwa najważniejsze skutki sakramentu: Zanurzenie w wodzie mówi o symbolice śmierci i oczyszczenia, a także o odrodzeniu i odnowieniu. Dwoma najważniejszymi skutkami chrztu są oczyszczenie z grzechów i nowe narodzenie w Duchu Świętym[3]. W tym miejscu trzeba wskazać na najważniejsze źródło wymienionych łask chrzcielnych. Św. Paweł z pełnym przekonaniem powie, że sakrament chrztu jest przede wszystkim zanurzeniem w śmierć i zmartwychwstanie Jezusa (por. Rz 6, 3-4). Przyjmując chrzest człowiek całkowicie i na zawsze jednoczy się z Jezusem Chrystusem. Nie chodzi tutaj o grę słów, czy ich znaczenie symboliczne. Trzeba tę rzeczywistość przyjąć bardzo konkretnie i dosłownie. Po chrzcie każdy człowiek może wyznać: Teraz już nie ja żyję, lecz żyje we mnie Chrystus (Ga 2,20). Od momentu przyjęcia chrztu chrześcijanin jest przeniknięty obecnością Chrystusa na zawsze[4]. Katechizm mówi o niezatartym znamieniu duchowym, który wyciska w człowieku sakrament chrztu: Ochrzczony, wszczepiony w Chrystusa przez chrzest, upodabnia się do Niego. Chrzest opieczętowuje chrześcijanina niezatartym duchowym znamieniem (charakterem) jego przynależności do Chrystusa. Znamienia tego nie wymazuje żaden grzech, chociaż z powodu grzechu chrzest może nie przynosić owoców zbawienia[5].

W starożytnym Kościele udzielano chrztu przez trzykrotne zanurzenie w wodzie, będące symbolem śmierci, i trzykrotne wynurzenie, obrazujące zmartwychwstanie. Po wyjściu ze źródła chrzcielnego nowo ochrzczony otrzymywał białą szatę, czyli znak stania się nowym człowiekiem. Kultura starożytnego Wschodu dobrze znała symbolikę zanurzenia w wodzie jako obraz śmierci i końca dotychczasowej formy życia. Natomiast symbolika wynurzenia się z wody oznaczała narodziny nowej formy życia[6].

Dziś, choć forma udzielania sakramentu sprowadza się do polania głowy dziecka wodą, to jednak symboliczne znaczenie tej czynności jest takie samo jak dawniej. Poprzez chrzcielne zanurzenie się w śmierci i zmartwychwstaniu Chrystusa człowiek otrzymuje pełnię łask wypływających z Jego śmierci i zmartwychwstania. Te zbawcze wydarzenia oczyszczają z grzechów i rodzą do nowego życia. Człowiek przyjmujący chrzest umiera dla grzechu i rodzi się do nowego życia dziecka Bożego. W taki sposób dokonuje się przejście człowieka ze śmierci do życia. Przewodnikiem na tej drodze staje się sam Jezus Chrystus, który jako pierwszy dokonał takiego przejścia[7].

Katechizm Kościoła Katolickiego rozwija temat odpuszczenia grzechów. Podkreśla, że chrzest odpuszcza zarówno grzech pierworodny, wszystkie inne grzechy osobiste oraz wszelkie kary za grzech. Dodaje także, że w tych, którzy zostali odrodzeni, nie pozostaje nic, co mogłoby przeszkodzić im w wejściu do Królestwa Bożego, ani grzech Adama, ani grzech osobisty, ani skutki grzechu, wśród których najcięższym jest oddzielenie od Boga[8]. Choć chrzest dokonuje całkowitego i rzeczywistego oczyszczenia z grzechu, to jednak w ochrzczonym pozostają pewne doczesne konsekwencje grzechu. Zaliczają się do nich: cierpienie, choroba, różne słabości charakteru oraz skłonność do grzechu, która jest nazwana „pożądliwością” lub „zarzewiem grzechu”. Jednak dzięki łasce chrztu świętego człowiek jest zdolny do walki i pokonania pożądliwości znajdującej się w jego naturze[9].

Śmierć i oczyszczenie stają się początkiem nowego stworzenia. Katechizm ukazuje różne wymiary i bogactwo nowego życia: Chrzest nie tylko oczyszcza ze wszystkich grzechów, lecz także czyni neofitę „nowym stworzeniem” (2Kor 5, 17), przybranym synem Bożym, który stał się „uczestnikiem Boskiej natury” (2P 1,4), członkiem Chrystusa, a z Nim „współdziedzicem” (Rz 8,17), świątynią Ducha Świętego[10]. Sakrament chrztu wprowadza każdego człowieka w wyjątkową i jedyną w swoim rodzaju relację z Bogiem Ojcem. Celem Bożego planu zbawienia jest uczynienie ze wszystkich ludzi dzieci Bożych. Dokonuje się to w Jezusie Chrystusie poprzez przyjęcie sakramentu chrztu. Relację Bożego dziecięctwa nawiązuje się dzięki przyjęciu w tym sakramencie daru Ducha Świętego. Prawdziwe synostwo Boże ochrzczony otrzymuje dzięki wspólnocie z Jezusem Chrystusem, który jest jednocześnie Jednorodzonym Synem Bożym (J 1,14) i pierworodnym między wielu braćmi (Rz 8,29). W Chrystusie synostwo Boże otrzymuje uwiarygodnienie i przypieczętowanie. Dziecięctwo Boże jest rzeczywistością, którą otrzymuje się na zawsze, ponieważ Bóg nigdy nie cofa swoich obietnic, ani darów[11].

Sakrament chrztu stanowi absolutny początek zupełnie innej jakości życia. Przez ten sakrament człowiek zostaje włączony w dwie nadprzyrodzone rzeczywistości: Królestwa Bożego i życia wiecznego. W odnowionej po Soborze Watykańskim II księdze liturgicznej zawierającej obrzędy chrzcielne czytamy: Chrzest, brama do życia i królestwa Bożego, jest pierwszym sakramentem nowego prawa; przyniósł go Chrystus wszystkim ludziom, aby mieli życie wieczne[12]. Poprzez chrzest Bóg pragnie obdarzyć każdego człowieka nowym życiem. Można powiedzieć, że pragnie podzielić się swoim własnym życiem. Już w sakramencie chrztu Bóg zaprasza ochrzczonego do życia wiecznego. Katechizm, pisząc o niezatartym znamieniu duchowym, które daje chrzest, podkreśla, że „Pieczęć Pana (Dominicus character) jest pieczęcią, którą naznaczył nas Duch Święty „na dzień odkupienia” (Ef 4, 30). Istotnie, chrzest jest pieczęcią życia wiecznego. Wierny, który „zachowa pieczęć” do końca, to znaczy pozostanie wierny obietnicom chrztu, będzie mógł odejść „ze znakiem wiary”, w wierze otrzymanej na chrzcie, w oczekiwaniu na uszczęśliwiające widzenie Boga, które jest wypełnieniem wiary, i w nadziei zmartwychwstania[13].

   Katechizm zwraca uwagę, że w sakramencie chrztu udziela się człowiekowi cała Trójca Święta. Wszystkie boskie Osoby dają ochrzczonemu łaskę uświęcającą, która jest jednocześnie łaską usprawiedliwienia. Dzięki tej łasce ochrzczony staje się zdolny do wiary w Boga oraz do pokładania w Nim nadziei i miłowania go przez cnoty teologalne. Poza tym daje także zdolność do życia i działania pod natchnieniem Ducha Świętego za pośrednictwem Jego darów. W końcu, łaska uświęcająca pozwala wzrastać człowiekowi w dobru przez cnoty moralne. Całe nowe życie, które jest życiem nadprzyrodzonym, zakorzenia się w sakramencie chrztu świętego[14]. 

2. Chrzest sakramentem wiary

Chrzest jest sakramentem wiary. W tym stwierdzeniu mieszczą się dwie rzeczywistości: chrzest domaga się wiary i tej wiary udziela. W starożytności chrześcijańskiej sakrament chrztu był udzielany przede wszystkim osobom dorosłym. Przed przyjęciem sakramentu musieli oni przejść długi proces przygotowania, który niekiedy trwał nawet trzy lata. W tym czasie kandydaci do chrztu (katechumeni) poznawali główne prawdy wiary oraz uczyli się modlitwy i zasad chrześcijańskiego życia, którego fundamentem były Boże przykazania i Ewangelia. Warunkiem dopuszczającym do chrztu była żywa i dojrzała wiara kandydatów, która musiała być widoczna w ich życiu i postępowaniu. Sakrament chrztu domagał się wiary. Ona w naturalny sposób otwierała drzwi do przyjęcia pierwszego sakramentu. Dziś, kiedy chrztu udziela się małym dzieciom ta pierwsza rzeczywistość wydaje się być mało zrozumiała, gdyż trudno wymagać od niemowląt, by w jakiś sposób wyraziły wiarę potrzebną do przyjęcia chrztu. Jednak również w przypadku chrztu dzieci można mówić, że chrzest domaga się wiary i daje jej początek.

2.1 Chrzest w wierze Kościoła

Katechizm Kościoła Katolickiego uzasadniając chrzest małych dzieci, odwołuje się do Dziejów Apostolskich, które opisują przypadki chrztu całych rodzin. W takich przypadkach chrzczono także dzieci, gdyż teksty biblijne nie mówią nic o pominięciu dzieci w przypadku udzielania tegoż sakramentu (por. Dz 16, 15.33; 18, 8; 1Kor 1,16). Ponadto uzasadnia, że zaniedbanie chrztu dzieci pozbawia ich bezcennej łaski stania się dziećmi Bożymi[15].

Przez sakrament chrztu dziecko zostaje włączone do wspólnoty Kościoła. Wiara wyznawana przez tę wspólnotę jest wystarczającą podstawą do udzielenia chrztu dziecku. W sposób szczególny wyrazicielami wiary Kościoła są rodzice i chrzestni chrzczonego dziecka. Katechizm stwierdza: Wiara jednak potrzebuje wspólnoty wierzących. Każdy wierny może wierzyć jedynie w wierze Kościoła. Wiara wymagana do chrztu nie jest wiarą doskonałą i dojrzałą, ale zaczątkiem, który ma się rozwijać[16].

Wprowadzenie teologiczno-pastoralne do Obrzędów chrztu dzieci zwraca uwagę, że Kościół po otrzymaniu misji głoszenia Ewangelii i udzielaniu chrztu, od początku, obok dorosłych, chrzcił także dorosłych. W związku z tym praktyka chrztu dzieci jest uzasadniona i wręcz konieczna, bo jeśli ktoś nie odrodzi się z wody i Ducha Świętego, nie może wejść do Królestwa Bożego (J 3,5). Dzieci są chrzczone w wierze Kościoła, która publicznie wyznają rodzice, chrzestni i inni uczestniczący w liturgii. Są oni reprezentantami Kościoła lokalnego, całej społeczności Świętych i wierzących, Kościoła Matki, która rodzi wszystkich i każdego z osobna[17].

     Teologiczne uzasadnienie chrztu dzieci w wierze Kościoła reprezentowanego szczególnie przez rodziców i chrzestnych dziecka znajduje swój konkretny wyraz w liturgii chrzcielnej. Najważniejsze wyznanie wiary rodziców i chrzestnych odbywa się tuż przed najistotniejszą czynnością sakramentalną, którą jest zanurzenie w wodzie lub polanie głowy dziecka poświęconą wodą. Wyrzeczenie się zła i wyznanie wiary jest poprzedzone formułą, która najpierw wzywa rodziców, aby starali się wychować dzieci w wierze, zachować w nich życie Boże i ustrzec je przed skażeniem grzechem, a następnie wyraźnie odwołuje się do wiary: Jeśli więc, kierując się wiarą, jesteście gotowi podjąć się tego zadania, to wspominając swój własny chrzest, wyrzeknijcie się grzechu i wyznajcie wiarę w Jezusa Chrystusa. Jest to wiara Kościoła, w której wasze dzieci otrzymują chrzest[18].

Wyznanie wiary składane przez rodziców i chrzestnych stanowi ostateczne potwierdzenie ich decyzji o chrzcie dziecka. Rodzice i chrzestni najpierw wyrzekają się zła, a następnie wyznają wiarę Kościoła. Są to dwa aspekty tej samej rzeczywistości. Wyrzeczenie się szatana i jego dzieł stanowi formę świadectwa wiary, która potem jest wyznawana[19]. W trzech pytaniach szafarza sakramentu zawiera się cały Skład Apostolski, który został podzielony trynitarnie. Rodzice wyznają wiarę w Boga Ojca, w Jezusa Chrystusa i w Ducha Świętego. W ostatniej formule jest także pytanie o wiarę w Kościół powszechny i święty, obcowanie Świętych, odpuszczenie grzechów, zmartwychwstanie ciała i życie wieczne[20]. Należy podkreślić, że jest to wiara wyznawana przez Kościół od dwudziestu wieków. Tę wiarę wyznają rodzice w decydującej chwili życia ich dziecka. Wyznając wiarę, rodzice chrzczonego dziecka, dołączają do niezliczonego chóru poprzedników. Potwierdza to celebrans, mówiąc: Taka jest nasza wiara. Taka jest wiara Kościoła, której wyznawanie jest naszą chlubą, w Chrystusie Jezusie, Panu naszym[21].

Ostatnim akordem wyznawanej przez rodziców wiary jest pytanie skierowane do nich przez celebransa tuż przed czynnością sakramentalną. Pytanie: Czy chcecie, aby N. otrzymał chrzest w wierze Kościoła, którą przed chwilą wspólnie wyznaliśmy? i pozytywna odpowiedź rodziców i chrzestnych: Chcemy, wtapiają się w sakramentalny gest polania wodą i wypowiedzenia formuły sakramentalnej: N., ja ciebie chrzczę, w imię Ojca i Syna, i Ducha Świętego[22].

Podsumowując, można powiedzieć, że rodzice współpracując z łaską Bożą, przekazują dziecku dar życia. Jest ono owocem ich małżeńskiej miłości i dlatego jako kochający rodzice chcą dzielić się z dzieckiem tym, co mają najcenniejszego. Przynosząc je do kościoła i prosząc o chrzest, dają mu dar najcenniejszy. Wiara rodziców, sprawia, że ich dziecko staje się dzieckiem Bożym. Ich wiara otwiera dla niego bramy życia wiecznego. Dzięki wierze rodziców dziecko zanurzając się w śmierci i zmartwychwstaniu Chrystusa, zostanie oczyszczone ze zmazy grzechu pierworodnego. Otrzymuje także dar Ducha Świętego, który uzdolni je do nazywania Boga - Ojcem.

2.2 Chrzest udziela wiary

Katechizm Kościoła Katolickiego uczy także, że sakrament chrztu daje człowiekowi łaskę wiary. Poprzez przyjęcie tego sakramentu człowiek otrzymuję zaczątek wiary, która powinna rozwijać się w ciągu całego życia[23]. Chrzest uzdalnia do wiary w Boga oraz do pokładania w Nim nadziei i miłowania Go poprzez cnoty teologalne[24]. W tym miejscu trzeba przywołać nauczanie Kościoła wyrażone w instrukcji o chrzcie dzieci Kongregacji Nauki Wiary Pastoralis actio. Dokument ten podkreśla związek chrztu dzieci z wiarą. Odwołując się do nauczania Soboru Trydenckiego, instrukcja stwierdza wyraźnie: chrzest nie jest tylko zwykłym znakiem wiary, lecz także jej przyczyną. Dokonuje w ochrzczonym „wewnętrznego oświecenia”, dlatego także w liturgii bizantyjskiej słusznie jest nazywany „sakramentem oświecenia” lub po prostu „oświeceniem”, czyli przyjetą wiarą, która przenika umysł, by usunąć zasłonę ślepoty wobec światła Chrystusa[25].

Teologiczne racje udzielania chrztu dzieciom zostały wypracowane w Kościele dość wcześnie. Bardzo wymowna w tej kwestii jest odpowiedź św. Augustyna udzielona biskupowi Numidii, który miał wątpliwości dotyczące wiary chrzczonych dzieci. Św. Augustyn tak odpowiedział: Mówi się, że mają one wiarę ze względu na sakrament wiary, który otrzymują. To właśnie sakrament wiary czyni z dziecka niezdolnego jeszcze do aktu wiary człowieka wierzącego[26]. Oznacza to, że sam chrzest jest misterium wiary, która w swej zaczątkowej formie w nim się objawia i staje się dobrem dla całej wspólnoty Kościoła.           

Stwierdzenie KKK, że chrzest jest sakramentem udzielającym wiary, znajduje swój wyraz w liturgii udzielania chrztu. W obrzędach wstępnych liturgii chrzcielnej, która powinna odbywać się w drzwiach kościoła, celebrans pyta rodziców i chrzestnych: O co prosicie Kościół Boży dla waszego dziecka?. Księga liturgiczna przewiduje kilka odpowiedzi: O chrzest, O wiarę, O łaskę Chrystusa, O przyjęcie do Kościoła, O życie wieczne[27]. Wszystkie te odpowiedzi ściśle wiążą się z tą pierwszą, gdyż chrzest daje łaskę chrystusa, włącza do Koscioła i daje życie wieczne. Ten niepozorny dialog często jest niedowartosciowany przez uczestników liturgii chrtzecielnej. Tymczasem jest on bardzo ważny, gdyż odpowiedź rodziców i chrzestnych staje się swego rodzaju wyznaniem ich wiary oraz prośbą o wiarę dla chrzczonego dziecka.

Otrzymany dar wiary symbolizuje biała szata, którą zakłada się ochrzczonemu dziecku. Obrzędowi włożenia białej szaty towarzyszy formuła wypowiadana przez szafarza sakramentu, która wyjaśnia jego znaczenie: N., stałeś się nowym stworzeniem i przyoblekłeś się w Chrystusa, dlatego otrzymujesz białą szatę. Niech twoi bliscy słowem i przykładem pomagają ci zachować godność dziecka Bożego, nieskalaną aż po życie wieczne[28]. Założenie szaty chrzcielnej jest symbolem „przyobleczenia się” w Jezusa Chrystusa, czyli całkowitego zjednoczenia się z Nim. Dar chrzcielnego zanurzenia w śmierci i zmartwychwstaniu Chrystusa, pociąga za sobą konieczność zmiany stylu życia, czyli konieczność założenia nowej szaty. Św. Paweł Apostoł tę wewnętrzną przemianę nazywa przyobleczeniem nowego człowieka (Ga 3, 27). Założona szata przypomina o konieczności radykalnej przemiany życia. Ma to być życie w wierze otrzymanej w sakramencie chrztu[29].

Szata chrzcielna musi być biała, ponieważ ten kolor wskazuje na nowe życie człowieka ochrzczonego. W Piśmie świętym i tradycji chrześcijańskiej biel jest kolorem światła i życia. Oznacza także świąteczną radość, podziw, triumf oraz czystość i niewinność. Biały kolor bardzo często pojawia się w Księdze Apokalipsy, która w symbolicznych obrazach ukazuje rzeczywistość nieba (2, 17; 14,14; 19,11; 20,11). W bieli przedstawiane są osoby, które towarzyszą chwale Bożej, istoty niebiańskie i wszyscy święci, którzy zostali oczyszczeni i odkupieni przez Jezusa Chrystusa. Biel jest kolorem świętości, czyli życia w chwale Bożej. Na podobieństwo przemienionego Chrystusa, wszyscy święci jawią się jako istoty przemienione, oczyszczone i przyobleczone w biel. Ta biel jest darem pochodzącym od samego Boga, który oczyszcza człowieka z grzechów i wybiela „szatę” jego codziennego życia[30].

Symbolika białej szaty chrzcielnej w sposób bardzo czytelny mówi o „przyobleczeniu się w Chrystusa”. Dzięki temu człowiek staje się nowym stworzeniem. Można powiedzieć, że przez chrzest zanurzający w Chrystusa każdy człowiek przemienia się i staje się istotą niebiańską, która jest blisko Boga. Ochrzczony, odziany w białą szatę, jest człowiekiem czystym i niewinnym. Już od chwili chrztu uczestniczy w jakiś sposób w chwale nieba. Tę rzeczywistość można przyjąć tylko dzięki wierze otrzymanej w sakramencie chrztu[31].

3. Odpowiedzialność za wiarę chrzcielną

Katechizm Kościoła Katolickiego, nazywając chrzest sakramentem wiary, wielokrotnie zwraca uwagę, że ochrzczony otrzymuje zalążek wiary, który trzeba pielęgnować i rozwijać: Wiara wymagana do chrztu nie jest wiarą doskonałą i dojrzałą, ale zaczątkiem, który ma się rozwijać[32]. U wszystkich ochrzczonych wiara powinna wzrastać i rozwijać się przez całe życie. Tę prawdę przypominają bardzo mocno odnawiane każdego roku podczas Wigilii Paschalnej przyrzeczenia chrzcielne. Ten liturgiczny obrzęd w naturalny sposób powinien być weryfikacją wiary.

Szczególna troska w pielęgnowaniu i rozwoju wiary spoczywa na rodzicach i chrzestnych: Aby mogła rozwijać się łaska chrztu, potrzebna jest pomoc rodziców. Na tym polega także rola rodziców chrzestnych, którzy powinni być głęboko wierzący, a także zdolni i gotowi służyć pomocą nowo ochrzczonemu, zarówno dziecku, jak dorosłemu, na drodze życia chrześcijańskiego. Ich misja jest prawdziwą funkcją eklezjalną[33]. W obrzędach przyjęcia dziecka kapłan kieruje do rodziców następujące słowa: Drodzy rodzice, prosząc o chrzest dla swojego dziecka, przyjmujecie na siebie obowiązek wychowania go w wierze, aby zachowując Boże przykazania, miłował Boga i bliźniego, jak nas uczył Jezus Chrystus. Stawia im także pytanie: Czy jesteście świadomi tego obowiązku?[34]. Rodzice odpowiadają, że są tego świadomi. W ten sposób rodzice i chrzestni zobowiązują się do wychowania ich w wierze i moralności chrześcijańskiej chrzczone dziecko.

Ten niepozorny dialog często jest niedowartosciowany przez uczestników liturgii chrtzecielnej. Tymczasem jest on bardzo ważny, gdyż odpowiedź rodziców i chrzestnych staje się swego rodzaju wyznaniem ich wiary. Tutaj dokonuje się swego rodzaju ślubowanie, a nawet przyrzeczenie rodziców i chrzestnych złożone przed Bogiem W naturalny sposób rodzice i chrzestni stają się pierwszymi nauczycielami wiary dla swoich dzieci. Katechizm podkreśla, że dla rozwoju łaski chrztu u dziecka potrzebna jest pomoc rodziców. Podobne zadanie przyjmują na siebie chrzestni, którzy powinni być osobami głęboko wierzącymi i zdolnymi oraz gotowymi służyć pomocą rodzicom ochrzczonego dziecka[35].

W obrzędach chrzcielnych rodzicielski obowiązek wychowania w wierze przypominają obrzędy wręczenia białej szaty i zapalonej świecy. Zakładając białą szatę kapłan powie: Niech wasi bliscy słowem i przykładem pomagają wam zachować godność dzieci Bożych, nieskalaną aż po życie wieczne[36].

Jeszcze wyraźniej to zobowiązanie jest podkreślone w obrzędzie wręczenia zapalonej świecy. Kapłan, przekazując zapaloną świecę rodzicom i chrzestnym, mówi: Podtrzymywanie tego światła powierza się wam, rodzice i chrzestni, aby wasze dzieci, oświecone przez Chrystusa, postępowały zawsze jak dzieci światłości, a trwając w wierze, mogły wyjść na spotkanie przychodzącego Pana razem z wszystkimi Świętymi w niebie[37]. Chrzcielne oświecenie domaga się radykalnej zmiany sposobu życia. Ten, który przyjmuje chrzest staje się dzieckiem światłości. Dla człowieka ochrzczonego sposobem życia jest szukanie i wypełnianie woli Boga. Życie według Ewangelii staje się stylem jego życia. Wyraża się to przede wszystkim w realizacji przykazania miłości Boga i bliźniego. Człowiek ochrzczony, napełniony światłem Chrystusa, potrafi żyć nadzieją życia wiecznego. Zdaje sobie sprawę, że jego ziemskie pielgrzymowanie kiedyś się skończy i za wierność Ewangelii i Chrystusowi otrzyma dar życia wiecznego. Ostatecznym celem ludzkiego życia jest oglądanie Boga twarzą w twarz w wieczności[38].

Świeca chrzcielna zapalana jest od paschału, który symbolizuje obecność Chrystusa zmartwychwstałego. Oznacza to, że od momentu chrztu całe życie chrześcijanina ma być zespolone z Jezusem Chrystusem. Jedność z Chrystusem wyraża się w słuchaniu Jego słowa, karmieniu się Eucharystią oraz w przyjęciu Jego Ducha i kierowaniu się Jego natchnieniami w codziennym życiu. Ochrzczony powinien być świadkiem obecności Chrystusa w świecie. Można powiedzieć, że jest on światłem dla tego świata. Życie chrześcijanina ma się charakteryzować wiarą, nadzieją i miłością. Dzięki takim postawom człowiek ochrzczony staje się nośnikiem światła Chrystusa dla całego świata[39].

W przypadku chrztu dzieci, zapalona świeca wręczona rodzicom i chrzestnym przypomina i, że to właśnie oni przyjmują na siebie odpowiedzialne zadanie czuwania i uczynienia wszystkiego, aby światło Chrystusa zapalone w dziecku nigdy nie zgasło. Deklarują w ten sposób, że przykładem własnego życia i mądrym oraz roztropnym wychowaniem, będą to światło podtrzymywać. W dużej mierze od nich będzie zależało, czy dziecko będzie postępowało jak dziecko światłości i czy wytrwa w wierze tak, aby kiedyś odziedziczyło nagrodę światła wiecznego.

Podkreślając rolę rodziców i chrzestnych w wychowaniu do dojrzałej wiary ochrzczonego dziecka, Katechizm, zwraca uwagę, że wszyscy ochrzczeni są zobowiązani do wyznawania wiary przed ludźmi. Świadectwo ich wiary w codziennym życiu jawi się jako pozytywna odpowiedź człowieka ochrzczonego na dar wiary otrzymany na chrzcie. Ten sakrament włącza wszystkich ochrzczonych w apostolską i misyjną działalność Kościoła. Obowiązek świadectwa wiary wynika z wszczepienia w Chrystusa, które dokonało się w sakramencie chrztu. Konsekwencją tegoż wszczepienia jest upodobnienie się do Chrystusa[40].     

Zakończenie

Dziś, niekiedy można odnieść wrażenie, że dla wielu ludzi sakrament chrztu stanowi element religijnego folkloru. Przy takim myśleniu nikt nie zastanawia nad istotą pierwszego i najważniejszego sakramentu, który otwiera przed człowiekiem podwoje wiary. W takiej sytuacji często najważniejsza staje się zewnętrzna oprawa: kamera, zdjęcia, strój, przyjęcie. W innych przypadkach sakrament ten staje się okazją do rodzinnej uroczystości i spotkania przy stole. Urodziło się dziecko, więc trzeba je ochrzcić. Często brakuje pogłębionej refleksji nad znaczeniem chrztu w życiu człowieka i jest on traktowany tylko jako tradycja kultury chrześcijańskiej. Niestety, często przy „takim” rozumieniu chrztu następne spotkanie z kościołem ma miejsce dopiero podczas I Komunii świętej.  

Od początku istnienia i publicznej działalności Kościoła chrzest jest pierwszym sakramentem, który otwiera drogę do zbawienia i do życia we wspólnocie uczniów Chrystusa. Ten sakrament otwiera także drogę do innych sakramentów. Można powiedzieć, że chrzest stanowi bramę do nowego życia. Katechizm Kościoła Katolickiego bardzo wyraźnie naucza, że chrzest jest sakramentem wiary. On domaga się wiary i ją przekazuje. Dzieci otrzymują chrzest w wierze Kościoła wyznawanej przez rodziców i chrzestnych. Chrzcielne zanurzenie w śmierci i zmartwychwstaniu Chrystusa udziela człowiekowi ziarno wiary, które powinno być pielęgnowane i rozwijane prze całe życie.

Z pastoralnego punktu widzenia, wydaje się, że dziś czymś niezbędnym jest katecheza mistagogiczna wyjaśniająca istotę sakramentu chrztu. Ta katechezą winni być objęci przede wszystkim rodzice i chrzestni chrzczonego dziecka, ale także wszyscy wierni, którzy nieustannie powinni odkrywać w sobie dar otrzymanego chrztu. Przez katechezę i odpowiednio sprawowaną liturgię trzeba na nowo i każdego dnia odkrywać własną tożsamość chrzcielną. 

Ks. dr hab. Dariusz Kwiatkowski — Wydział Teologiczny UAM Poznań