Ołtarz

Gerald O'Collins SJ, Edward G. Farrugia SJ

LEKSYKON pojęć teologicznych i kościelnych

z indeksem angielsko-polskim

Przełożyli Ks. Jan Ożóg SJ, Barbara Żak

Wydawnictwo WAM, Kraków 2002

Ołtarz

(z łac. „wywyższony”) Podwyższenie, na którym składana jest ofiara. Utożsamienie ołtarza ze stołem zostało zakwestionowane przez Piusa XII, który chciał przez to podkreślić ofiarną wartośc Mszy św. (Mediator Dei, 62). Od czasów Soboru Watykańskiego II (1962-1965) Msza św. była powszechnie rozumiana jako zarówno ofiara, jak i posiłek (SC 47). Wczesne ołtarze, ze względu na to, że Eucharystię sprawowano w domach prywatnych, były drewnianymi stołami. Ołtarze kamienne weszły w użycie, ponieważ nabożeństwa odprawiano na grobach męczenników. Stąd w rzymskim Kościele katolickim relikwie stały się dla konsekrowanych ołtarzy obowiązkowe. W odróżnieniu od Zachodu, gdzie jeden kościół może posiadać wiele ołtarzy, kościoły prawosławne mają tylko jeden ołtarz, na którym w danym dniu sprawowana jest tylko jedna Liturgia Eucharystyczna. Świętość ołtarzy gwarantowała bezpieczeństwo zbiegom, stąd często na obrazach przedstawiano ich trzymających się kurczowo kolumn ołtarza. Jeżeli nie ma konsekrowanego ołtarza, prawosławni używają antimension (gr. „zamiast ołtarza”), który jest wykonany z płótna, lub drewna i na ogół przedstawia obraz pogrzebu Chrystusa. Antimension, który był konieczny, kiedy obrazoburcy zbezcześcili ołtarze, zaczęto z czasem stosować bez względu na to, czy ołtarze były konsekrowane, czy nie. Po użyciu antimension nie pierze się, lecz pali. Zob. dedykacja kościoła, konsekracja, kult świętych, obrazoburstwo, ofiara Mszy świętej.

O naśladowaniu Chrystusa Książeczka o dążeniu do doskonałości wewnętrznej przez naśladowanie Chrystusa, który jest naszym wzorem; wywarła ona ogromny wpływ na życie wierzących. Zazwyczaj się ją przypisuje Tomaszowi ŕ Kempis (ok. 1380-1471). Jest ona klasycznym wyrazem tzw. devotio moderna (łac. „pobożność nowoczesna”), będącej odmianą głęboko rozmodlonej i osobistej pobożności, która pod koniec XIV stulecia powstała w Holandii i upowszechniła się w pozostałych krajach Europy. Zob. pobożność.

opr. mg/mg