Tożsamość kapłana Chrystusowego

Tożsamość kapłana – jak podaje Nauczycielski Urząd Kościoła – jest owocem sakramentalnego działania Ducha Świętego oraz uczestnictwem w zbawczym działaniu Chrystusa, przyczyniającym się do przedłużenia Jego dzieła w Kościele, w ciągu jego dziejowego rozwoju. Jan Paweł II w jednym z Listów do kapłanów na Wielki Czwartek napisał: „To, co dokonało się w czasie Ostatniej Wieczerzy, uczyniło Chrystusowe kapłaństwo sakramentem Kościoła. Stało się ono do końca czasów znakiem jego tożsamości i źródłem tego życia w Duchu Świętym, które Kościół otrzymuje stale od Chrystusa” ² .

„Rozmyślać nad tożsamością kapłana”³

Papież z Krakowa nauczał: „«Pokój wam! Jak Ojciec Mnie posłał, tak i ja was posyłam» (J 20, 21). «Kto was przyjmuje, Mnie przyjmuje; a kto Mnie przyjmuje, przyjmuje Tego, który Mnie posłał» (Mt 10, 40). W tych dwóch zdaniach wypowiedzianych przez Jezusa zawiera się tajemnica naszego kapłaństwa, którego prawda i tożsamość wynika z tego, że zostało ono ustanowione przez samego Chrystusa i polega na uobecnianiu Jego Osoby i kontynuowaniu misji powierzonej Mu przez Ojca.

Aby wniknąć w głębię tego misterium, warto przywołać dwa inne stwierdzenia Jezusa. Pierwsze dotyczy Jego samego: «Zaprawdę, zaprawdę, powiadam wam: Syn nie mógłby niczego czynić sam od siebie, gdyby nie widział Ojca czyniącego» (J 5, 19). Drugie odnosi się do nas i do wszystkich naszych braci w wierze: «beze Mnie nic nie możecie uczynić» (J 15, 5). To wypowiedziane dwukrotnie «nic» odsyła nas do Chrystusa, a Chrystusa do Ojca. Jest znakiem całkowitego uzależnienia, konieczności zaparcia się samego siebie. Jednocześnie jednak jest ono znakiem wielkości daru, który otrzymaliśmy. Albowiem zjednoczeni z Chrystusem i z Ojcem na mocy sakramentu święceń, możemy odpuszczać grzechy i wymawiać nad chlebem i winem te słowa: «To jest Ciało moje, to jest moja Krew». Odprawiając Eucharystię, działamy naprawdę «in persona Christi»; to czego Chrystus dokonał na ołtarzu Krzyża i co wcześniej ustanowił w Wieczerniku jako sakrament, kapłan ponawia mocą Ducha Świętego (por. Dar i Tajemnica, Kraków 1996, s. 74)”⁴.

Jan Paweł II pisał: Kapłaństwo sakramentalne, nazywane służebnym, „domaga się szczególnej niepodzielności życia i służby. Ta właśnie niepodzielność stanowi najgłębiej o naszej kapłańskiej tożsamości. W niej wyraża się równocześnie nasza wielka godność – i proporcjonalna do tej godności «dyspozycyjność»: pokorna gotowość odbierania darów Ducha Świętego i obdarowywania innych owocami miłości i pokoju – obdarowywania ich tą pewnością wiary, z której płynie głębokie poczucie sensu ludzkiego bytowania oraz umiejętność wprowadzania ładu moralnego w życie osób i ludzkich środowisk” ⁵ .

„ Kapłan w swojej szczególnej tożsamości chrystologicznej powinien być świadomy, że jego życie jest tajemnicą całkowicie włączoną w misterium Chrystusa i Kościoła w nowy i specyficzny sposób oraz że to włącznie w pełni zobowiązuje go i ubogaca w działalności duszpasterskiej (por. PDV, n. 13-14)” ⁶ . Kapłaństwo hierarchiczne (służebne) sprawia, że konsekrowani szafarze stają się sługami Chrystusa i Kościoła poprzez celebrowanie Mszy świętej, sprawowanie sakramentów, autorytatywne głoszenie słowa Bożego i pasterskie przewodzenie wiernym (por. PDV, n. 16; KKK, n. 1592).

Pan Jezus powołując dwunastu Apostołów – którzy mieli przejąć w Kościele posługę pasterską, a których następcami są biskupi – równocześnie dał znać, że obok nich do tej pasterskiej posługi powołuje także innych uczniów (72). Te dwie grupy – dwunastu i siedemdziesięciu dwóch – są jak gdyby obrazem i zapowiedzią tego, co dzisiaj widzimy w Kościele: biskupi i kapłani, jako ich współpracownicy, połączeni jednym posłannictwem, jedną misją – misją sakralną, misją głoszenia Ewangelii. To bowiem wyróżnia zarówno kapłanów, jak i biskupów, zarówno biskupów, jak i kapłanów, że są na służbie świętości – misja sakralna. Na służbie świętości – świętości człowieka, świętości społeczeństw, tej świętości, która ma swe źródło w Chrystusie. Kapłan jest sługą Chrystusa, ażeby z Niego jak ze źródła czerpać to wszystko, co uświęca. Uświęca przez słowo Boże, uświęca przez Eucharystię, pokutę i wszystkie sakramenty.

Kościół niezmiennie naucza, że prezbiter jest osobiście powołany do nauczania i przewodniczenia wiernym ⁷ . Posiadanie „własnego pasterza” (proboszcza) w osobie kapłana we wspólnocie wierzących, jaką jest parafia, ma dla niej podstawowe znaczenie. Kongregacja ds. Duchowieństwa stwierdza, że „określenie «pasterz» jest zarezerwowane wyłącznie dla kapłana. Święcenia prezbiteratu w rzeczywistości są bowiem niezbędnym warunkiem do tego, aby w sposób ważny mógł zostać mianowany proboszczem (por. KPK, kan. 521 § 1). Pozostali wierni (...) nie mogą zastąpić go w roli pasterza” ⁸ . Kapłan jest „sakramentalnym przedstawicielem” Chrystusa Głowy i Pasterza.

„ Polski Papież” w jednym ze swoich listów do kapłanów pisał: Nasze kapłaństwo „jest «posługą» względem wspólnoty wierzących. Nie pochodzi jednakże od tej wspólnoty, z jej jak gdyby wezwania i «delegacji». Jest darem dla tej wspólnoty, który pochodzi od samego Chrystusa, z pełni Jego własnego kapłaństwa.(...). Spełniamy tę służbę, poprzez którą sam Chrystus nieustannie «służy» Ojcu w dziele naszego zbawienia. Cała nasza kapłańska egzystencja jest – i powinna być – głęboko przeniknięta tą służbą, jeśli z pełnym pokryciem mamy sprawować Ofiarę eucharystyczną in persona Christi” ⁹ .

„ Kapłan zostaje w szczególny sposób uzdolniony do tego, aby w dziedzinie duszpasterskiej być «człowiekiem komunii» (por. PDV, 18), przewodnikiem do służenia wszystkim. Jest on wezwany do umacniania jedności członków z Głową i więzi między członkami. Z racji swego powołania kapłan jednoczy i służy (...). Dla życia Kościoła i jego rozwoju konieczne są moce, które jest w stanie zapewnić tylko owa posługa komunii, przewodnictwa i służby. Nieodzowni są kapłani, którzy całkowicie upodobnieni do Chrystusa, obdarzeni powołaniem zakorzenionym w utożsamieniu się z Chrystusem, przeżywają «z Nim» i «w Nim» całe bogactwo cnót, jakie objawił w sobie Chrystus Pasterz. (...). Stąd potrzebni są kapłani, którzy pragną być źródłami jedności dla wszystkich ludzi, zwłaszcza najbardziej potrzebujących; uznający swoją kapłańską tożsamość w Dobrym Pasterzu (por. DK, 13); którzy nie tylko w swoim wnętrzu noszą obraz Chrystusa, ale też ukazują Go w zewnętrznym postępowaniu, tak iż wszyscy i wszędzie mogą Go rozpoznać.

Prezbiter uobecnia Chrystusa Głowę Kościoła poprzez posługę słowa, będącą uczestnictwem w Jego funkcji prorockiej” (por. PDV, n.26). In persona et in nomine Christi [w osobie i w imieniu Chrystusa] kapłan jest sługą słowa ewangelizującego, które wszystkich wzywa do nawrócenia i świętości; jest sługą słowa kultycznego, które wysławia wielkość Boga i wyraża dziękczynienie za Jego miłosierdzie; jest sługą słowa sakramentalnego, będącego skutecznym źródłem łaski. W tak wieloraki sposób kapłan mocą Ducha Pocieszyciela (Parakleta) przedłuża naukę Boskiego Mistrza we wspólnocie Jego Kościoła”¹⁰.

Jan Paweł II pisał o kapłaństwie: „Prezbiter odnajduje pełną prawdę o swojej tożsamości w tym, że jego kapłaństwo pochodzi od Chrystusa, jest szczególnym uczestnictwem i kontynuacją samego Chrystusa, Najwyższego i Jedynego Kapłana jedynego i Wiecznego Przymierza. Kapłan jest żywym i przejrzystym obrazem Chrystusa Kapłana. Kapłaństwo Chrystusa, jako wyraz Jego absolutnej «nowości» w historii zbawienia, stanowi jedyne źródło i niezastąpiony wzór kapłaństwa chrześcijanina, a zwłaszcza prezbitera. Odniesienie do Chrystusa jest więc absolutnie niezbędnym warunkiem zrozumienia kapłaństwa hierarchicznego” (PDV, n.12). Prezbiter „naznaczony w samej swej istocie wieczystym i nieusuwalnym znamieniem sługi Jezusa i Kościoła, w sposób trwały i nieodwracalny zostaje włączony w określony stan życia i obarczony posługą pasterską, która będąc zakorzeniona w jego istocie i ogarniając całą jego egzystencję, jest również trwała. Sakrament święceń napełnia kapłana sakramentalną łaską, która pozwala mu uczestniczyć nie tylko w zbawczej «mocy» i «posłudze» Jezusa, ale także w Jego pasterskiej «miłości»; jednocześnie jest dla kapłana rękojmią tych wszystkich łask Bożych, które zostaną mu udzielone zawsze, gdy będą potrzebne i przydatne do godnego i doskonałego wypełniania powierzonej mu posługi” (PDV, n. 70).

Prezbiter „zostaje powołany, aby być sługą zbawienia (...). Jest sługą Chrystusa po to, aby dzięki Niemu, przez Niego i z Nim być sługą ludzi. (...). Całkowita przynależność do Chrystusa, spotęgowana i uwydatniona poprzez święty celibat, sprawia, iż kapłan jest na usługach wszystkich. (...). Istnienie i działanie kapłana – jego konsekrowana osoba i jego posługiwanie – to rzeczywistości teologicznie nierozłączne i mające na celu pełnienie misji Kościoła (por. PDV,70): wieczne zbawienie wszystkich ludzi” ¹¹ .

Źródłem kapłaństwa Chrystusowego w Kościele jest hojność Bożej miłości, która „tkwi u podstaw Jego zbawczego planu, ponieważ «w tym przejawia się miłość, że nie my umiłowaliśmy Boga, ale że on sam pierwszy nas umiłował» (1 J 4,10). Właśnie w tym kontekście posługa wyświęconego szafarza znajduje swą rację bytu. Nikt nie może samemu sobie udzielić łaski: jest ona zawsze darmo danym i przyjętym darem” ¹² . Wynika stąd, że prezbiterzy są „wyposażonymi i uzdolnionymi przez Chrystusa sługami łaski (por. KKK, n. 875). (...) Kapłani winni przeto pamiętać, że są żywymi znakami i nosicielami miłosierdzia. Gotowość do służby należy zatem do istoty kapłańskiej funkcji i domaga się odpowiedniej postawy moralnej” ¹³ .

Kapłaństwo jest z natury misyjne. I to również należy do tożsamości kapłańskiej. Duchowy dar święceń kapłańskich przygotowuje prezbiterów do najszerszej i powszechnej misji zbawienia „aż po krańce ziemi” (Dz 1,8). Stąd wszyscy kapłani winni „dobrze zrozumieć, że ich życie jest poświęcone również na służbę misjom” (DM, n. 39): każdy prezbiter z natury i z powołania jest misjonarzem. Powołanie pasterskie kapłanów – zgodnie z nauką Soboru – jest skierowane do całego Kościoła, a więc jest misyjne. Dlatego wszyscy prezbiterzy Kościoła powinni wobec swojego biskupa okazać gotowość udania się poza granice swojego kraju, ażeby tam głosić Ewangelię. Ojciec Święty przypomniał nadto „spoczywający na miejscowych duszpasterzach obowiązek ewangelizacji niechrześcijan żyjących na terenie diecezji lub parafii” ¹⁴ .

Ogarniając najogólniej to wszystko, co rozumiemy przez kapłańską tożsamość, przypomina się nam przemówienie Następcy „Polskiego Papieża” z 2006 roku do polskich prezbiterów: „Wielkość Chrystusowego kapłaństwa może przerażać. Jak św. Piotr możemy wołać: „Odejdź ode mnie, Panie, bo jestem człowiek grzeszny” (Łk 5, 8), bo z trudem przychodzi nam uwierzyć, że to właśnie nas Chrystus powołał. Czy nie mógł On wybrać kogoś innego, bardziej zdolnego, bardziej świętego? A właśnie na każdego z nas padło pełne miłości spojrzenie Jezusa, i temu Jego spojrzeniu trzeba zaufać. (...). Wierni oczekują od kapłanów tylko jednego, aby byli specjalistami od spotkania człowieka z Bogiem. Nie wymaga się od księdza, by był ekspertem w sprawach ekonomii, budownictwa czy polityki. Oczekuje się od niego, by był ekspertem w dziedzinie życia duchowego. (...). Aby przeciwstawić się pokusom relatywizmu i permisywizmu¹⁵ nie jest wcale konieczne, aby kapłan był zorientowany we wszystkich aktualnych, zmiennych trendach; wierni oczekują od niego, że będzie raczej świadkiem odwiecznej mądrości, płynącej z objawionego Słowa. Dbanie o jakość osobistej modlitwy oraz o dobrą formację teologiczną owocuje w życiu”¹⁶.

„Kapłaństwo sakramentalne jest absolutnie niezastąpione!”¹⁷

Papież-Polak nauczał, że kapłan w Bożym planie zbawienia pełni niezastąpioną rolę. Dlatego Kościół i świat tak wiele od niego oczekują. „Kapłan [bowiem[ jest człowiekiem słowa, który ma za zadanie nieść orędzie Ewangelii ludziom swoich czasów. (...) Jest on również człowiekiem Eucharystii, poprzez którą wnika do samego wnętrza tajemnicy paschalnej” ¹⁸ .

Kapłani są ludowi Bożemu tak potrzebni jak potrzebne jest głoszenie Ewangelii, jak potrzebne jest udzielanie sakramentów świętych, jak potrzebne jest sprawowanie Najświętszej Eucharystii, jak potrzebne jest zbawienie nieśmiertelnych dusz. Codzienne doświadczenie weryfikuje prawdziwość powiedzenia patrona proboszczów św. Jan Vianney’a: zostawcie parafię na 20 lat bez kapłana, a ludzie zdziczeją.

Kościół ma świadomość tego, że kapłan jest nierozdzielnie świadkiem miłości i mistrzem życia wewnętrznego¹⁹ i z tej racji również niezbędna i konieczna jest jego obecność wśród wiernych.

Rola Chrystusowego kapłana jest bezwzględnie niezastąpiona w kościelnej komunii²⁰. Papież-Polak pisał: „Wspólnota kościelna absolutnie potrzebuje kapłańskiej posługi, aby jej zapewniała obecność Chrystusa Głowy i Pasterza”²¹. „Zgromadzenie wiernych, które zbiera się w celu sprawowania Eucharystii absolutnie potrzebuje kapłana z mocą święceń, który będzie jej przewodniczył, ażeby była prawdziwie wspólnotą eucharystyczną”²². Kapłani są zawsze potrzebni ludzkości, aby – zgodnie z nakazem Chrystusa – szli na cały świat i głosili Ewangelię wszystkim narodom, aby szerzyli Królestwo prawdy, miłości, sprawiedliwości i pokoju, aby uzdrawiali zbolałe ludzkie dusze, aby wątpiącym dodawali otuchy oraz ukazywali sens i cel ludzkiego życia na ziemi. Rola kapłana Chrystusowego jest więc bezwzględnie niezastąpiona w kościelnej komunii²³.

Ojciec Święty Jan Paweł II naucza: „Wspólnota kościelna absolutnie potrzebuje kapłańskiej posługi, aby jej zapewniała obecność Chrystusa Głowy i Pasterza” ²⁵ . W niektórych regionach świata „całe grupy ochrzczonych utraciły sens wiary albo wprost nie uważają się już za członków Kościoła, prowadząc życie dalekie od Chrystusa i od Jego Ewangelii. W tym wypadku zachodzi potrzeba «nowej ewangelizacji» albo «reewangelizacji»” ²⁶ . Wielu bowiem ludzi ochrzczonych, żyjąc wśród świata religijnie obojętnego, zachowuje jakąś wiarę, ale pogrąża się praktycznie w religijnym i moralnym zobojętnieniu; nie korzysta z Bożego Słowa i z sakramentów, które stanowią nieodzowne źródło chrześcijańskiego życia. Są i tacy ochrzczeni, którzy w rodzinie nie otrzymali pouczenia o podstawach wiary i dlatego żyją w stanie praktycznego ateizmu. Kościół z miłością spogląda na nich wszystkich i czuje potrzebę objęcia ich więzią kościelnej komunii, poprzez którą mogliby, dzięki światłu Ducha Świętego, odnaleźć Chrystusa i Ojca.

Kościół widzi również konieczność rozpalenia na nowo w sercach wielu wiernych płomienia wiary i przekazywania radosnej nowiny o zbawieniu; odczuwa bowiem głęboką odpowiedzialność za powierzoną przez Chrystusa misję, czyli prawo i obowiązek głoszenia Ewangelii wszystkim ludziom, którzy nie poznali jeszcze Chrystusa. Misja ta i nowa ewangelizacja, stanowią obecnie, bardziej niż dotąd, dwa nierozłączne aspekty otrzymanego od Chrystusa nakazu nauczania, uświęcania i prowadzenia wszystkich ludzi do Ojca. Także i gorliwi chrześcijanie, a jest ich wiele, potrzebują nieustannej zachęty do troski o swoje uświęcenie²⁷.

Do tych wypowiedzi Wikariusz Chrystusa dodał znamienne zdanie: „Ludzie czekają wszędzie na kapłańskie świadectwo tej służby. Nie tylko na obszarach – wciąż jeszcze rozległych – parafii wiejskich, rolniczych. Ale i na tych – coraz liczniejszych – obszarach polskich miast, osiedli pracowniczych, skupisk inteligenckich, wszędzie”²⁸.

Do wyjścia naprzeciw tym potrzebom i oczekiwaniom i do ich realizacji konieczna i niezastąpiona jest rola kapłanów. To oni są w wyjątkowy sposób wybrani, uświęceni i posłani w tym celu, aby skutecznie aktualizować wieczne posłanie Chrystusa (por. PDV, n. 18); prezbiterzy są bowiem Jego autentycznymi przedstawicielami i wysłannikami²⁹.

Przypisy:

opr. mg/mg