Wiara podstawą kultury duchowej Europejczyka

Wiara jest podstawą relacji człowieka z Bogiem i innymi ludźmi. Obejmuje wszystkie wymiary ludzkiej egzystencji. Wierzyć to nie tylko powiedzieć: Bóg istnieje. To spotkanie z Bogiem i osobiste zaangażowanie w to spotkanie. Spotkanie w postawie czci, miłości, pokory. Spotkanie osobowe, dlatego angażuje całego człowieka.

Wiara jest darem dla poszczególnych ludzi, ale też dla całych narodów. Chrzest całych narodów jest tego dowodem. Chrzest wprowadza naród w tajemnicę wiary, w chrześcijańską rodzinę narodów. Jest jakby konstytucją narodów, które go przyjęły. Chrystus wszedł w historię Europy przez chrzty całych narodów. Uwierzyć po chrześcijańsku to inaczej przyjąć, że Bóg objawił się w Chrystusie. Kultura europejska ukształtowała się przez Rzym i Piotrowe świadectwo i nauczanie to przyjęła za fundamenty kulturowe kontynentu. Z narodzinami chrześcijańskiego Rzymu wiążą się także świadectwa męczenników za wiarę.

Wiara pozwala zobaczyć świadectwa Bożej Opatrzności w życiu człowieka i narodów. Bez patosu można powiedzieć, że kultura chrześcijańska w Europie i na świecie jest podtrzymywana przez Bożą Opatrzność. A dokumentem Bożej Opatrzności jest Pismo Święte, które ukazuje, jak Bóg prowadzi człowieka i narody. W Europie, mimo wojen, rewolucji, gwałtownych przemian, wiara i związane z nią przekonania przetrwały w świadomości bardzo wielu jej mieszkańców. A przez ostatnie stulecia wiele zrobiono, aby wyniszczyć wiarę w Chrystusa. Można mówić także o jakiejś opatrzności wobec przetrwania przez wieki wielu dzieł kultury materialnej — sakralnej, w których uobecnia się wiara chrześcijańska.

Bóg, który stworzył człowieka na „obraz i podobieństwo” swoje, uczynił go także „opatrznością” dla innych ludzi. Ta wrażliwość na potrzeby innych była i jest obecna w chrześcijańskiej kulturze europejskiej.

Kultura europejska została zbudowana w oparciu o naukę objawioną, która głosi, że życie ludzkie zmienia się, ale się nie kończy. Wiara przekracza granicę śmierci i przemijalności. Stąd w kulturze chrześcijańskiej w Europie szczególny szacunek dla tajemnicy życia i śmierci człowieka. Obrona ludzkiego życia, także życia nienarodzonych, jest wielkim apelem i zadaniem kultury chrześcijańskiej i europejskiej. Świętość ludzkiego życia należy do fundamentów naszej kultury. „Życie ludzkie jest święte, ponieważ od samego początku domaga się «stwórczego działania Boga» i pozostaje na zawsze w specjalnym odniesieniu do Stwórcy, jedynego swego celu. Sam Bóg jest Panem życia, od jego początku aż do końca” (Jan Paweł II, „Evangelium vitae”, 53). Można stwierdzić, że Polacy we współczesnej batalii o życie ludzkie idą w pierwszym szeregu.

Rodzina jako „sanktuarium życia” — to także wyraz duchowej kultury europejskiej, którą Polska bardzo podkreśla i prezentuje, mimo swoich słabości. Życie rodzinne jest wpisane w ludzką naturę. „Stwórca od początku stworzył ich jako mężczyznę i kobietę” (Mt 19, 4). Jezus Chrystus urodził się jako człowiek w rodzinie.

Kultura chrześcijańska to szacunek dla śmierci człowieka. Dramat smoleński z 10 kwietnia 2010 r. był wielką próbą odczytania i pokazania prawdy o szacunku wobec śmierci i o pochowaniu poległych w tym dramacie. Niestety, dramat ten podzielił Polaków i wielu odkrył.

Zwycięstwa mocą wiary można dostrzec także w historii Europy. Są to wielorakie zwycięstwa. Dla przykładu — choćby triumf Joanny d'Arc, odsiecz Wiednia — zwycięstwo króla Jana III Sobieskiego, Cud nad Wisłą — rok 1920. „ (...) przez wiarę zdobyli królestwa, dokonali czynów sprawiedliwych, otrzymali obietnicę (...) wyleczyli się z niemocy, stali się bohaterami (...)” (Hbr 11, 33-34).

Dar wiary zobowiązuje do dawania świadectwa. Nasza wiara rzutuje na życie społeczne. Jest wytyczną, w której „tak” musi być życiem wiarą. Nie lęka się świadectwa. „Nie lękajcie się przyjąć Chrystusa... Nie lękajcie się przyjąć wiary” — takie sformułowanie należy do podstawowych przesłań Jana Pawła II od pierwszych chwil jego pontyfikatu. Życie świadka wiary nie jest łatwe, często ma być „znakiem sprzeciwu”. Sprzeciwu wobec nieprawdy i zła. Człowiek musi wyzwolić się z lęku, ponieważ został odkupiony przez Chrystusa. Wyzwolenie z lęku to kultura na miarę godności człowieka.

Kultura duchowa Europy to kult maryjny. Maryja pierwsza uwierzyła, pierwsza mocna w wierze, nadziei i miłości. Obecna w naszej „pielgrzymce wiary”. Jej rola to rola Matki w codzienności kulturowej, Wychowawczyni całych narodów, rodzin, wspólnot parafialnych, zakonnych, misyjnych. Cała średniowieczna Europa była maryjna. Maryja jest obecna w wielu miejscach świętych w Europie. Miejsca te łączą się z tradycją europejskiego pielgrzymowania, są wyrazem wiary i wyjątkowego kultu maryjnego.

Ewangelia i wiara chrześcijańska stawiają wymagania, nie są ofertą łatwych sukcesów. Zawierają wiele paradoksów. Wymagają od człowieka wiele wysiłku osobistego. A równocześnie są wielką obietnicą życia wiecznego. Są też wielką szansą budowania kultury duchowej człowieka, w której podstawą są szacunek dla tajemnicy i godności człowieka i moc świadectwa życia.

Wobec wielu zagrożeń współczesnej kultury europejskiej jawi się pytanie Jezusa: „Czy Syn Człowieczy, gdy w czasie Paruzji przyjdzie na świat, znajdzie jeszcze wiarę?” (por. Łk 18, 8).

opr. mg/mg