Duch "Ożywiciel" a zwycięstwo nad śmiercią

1. «Tak bowiem Bóg umiłował świat, że Syna swego Jednorodzonego dał, aby każdy, kto w Niego wierzy, nie zginął, ale miał życie wieczne» (J 3, 16). Te słowa z Ewangelii św. Jana mówią, że dar «życia wiecznego» jest ostatecznym celem pełnego miłości zamysłu Ojca. Dar ten pozwala nam dzięki łasce uczestniczyć w niezmierzonej komunii miłości Ojca, Syna i Ducha Świętego: «A to jest życie wieczne: aby znali Ciebie, jedynego prawdziwego Boga, oraz Tego, którego posłałeś, Jezusa Chrystusa» (J 17, 3).

«Życie wieczne», którego źródłem jest Ojciec, przekazuje nam w pełni Jezus w tajemnicy paschalnej poprzez dar Ducha Świętego. Otrzymując je, uczestniczymy w ostatecznym zwycięstwie, które zmartwychwstały Jezus odniósł nad śmiercią. «Śmierć zwarła się z życiem — głosi liturgia — i w boju, o dziwy, / Choć poległ Wódz życia, króluje dziś żywy» (Sekwencja Niedzieli Wielkanocnej). W tym decydującym wydarzeniu zbawczym Jezus obdarza ludzi «życiem wiecznym» w Duchu Świętym.

2. W ten oto sposób, przekraczający wszelkie oczekiwania, Chrystus — gdy nadeszła «pełnia czasów» — spełnia obietnicę «życia wiecznego», która od początku świata była wpisana przez Ojca w stworzenie człowieka na Jego obraz i podobieństwo (por. Rdz 1, 26).

Jak mówią słowa Psalmu 104, człowiek doświadcza, że życie we wszechświecie, a zwłaszcza jego własne życie bierze początek z «tchnienia» przekazanego przez Ducha Pańskiego: «Gdy skryjesz swe oblicze, wpadają w niepokój; / gdy im oddech odbierasz, marnieją / i powracają do swojego prochu. / Stwarzasz je, gdy ślesz swego Ducha / i odnawiasz oblicze ziemi» (w. 29-30).

Komunia z Bogiem, dar Jego Ducha, dla narodu wybranego staje się coraz bardziej gwarancją życia, które nie ogranicza się do egzystencji ziemskiej, lecz w sposób tajemniczy wychodzi poza nią i ją przedłuża w nieskończoność.

W trudnym okresie niewoli babilońskiej Pan budzi nadzieję swego ludu, zapowiadając nowe i ostateczne przymierze, które będzie przypieczętowane obfitym wylaniem Ducha (por. Ez 36, 24-28): «Oto otwieram wasze groby i wydobywam was z grobów, ludu mój, i wiodę was do kraju Izraela, i poznacie, że Ja jestem Pan, gdy wasze groby otworzę i z grobów was wydobędę, ludu mój. Udzielę wam mego ducha po to, byście ożyli» (Ez 37, 12-14).

Tymi słowami Bóg zapowiada mesjańską odnowę Izraela po cierpieniach niewoli. Występujące w nich symbole pozwalają opisać drogę, jaką wiara Izraela powoli zbliża się do intuicyjnego zrozumienia prawdy o zmartwychwstaniu ciała, które będzie urzeczywistnione przez Ducha na końcu czasów.

3. Prawda ta utrwaliła się w epoce bezpośrednio poprzedzającej przyjście Jezusa Chrystusa (por. Dn 12, 2; 2 Mch 7, 9-14. 23. 36; 12, 43-45), który potwierdza ją stanowczo, gdy czyni wyrzuty tym, którzy jej zaprzeczali: «Czyż nie dlatego jesteście w błędzie, że nie rozumiecie Pisma ani mocy Bożej?» (Mk 12, 24). Według Jezusa wiara w zmartwychwstanie opiera się bowiem na wierze w Boga, który «nie jest (...) Bogiem umarłych, lecz żywych» (Mk 12, 27).

Co więcej, Jezus łączy wiarę w zmartwychwstanie ze swoją Osobą: «Ja jestem zmartwychwstaniem i życiem» (J 11, 25). W Nim bowiem, dzięki misterium Jego śmierci i zmartwychwstania, spełnia się Boża obietnica daru «życia wiecznego», który oznacza pełne zwycięstwo nad śmiercią: «Nadchodzi bowiem godzina, w której wszyscy, którzy spoczywają w grobach, usłyszą głos Jego: a ci, którzy pełnili dobre czyny, pójdą na zmartwychwstanie życia» (J 5, 28-29). «To bowiem jest wolą Ojca mego, aby każdy, kto widzi Syna i wierzy w Niego, miał życie wieczne. A Ja go wskrzeszę w dniu ostatecznym» (J 6, 40).

4. Ta obietnica Chrystusa urzeczywistni się więc w sposób tajemniczy na końcu czasów, kiedy powróci On w chwale i będzie «sądził żywych i umarłych» (2 Tm 4, 1; por. Dz 10, 42; 1 P 4, 5). Nasze śmiertelne ciała ożyją wówczas dzięki mocy Ducha, który został nam dany jako «zadatek naszego dziedzictwa w oczekiwaniu na odkupienie» (Ef 1, 14; por. 2 Kor 1, 21-22).

Nie należy jednak sądzić, że życie po śmierci zaczyna się dopiero po ostatecznym zmartwychwstaniu. Poprzedza je bowiem ów szczególny okres, który zaczyna się w momencie śmierci fizycznej. W tej fazie pośredniej, podczas gdy ciało ulega rozkładowi, «żyje i trwa duchowy pierwiastek, obdarzony świadomością i wolą, a zatem 'ludzkie ja' trwa, chociaż pozbawione jest w tym czasie ciała» (Sacra Congregatio pro doctrina fidei, De quibusdam quaestionibus ad eschatologiam spectantibus, 17 maja 1979: AAS 71 [1979], 991).

Wierzący mają dodatkowo pewność, że ich ożywcza więź z Chrystusem nie może zostać zerwana przez śmierć i trwa również na tamtym świecie. Jezus powiedział bowiem: «Kto we Mnie wierzy, choćby i umarł, żyć będzie» (J 11, 25). Kościół wyznawał tę wiarę zawsze i wyraził ją w sposób szczególny w modlitwie pochwalnej, którą kieruje do Boga w jedności ze wszystkimi świętymi, oraz w modlitwie błagalnej za zmarłych, którzy jeszcze nie zostali w pełni oczyszczeni. Z drugiej strony Kościół uczy szacunku dla doczesnych szczątków każdej ludzkiej istoty, należnego im zarówno ze względu na godność osoby, do której należały, jak i na cześć dla ciał tych, którzy przez chrzest stali się świątynią Ducha Świętego. Świadczy o tym liturgia obrzędów pogrzebowych oraz kult relikwii świętych, który uformował się już od pierwszych wieków. W ich kościach — mówi św. Paulin z Noli — «nie brakuje nigdy obecności Ducha Świętego, który jest źródłem żywej łaski dla świętych grobów» (Carme XXI, 632-633).

5. I tak Duch Święty jawi się nam jako Duch życia nie tylko we wszystkich fazach doczesnej egzystencji, ale także w tym stadium, które po śmierci poprzedza pełnię życia obiecanego przez Pana również dla naszych śmiertelnych ciał. Dzięki Niemu właśnie dokonamy w Chrystusie naszego ostatecznego «przejścia» do Ojca. Św. Bazyli Wielki pisze: «Ten, kto pomyśli uważnie, zrozumie, że również w momencie oczekiwanego objawienia się Pana z nieba nie zabraknie Ducha Świętego, wbrew temu, co niektórzy uważają; będzie On również obecny w dniu ukazania się Pana, kiedy będzie sądził świat w sprawiedliwości, jako błogosławiony i jedyny władca» (Duch Święty, XVI, 40).

Wezwanie do modlitwy

Pragnę teraz zachęcić was do modlitwy w kilku intencjach, które szczególnie leżą mi na sercu:

1. Dzisiaj rozpoczynają się w Rumunii obrady komisji mieszanej, gromadzącej przedstawicieli Kościoła prawosławnego i greckokatolickiego, utworzonej w celu ułatwienia dialogu między tymi dwoma Wspólnotami. Powierzam to przedsięwzięcie waszym modlitwom, aby przyniosło oczekiwane owoce dla dobra Kościoła i całego rumuńskiego społeczeństwa.

2. Toczące się od czterech miesięcy walki w Gwinei Bissau są przyczyną znacznych przemieszczeń ludności. Wielu znajduje schronienie w misjach, gdzie księża i zakonnicy — którym wyrażam serdeczne uznanie — nie szczędzą wysiłków, aby ulżyć ich cierpieniom. Módlmy sią razem, aby wszystkie strony konfliktu zechciały wreszcie położyć kres tej bolesnej sytuacji.

3. W Demokratycznej Republice Konga nadal toczy się wojna, siejąc zniszczenie i ogarniając także kraje ościenne. Zanośmy razem gorące błagania do Królowej Pokoju, aby uspokoiła umysły i sprawiła, że wytrwałe poszukiwanie honorowych i pokojowych rozwiązań udaremni próby dalszego zaostrzenia konfliktu.

Do Polaków uczestniczących w audiencji generalnej:

Rozważanie dzisiejsze związane jest z cyklem katechez o Duchu Świętym. Życie wieczne jest darem Boga dla człowieka. Życie doczesne kończy się śmiercią, a dzięki temu darowi człowiek ma perspektywę życia w Bogu, czyli uczestniczenia w Jego wieczności. Życie wieczne!

Chrystus, który umarł i zmartwychwstał, jest Tym, który nam objawił to życie wieczne i który nam go stale udziela za sprawą Ducha Świętego.

Niech dzisiejsza katecheza odnowi w was wiarę w życie wieczne, zwłaszcza u progu uroczystości Wszystkich Świętych i Dnia Zadusznego.

Pamięć o zmarłych, którą w tych dniach w szczególny sposób okazujemy, jest wyrazem wiary w życie wieczne. Modlimy się dla nich o wieczny odpoczynek i światłość wiekuistą.

Niech będzie pochwalony Jezus Chrystus!