Co się zdarzyło podczas Soboru Watykańskiego Drugiego

John W. O`Malley SJ CO SIĘ ZDARZYŁO PODCZAS SOBORU WATYKAŃSKIEGO DRUGIEGO ISBN: 978-83-7505-846-8 wyd.: Wydawnictwo WAM 2011

Spis wybranych fragmentów Przedmowa Wprowadzenie Wielkie widoki na wielkie spotkanie Największe spotkanie

Przedmowa

Pracując nad moją dysertacją z historii na Uniwersytecie Harvarda, otrzymałem stypendium na Akademii Amerykańskiej w Rzymie, dzięki któremu mogłem ukończyć swe prace badawcze dotyczące postaci szesnastowiecznego reformatora religijnego Egidiusza z Viterbo. Mój pobyt w Rzymie przypadł na lata 1963-1965. W tym samym czasie, nie dalej niż milę od Akademii, toczyły się obrady Soboru Watykańskiego II. Za pośrednictwem uczelni udało mi się uzyskać wstęp na dwie wielkie sesje publiczne Soboru, a kontakty z duchownymi umożliwiły mi udział w kilku konferencjach prasowych, które odbywały się każdego popołudnia. Sobór budził moje żywe zainteresowanie; sam byłem księdzem i wiedziałem, że decyzje Vaticanum II z pewnością wpłyną na ten aspekt mojego życia.

Moje zainteresowanie Soborem miało jednak również bardziej konkretny, profesjonalny wymiar. Moja praca na temat Egidiusza skupiała się w głównej mierze na jego pismach i działalności reformatorskiej w zakonie augustianów, którego przeorem generalnym był w latach 1506-1518. Jednym z głównych wątków Soboru była „aktualizacja” — aggiornamento — który to termin rozumiałem jako eufemistyczne określenie reformy. Sobór dostarczył mi dobrego tropu dla zrozumienia pewnych aspektów szesnastego stulecia, a szesnasty wiek ułatwił mi interpretację pewnych wydarzeń, jakie miały miejsce podczas Vaticanum II.

Było to ekscytujące doświadczenie, które pomogło mi sformułować tezy mojej dysertacji, wówczas jednak nawet nie śniłem, że za kilka lat zacznę zawodowo pisać o Soborze. Tymczasem już w 1971 roku ukazał się mój pierwszy artykuł poświęcony Vaticanum II i od tego czasu kontynuowałem publikacje na ten temat w periodykach akademickich i bardziej popularnych czasopismach. Moje zainteresowania naukowe oscylowały pomiędzy szesnastym i dwudziestym wiekiem; wykładając w Feston Jesuit School of Theology w Cambridge w stanie Massachusetts, przez wiele lat prowadziłem kurs pt. „Dwa wielkie sobory: Trydencki i Watykański II”. W międzyczasie moje zainteresowanie stylem dyskursu pomogło mi w nowy sposób spojrzeć na te dwa sobory, do tego stopnia, że moja książka Cztery kultury Zachodu (Four Cultures of the West; The Belknap Press of Harvard University Press, Cambridge MA i Londyn 2004) stanowiła dla mnie przedsionek do niniejszej pracy.

Książka ta długo we mnie dojrzewała i wiele zawdzięcza rozmowom, jakie przez wiele dziesięcioleci prowadziłem z innymi wykładowcami i studentami. Bardziej bezpośrednio na jej kształt wpłynęli moi życzliwi koledzy — John Baldovin, John Borelli, Heidi Byrnes, Mark Henninger, Richard McBrien i Robert Taft — którzy czytali jej fragmenty, w miarę jak powstawała, i nie szczędzili mi słów krytyki. Jestem szczególnie wdzięczny tym nieustraszonym i wspaniałomyślnym osobom, które przeczytały cały rękopis: Paulowi Bradfordowi, Davidowi Collinsowi, Howardowi Grayowi, Ottonowi Hentzowi, Ladislasowi Orsy'emu, Francisowi S. Sullivanowi i Jamesowi Walshowi. Ich komentarze w znacznej mierze pomogły mi poprawić tekst i ustrzegły mnie przed licznymi popełnionymi przeze mnie błędami — a niektóre z nich były tak bardzo podstawowe, że myśl o nich budzi moje zażenowanie. Pragnę podziękować Aaronowi Johnsonowi za narysowanie diagramu na stronie 228 oraz Doris Donnelly i Khaledowi Anatoliosowi za dostarczenie kilku fotografii. Nikomu nie zawdzięczam więcej niż Jaredowi Wicksowi, byłemu dziekanowi Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Gregoriańskiego w Rzymie i mojemu przyjacielowi od lat z górą pięćdziesięciu. Czytał on moje teksty z pedantyczną uwagą, zaoferował mi szczegółowe komentarze i podzielił się ze mną owocami swoich własnych badań nad Soborem. Za błędy, które pozostały w tekście, wyłączną odpowiedzialność ponosi autor.

Niniejsza praca nie mogłaby powstać bez istnienia znakomitych edycji oficjalnych acta soborowych, opublikowanych przez Vatican Press. Nie licząc indeksów i podobnych dokumentów, edycja ta składa się z pięćdziesięciu jeden tomów, z których wiele liczy sobie ponad osiemset stron. Publikację tej serii zakończono dopiero w 1999 roku. Jestem głęboko wdzięczny redaktorom i wydawcom tych tomów, ukazujących się na przestrzeni ponad czterdziestu lat. W mojej pracy niezwykle pomocne było również pięciotomowe dzieło poświęcone historii Vaticanum II, w opracowaniu Giuseppe Alberigo i Josepha A. Komonchaka (History of Vatican II; Orbis, Maryknoll NY 1995-2006). Podobnie jak w przypadku trzech innych książek mojego autorstwa, jakie ukazały się nakładem Harvard University Press, wiele zawdzięczam Lindsayowi Watersowi, redaktorowi naczelnemu ds. nauk humanistycznych, który nigdy nie stracił wiary w szanse powodzenia tego projektu. Z wdzięcznością myślę o Christine Thorsteinsson, kongenialnej i bystrookiej adiustatorce wszystkich czterech moich prac opublikowanych przez Harvard. Jestem również wielkim dłużnikiem J. Leona Hoopera, kierownika Woodstock Theological Library w Georgetown University oraz jego zdolnych i pomocnych podwładnych.

Cytując szesnaście końcowych dokumentów Soboru, korzystałem, z kilkoma drobnymi poprawkami, z przekładów zawartych w pracy Vatican Council II: Constitutions, Decrees, Declarations pod redakcją Austina Flannery'ego (wyd. popr., Costello Publishing Company, Northport NY 1966); w przypadku encyklik papieskich korzystałem z pięciotomowej edycji The Papal Encyclicals pod redakcją Claudii Carlen (McGrath Publishing Company, Wilmington NC 1981); w przypadku dokumentów wcześniejszych soborów — z przekładów zawartych w dwutomowym dziele Decrees of the Ecumenical Councils pod redakcją Normana P. Tannera (Georgetown University Press, Waszyngton 1990). Wszystkie inne przekłady, o ile nie podano inaczej, są mojego autorstwa.

opr. ab/ab