Chrystus - źródło nowej kultury dla Europy

W dniach od 11 do 14 stycznia odbyło się w Rzymie międzynarodowe sympozjum, zorganizowane z inicjatywy Papieskiej Rady ds. Kultury w ramach przygotowań do II Specjalnego Zgromadzenia Synodu Biskupów poświęconego Europie, które odbędzie się jesienią br. W obradach uczestniczyło ok. 50 filozofów, teologów, kulturoznawców i historyków przybyłych z 35 krajów kontynentu, wśród nich Polacy — Stanisław Grygiel, Zbigniew Nosowski i Krzysztof Zanussi. W przemówieniu, wygłoszonym do uczestników sympozjum 14 stycznia, Jan Paweł II nawiązał do tematu obrad: «Chrystus — źródło nowej kultury dla Europy na progu trzeciego tysiąclecia». Poniżej publikujemy tekst wystąpienia papieskiego oraz referatu Stanisława Grygiela, wygłoszonego podczas sympozjum.

Księże Kardynale! Drodzy Przyjaciele!

1. Z radością goszczę was w chwili, gdy dobiega końca przedsynodalne sympozjum na temat: «Chrystus — źródło nowej kultury dla Europy na progu trzeciego tysiąclecia». Dziękuję kard. Paulowi Poupardowi, przewodniczącemu Papieskiej Rady ds. Kultury, oraz jego współpracownikom za umiejętne przygotowanie tego sympozjum, które pozwoliło przedstawicielom różnych dyscyplin naukowych ukazać kulturowe i duchowe bogactwa Europy.

2. Historia Europy jest od dwóch tysięcy lat związana z chrześcijaństwem. Można nawet powiedzieć, że odnowa kultury wzięła początek z kontemplacji chrześcijańskiego misterium, która pozwala wniknąć głębiej w naturę i przeznaczenie człowieka, a także całego stworzenia. Chociaż nie wszyscy Europejczycy uważają się za chrześcijan, narody kontynentu są głęboko naznaczone znamieniem Ewangelii, bez którego trudno byłoby mówić o Europie. W tej chrześcijańskiej kulturze, w której wszyscy jesteśmy zakorzenieni, znajdujemy wartości zdolne kierować naszą myślą, naszymi projektami i naszym działaniem. W ciągu waszego kilkudniowego spotkania, podobnie jak podczas koncertu symfonicznego, można było usłyszeć głosy o różnorakich brzmieniach, wzmocnione przez bogatą i nieraz bolesną historię, ale wszystkie inspirowane tym samym głównym tematem: «Chrystus — źródło nowej kultury dla Europy na progu trzeciego tysiąclecia».

3. Jesteście dzisiaj świadkami przemian kulturowych, które przez całe obecne stulecie wstrząsały fundamentami Europy, oraz słusznego dążenia naszych współczesnych do głębszego zrozumienia sensu egzystencji. Spotkanie kultur i wiary jest niezbędnym warunkiem poszukiwania prawdy. Dzięki niemu «zrodziła się w praktyce nowa rzeczywistość. Kultury, jeśli są głęboko zakorzenione w ludzkiej naturze, odznaczają się typową dla człowieka otwartością na wymiar uniwersalny i na transcendencję» (Fides et ratio, 70). Dzięki temu ludzie mogą znaleźć pomoc i oparcie, aby poszukiwać prawdy oraz by — wykorzystując dar łaski — spotkać Tego, który jest ich Stwórcą i Zbawicielem. Zaś «tajemnica człowieka wyjaśnia się naprawdę dopiero w tajemnicy Słowa Wcielonego. Albowiem Adam, pierwszy człowiek, był figurą przyszłego, mianowicie Chrystusa Pana. Chrystus, nowy Adam, już w samym objawieniu tajemnicy Ojca i Jego miłości objawia w pełni człowieka samemu człowiekowi i okazuje mu najwyższe jego powołanie. (...) Taka i tak wielka jest tajemnica człowieka, która zajaśniała wierzącym przez Objawienie chrześcijańskie» (Gaudium et spes, 22). Chrystus objawia człowieka jemu samemu — jego pełną godność dziecka Bożego, jego niezbywalną godność osobową, wielkość jego inteligencji, zdolnej dotrzeć do prawdy, i jego woli, zdolnej do czynienia dobra. Kościół pragnie głosić Ewangelię dzięki dialogowi z ludźmi wszystkich kultur i ras, który jest absolutnie konieczny (por. przemówienie do Papieskiej Rady ds. Kultury, 18 stycznia 1983 r., 6).

4. Skoro otworzyły się granice państw, nie należy dopuścić, aby powstały nowe bariery między ludźmi i nowe nieprzyjaźnie między narodami na tle ideologicznym. Poszukiwanie prawdy winno być motorem wszelkich działań na płaszczyźnie kultury oraz budowania braterskich relacji na kontynencie. Wymaga to pełnego poszanowania człowieka i jego praw, poczynając od wolności słowa i wolności religii. Dlatego ważne jest, aby nasi współcześni otrzymywali autentyczne wykształcenie oparte na istotnych wartościach duchowych, moralnych i obywatelskich. Dzięki temu każdy człowiek uświadomi sobie swoje szczególne powołanie i wyjątkowe miejsce w ludzkiej wspólnocie i w służbie braciom. Ta idea jest zdolna pociągnąć za sobą ludzi i zaspokoić oczekiwania młodych — powołanych, aby odkryć Zbawiciela i budować we współpracy z braćmi społeczeństwo przyszłości.

5. Choć wiara jest najbardziej osobistym doświadczeniem każdego człowieka, nie można jej z tego powodu traktować jako zjawiska wyłącznie prywatnego. W ciągu stuleci wiara w Chrystusa i życie duchowe ludzi znajdowały wyraz w różnych przejawach kultury. Kościół pragnie dziś kontynuować i wspomagać ten proces, który pośrednio otwiera człowieka na szczęście wieczne, przywraca mu prawdziwą nadzieję i umacnia jedność między ludźmi i narodami.

W świecie, w którym nie brak problemów, orędzie Chrystusa otwiera nieograniczone horyzonty i staje się niezrównanym źródłem energii, światła dla rozumu, mocy dla woli, miłości dla serca. Tak więc na mocy waszej misji jesteście powołani, aby przywrócić naszym czasom smak poszukiwania piękna, dobra i prawdy, a także umiłowanie Ewangelii, aby rozwijać zdrową antropologię i autentyczne zrozumienie wiary, którego dzisiaj potrzebujemy. Na swój sposób i zgodnie z waszym powołaniem wnosicie wkład w nową ewangelizację i przybliżacie nadejście nowej wiosny kultury w Europie, która będzie promieniować na wszystkie kontynenty.

6. Na zakończenie naszego spotkania pragnę wam serdecznie podziękować za to, że zechcieliście wzbogacić refleksję, jaką Kościół podejmuje na progu trzeciego tysiąclecia, w perspektywie Specjalnego Zgromadzenia Synodu Biskupów poświęconego Europie, aby nadać nowy impuls ewangelizacji. Powierzając was wstawiennictwu świętych mężczyzn i kobiet, którzy przyczynili się do rozwoju humanistycznego i kulturowego Europy, z całego serca udzielam wam Apostolskiego Błogosławieństwa.