Pogoda na niedzielę

Od początku bieżącego roku powracają co jakiś czas informacje nt. religijności Polaków, o naszych praktykach religijnych i o stanie powołań. Coraz częściej zaczynamy przyznawać, że sytuacja rzeczywiście zaczyna się komplikować.

Od kilku już lat coroczne badania dotyczące udziału wiernych w niedzielnej Mszy Świętej są przedmiotem różnorakich analiz i komentarzy prasowych. Podobnie stawia się pytania o stan powołań do kapłaństwa i życia zakonnego. Chcemy wiedzieć, ilu kandydatów zgłosiło się do seminariów duchownych, ilu było rok temu, pięć i dziesięć lat wcześniej, wreszcie — ilu kończy seminaria przyjmując święcenia kapłańskie. Wszelkiego rodzaju statystyki mają to do siebie, że nas intrygują, a niektórych wręcz fascynują. Wraz z nimi pojawia się jednak również pytanie o przyszłość - jak obecny stan odbije się na naszym życiu za kilka lat.

Kiedy w ostatnich tygodniach pojawiły się wpierw oficjalne informacje nt. liczenia wiernych, które miało miejsce w minionym roku, a potem poinformowano o liczbie kandydatów przyjętych do seminariów duchownych w roku akademickim 2008/2009, mogliśmy usłyszeć wiele komentarzy, poszukiwań przyczyn takiego, a nie innego stanu rzeczy, postawiono też wiele pytań dotyczących właśnie perspektyw na najbliższe lata.

Wierzącemu wiatr w oczy

Przyznam, że poczułem się tym razem z lekka zaskoczony całą sytuacją. Mam wrażenie, iż po raz pierwszy od wielu lat, może jeszcze trochę nieśmiało - ale jednak! - zaczęliśmy przyznawać, że w kwestii naszej polskiej religijności widać jakiś problem. Coś się zmienia, są wyraźne tendencje spadkowe. Nawet ci, którzy mówili, że pogoda w czasie jesiennego liczenia wiernych była niesprzyjająca i mogła wpłynąć na liczbę uczestników niedzielnej Eucharystii, może z pewnymi oporami, ale mimo wszystko skłaniali się ku stwierdzeniu, że nie wszystko da się pogodą wytłumaczyć. Zwłaszcza że pogoda dla wierzących w gruncie rzeczy nigdy nie jest sprzyjająca. „Klimaty”, w których żyjemy w Polsce, a jeszcze bardziej te, z którymi mają do czynienia nasi bracia w innych krajach Europy, generalnie rzecz biorąc wierze raczej nie sprzyjały i nie sprzyjają. Chciałoby się powiedzieć: wierzącemu zawsze wiatr w oczy... przecież to właśnie jest klimat, w którym wiara się kształtuje i umacnia. Więc może ta pogoda to jednak nie najlepsze wytłumaczenie... co więcej, nawet potwierdzenie, że dobrze nie jest.

Pytania o duszpasterstwo

Jakikolwiek by nie był wpływ pogody na religijną aktywność Polaków w konkretną listopadową niedzielę, wiele mówią porównania ubiegłorocznego liczenia wiernych z obliczeniami, których dokonano dziesięć czy dwadzieścia lat temu. Spadek uczestnictwa w praktykach religijnych z takiej perspektywy musi rodzić pytania o duszpasterstwo dziś. Można oczywiście znaleźć pewne przyczyny zmian związane z emigracją czy innymi wprost od nas niezależnymi czynnikami, ale nie można też uciec od pytania o problemy, które dotyczą wprost naszej sytuacji społecznej, religijnej i duszpasterstwa. Stąd właśnie za najważniejszy efekt opublikowanych w ostatnich tygodniach i miesiącach wyników badań można uznać fakt, iż zaczęliśmy się im przyglądać z większą uwagą i bez budowania barykad oraz bez podważania ich sensu czy wiarygodności. To nowe spojrzenie pojawiało się tak w kwestii udziału w praktykach religijnych, jak i w temacie powołań do kapłaństwa i życia zakonnego.

Być może tegoroczny brak reakcji obronnej na publikację statystyk — który w moim przekonaniu jest czymś nowym na naszym kościelnym gruncie — da nam szansę na podjęcie głębszej refleksji na temat aktualnej sytuacji. Jest oczywistym, że badania statystyczne mają swoje ograniczenia, zwłaszcza w takiej materii jak wiara. Nie można sobie jednak pozwolić na to, by te ograniczenia prowadziły do usprawiedliwiania się lub trwania w przekonaniu, że nie jest przecież „aż” tak źle albo że na Zachodzie jest zdecydowanie gorzej. Jakimś dobrym znakiem, że tych liczb nie potraktowano z obojętnością, były zapewne kazania, które usłyszeliśmy w tegoroczną niedzielę Dobrego Pasterza, kiedy biskupi jasno i zdecydowanie podkreślali, że potrzeba nie tylko modlitwy w intencji powołań, ale również troski o młodych ludzi. Powołanie odkrywa się bowiem w konkretnym środowisku, wzrastając pod okiem rodziców, wychowawców i duszpasterzy. Odpowiedź na nie, gotowość do jego przyjęcia to nie tylko kwestia dobrej woli chłopaka czy dziewczyny, ale także długiego procesu dorastania w wierze i otwierania sie na Pana Boga. Bez odpowiedniego religijnego klimatu odkrywanie powołania będzie bardzo utrudnione.

Tarcza obronna

Systematyczne praktyki religijne są jednym z najistotniejszych elementów życia religijnego. I to niestety w tym względzie problemy są największe. Badania pokazują, że liczba praktykujących zasadniczo nie spada, ale duży procent z nich chodzi na Mszę św. lub modli się niesystematycznie, okazjonalnie bądź dlatego, że akurat tego potrzebuje. W gruncie rzeczy to człowiek i jego duchowe czy emocjonalne potrzeby staje się w ten sposób ważniejszy niż Bóg. Z tym problemem coraz bardziej się borykamy. Dobrze więc, że wreszcie udało się nam wysunąć spoza tarczy obronnej z hasłem „Nie jest źle”, bo na pewno może być lepiej...

opr. mg/mg