Święty Jan Nepomucen

Jan urodził się w miejscowości Pomuk lub Nepomuk ok. 21 marca 1350 r. jako syn Velfi, miejscowego urzędnika. Miejscowość urodzenia Jana leży w południowo-zachodnich Czechach. Z roku 1370 pochodzi wiadomość o Janie jako kleryku i jednocześnie notariuszu w kurii arcybiskupiej w Pradze. W dziesięć lat później Jan został wyświęcony na kapłana i otrzymał probostwo św. Galla (zwane parafią pw. św. Gawła). Arcybiskup Pragi Jan Jenstejna wysłał księdza Jana w roku 1381 na studia w Pradze, następnie w Padwie i Bolonii. Po sześciu latach ksiądz Jan jako doktor prawa wrócił do Pragi i został mianowany przez tegoż arcybiskupa Jana wikariuszem generalnym i kanonikiem w praskiej katedrze pw. św. Wita. Ksiądz Jan został w ten sposób drugą osobą w archidiecezji po arcybiskupie (K. Kuźmak).

W tym czasie w Czechach panował król Wacław IV Luksemburczyk, znany z niemoralnego postępowania i wielkiej niechęci do Stolicy Apostolskiej. W osobie króla ksiądz Jan Hus znajdzie swojego potężnego protektora. Król Wacław okazywał wielką niechęć, nawet nienawiść wobec gorliwego arcybiskupa Jana. Chcąc umniejszyć władzę arcybiskupa król postanowił z części archidiecezji praskiej utworzyć nowe biskupstwo i swojego kandydata na tę diecezję umieścić w klasztorze benedyktyńskim w Kladruby. Jednakże do tego nie doszło, gdyż zakonnicy, dowiedziawszy się o zamiarze króla, szybko wybrali w miejsce zmarłego opata Rocka nowego opata, Odilona. Wikariusz generalny, ksiądz Jan, stanął w obronie swojego arcybiskupa. Wysyłał listy protestacyjne do króla, natychmiast zatwierdził nowego opata, wspomnianego Odilona. Ksiądz kanonik Jan rzucił też klątwę na wicekanclerza królewskiego, ponieważ ten wypowiadał publicznie bluźnierstwa i wyszydzał wiarę katolicką. Król Wacław początkowo w przypływie gniewu chciał aresztować arcybiskupa Jana i całą kapitułę. Odstąpił jednakże od tego zamiaru i podstępnie zaproponował arcybiskupowi zgodę i pokój. W tym też celu monarcha zaprosił na swój dwór arcybiskupa i kapitułę. Gdy ci przybyli, kazał aresztować księdza Jana, prałata Mikołaja Pruchnika i prałata Wacława Knoblocha. Pod wieczór król kazał wypuścić prałata Knoblocha, natomiast księży Jana i Mikołaja poddał torturom. Księdza Mikołaja wypuszczono, nakazując mu złożyć przysięgę, że nikomu nie powie o tym, co go spotkało. Król Wacław nie mogąc zemścić się na arcybiskupie, całą swoją nienawiść skierował na osobę Jana Nepomucena. Sam był świadkiem okrutnych tortur zadawanych wikariuszowi generalnemu. Po licznych torturach, ledwie żywego męczennika, wrzucono 20 marca 1393 roku do rzeki Wełtawy. Ciało męczennika odnaleziono 17 kwietnia 1393 roku i tymczasowo pochowano w kościele pw. św. Krzyża, później w grobowcu w podziemiach praskiej katedry.

W 50 lat później historyk austriacki Tomasz Ebendorfer podał wiadomość, że Jan Nepomucen zginął w obronie tajemnicy spowiedzi, jako spowiednik królowej Joanny. Król Wacław nakłaniał bezskutecznie księdza Jana, zmuszając go do wyjawienia grzechów królowej (W. Zaleski).

Po śmierci króla Wacława IV (1419) kult Jana Nepomucena rozszerzał się coraz bardziej. Kult Jana Nepomucena, jako błogosławionego, zatwierdził w roku 1721 papież Innocenty XIII, natomiast w roku 1729 nastąpiła kanonizacja św. Jana Nepomucena dokonana przez papieża Benedykta XIII. Święty Jan Nepomucen, kapłan męczennik, odbiera cześć 16 maja, natomiast w Polsce, w archidiecezji katowickiej i diecezji opolskiej w dniu 21 maja.

Święty Jan Nepomucen jest patronem Czech, księży, żeglarzy, flisaków, budowniczych mostów i młynarzy. Wzywano go podczas powodzi i widziano w nim opiekuna mostów. Na jego wstawiennictwo zawsze liczyli ludzie niesłusznie posądzani, oczerniani, obmawiani. Święty Jan Nepomucen może też przychodzić z pomocą spowiednikom i spowiadającym się.

W ikonografii św. Jan Nepomucen jest przedstawiany w stroju kanonika, w almucji (jest to futrzana peleryna z kapturem lub bez, będąca chórowym strojem niektórych kapituł) lub mucecie (jest to szata chórowa w kształcie peleryny, sięgającej do łokci, zapinana z przodu na guziki, a noszona przez papieża, kardynałów, biskupów i na mocy przywileju przez kanoników) nałożonym na rokietę (kanonicka komża) oraz sutannę i w birecie na głowie. Jego znakami rozpoznawczymi (atrybutami) są krucyfiks, gałązka palmowa (symbol męczeństwa i zwycięstwa) i aureola z 5 lub 6 gwiazd. Te gwiazdy oznaczają: tacui (milczałem) lub tacuit milczał. Niekiedy św. Jan Nepomucen trzyma zamkniętą kłódkę, zapieczętowaną kopertę lub palec na ustach, co symbolizuje zachowanie tajemnicy spowiedzi, za którą męczennik oddał życie (M. Jacniacka, R. Niparko, Cz. Krakowiak, E. Gorys).

Niech św. Jan Nepomucen wspomaga nas w dawaniu świadectwa naszej wiary oraz w dobrym korzystaniu z daru mowy i niekrzywdzeniu nikogo naszymi słowami.

opr. aw/aw