Historia jednoczenia się Unii Europejskiej – aspekty ekonomiczne

Głównym celem rozpoczętego wkrótce po zakończeniu drugiej wojny światowej procesu integracji europejskiej była odbudowa gospodarcza powojennej Europy oraz zapewnienie pokoju i dobrobytu na kontynencie. 9 maja 1950 roku francuski minister spraw zagranicznych Robert Schuman, czerpiąc inspirację z idei Jeana Moneta, zaproponował utworzenie ponadnarodowej instytucji europejskiej, mającej na celu koordynację produkcji węgla i stali. Inicjatywa Schumana, która przybrała formę deklaracji, wykraczała jednak zdecydowanie poza sektor węgla i stali, mając na celu zachowanie pokoju poprzez utworzenie wspólnoty państw, współpracujących ze sobą politycznie i gospodarczo.

Na inicjatywę Schumana odpowiedziało pozytywnie sześć państw europejskich: Francja, Niemcy, Włochy, Belgia, Holandia i Luksemburg, które 18 kwietnia 1951 roku podpisały Traktat Paryski, powołujący do życia Europejską Wspólnotę Węgla i Stali. Kolejnym etapem w procesie integracji "szóstki" było podpisanie w maju 1952 roku Traktatu ustanawiającego Europejską Wspólnotę Obronną, której celem była stopniowa integracja sił zbrojnych państw członkowskich EWWiS i ustanowienie wspólnej armii europejskiej. W wyniku sprzeciwu francuskiego Zgromadzenia Narodowego Traktat nie wszedł jednak w życie. Okazało się, że proces integracji europejskiej może postępować w obszarach mniej wrażliwych dla suwerenności narodowej. Państwa członkowskie EWWiS skoncentrowały się więc na tematyce gospodarczej. 25 marca 1957 r. sześć państw założycielskich EWWiS podpisało Traktaty Rzymskie ustanawiające Europejską Wspólnotę Gospodarczą oraz Europejską Wspólnotę Energii Atomowej. Głównym celem EWG było utworzenie obszaru gospodarczego, opartego na swobodnym przepływie towarów, usług, ludzi i kapitału. Do Wspólnoty przystępowały kolejne państwa: Wielka Brytania, Irlandia, Dania (1973 r.), Grecja (1981 r.), Hiszpania i Portugalia (1986 r.) oraz Austria, Szwecja i Finlandia (1995 r.). Do nadania dynamiki procesowi integracyjnemu przyczyniło się przyjęcie w 1986 r. Jednolitego Aktu Europejskiego, który wprowadził zmiany do traktatów założycielskich, usprawniając proces podejmowania decyzji oraz ustalając kalendarium utworzenia jednolitego rynku. Kolejnym niezwykle istotnym etapem było podpisanie w 1992 r. w Maastricht Traktatu o Unii Europejskiej, w którym ustalono także kryteria i kalendarium tworzenia unii walutowej. Dotychczas przystąpiło do niej 12 spośród 15 państw UE; z początkiem 2002 r. waluty narodowe zastąpiono w nich wspólnym pieniądzem - euro. W 1997 r. przyjęto Traktat Amsterdamski, a w grudniu 2000 r. uzgodniono Traktat Nicejski, które wprowadzały dalsze zmiany do traktatów założycielskich i Traktatu o Unii Europejskiej, ustanawiając m.in. mechanizm tzw. wzmocnionej współpracy oraz wprowadzając zmiany instytucjonalne przygotowujące Unię do przyjęcia nowych członków.

Dzisiaj na terytorium Unii Europejskiej o zasięgu ponad 3 mln. km kw. mieszka prawie 378,5 mln obywateli. W 2000 r. wielkość PKB na jednego obywatela UE osiągnęła 22 603 euro. Stopa bezrobocia w UE wynosi 7,8 %, a średnioroczna inflacja 2,1 %. Wielkość budżetu wspólnotowego na 2003 r. to ponad 99,5 mld euro.

Sposób funkcjonowania UE regulują traktaty zatwierdzone przez wszystkie państwa członkowskie. Organami stanowiącymi prawo są Rada Unii Europejskiej, w której skład wchodzą przedstawiciele wszystkich państw członkowskich oraz Parlament Europejski wybierany bezpośrednio przez obywateli UE. Głównym organem wykonawczym jest Komisja Europejska, która ponadto posiada wyłączne prawo inicjatywy ustawodawczej i wdraża w życie decyzje podejmowane przez państwa członkowskie. Na straży przestrzegania prawa wspólnotowego stoi Trybunał Sprawiedliwości. Kontrolę budżetu wspólnotowego - którego dochody stanowią wpłaty przekazywane przez państwa członkowskie oraz część wpływów z podatku VAT i ceł - sprawuje Trybunał Obrachunkowy.

Współpraca w ramach UE obejmuje szeroki zakres zagadnień - od rolnictwa, poprzez politykę handlową, regionalną, badawczo-rozwojową do współpracy wymiarów sprawiedliwości i wspólnej polityki zagranicznej. Unia podejmuje jednak działania tylko w tych obszarach, w których państwa członkowskie udzieliły jej kompetencji. Celem działania Unii jest zapewnienie harmonijnego wzrostu gospodarczego, niwelowanie różnic w rozwoju poszczególnych państw i regionów oraz poprawa życia obywateli.

opr. JU/PO