Konieczne ułatwienia w uzyskiwaniu pomocy przez osoby niepełnosprawne

Obowiązujące rozwiązania normatywne uniemożliwiają uzyskanie niezbędnego wsparcia przez osoby, które nie mogą w przewidzianym trybie wykazać dokładnego momentu wystąpienia swojej niepełnosprawności. Instytut Ordo Iuris postanowił poprzeć petycję zmierzającą do usunięcia formalnych ograniczeń w dostępie do świadczeń dla osób niepełnosprawnych, a także inicjatywę Rzecznika Praw Dziecka w sprawie podniesienia i wprowadzenia obowiązku corocznej waloryzacji wysokości zasiłku pielęgnacyjnego.

Instytut skierował do Komisji Petycji Sejmu RP opinię prawną, w której popiera obywatelską petycję z 1 lutego 2021 r. w sprawie zmiany ustawy o świadczeniach rodzinnych. Jej celem jest udzielenie większego wsparcia dla osób niepełnosprawnych przez likwidację ograniczeń dla osób uprawnionych do zasiłku pielęgnacyjnego. Co istotne, zasadność postulowanych rozwiązań wynika nie tylko z konieczności dążenia do poprawy sytuacji materialnej osób niepełnosprawnych, ale również zmiany rozwiązań normatywnych, które ze względów formalnych, a więc niezależnych od osób niepełnosprawnych, pozbawiają je możliwości uzyskania niezbędnej pomocy finansowej.

Jednym z elementów wsparcia udzielanego osobom niepełnosprawnym, w tym małoletnim, jest wypłata zasiłku pielęgnacyjnego. Obowiązujące rozwiązania normatywne ściśle określają katalog podmiotów uprawnionych do jego otrzymania. Wśród nich wymienione są osoby niepełnosprawne powyżej 16. roku życia, spełniające równolegle dwa warunki. Po pierwsze, muszą posiadać orzeczenie o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności. Drugim warunkiem jest stwierdzenie wobec nich, w drodze orzeczenia, że niepełnosprawność powstała przed ukończeniem 21. roku życia. Nie chodzi przy tym o datę stwierdzenia stopnia niepełnosprawności, lecz datę powstania niepełnosprawności jako takiej. Jeżeli więc organ orzekający o niepełnosprawności, w momencie ustalania jej stopnia stwierdzi, że nie jest równolegle możliwe wskazanie daty powstania niepełnosprawności, to osoba niepełnosprawna nie będzie mogła wykazać, że jej niepełnosprawność powstała przed ukończeniem 21. roku życia. Ma to niezwykle istotne znaczenie zwłaszcza dla osób, w odniesieniu do których niepełnosprawność jest efektem długotrwałego procesu utraty zdrowia. Przykładowo, dotyczyć to może rozwijającego się od okresu dzieciństwa schorzenia, skutkującego stopniową utratą wzroku lub słuchu, już po ukończeniu przez osobę niepełnosprawną 16. roku życia. Zespół orzekający o niepełnosprawności nie jest wówczas w stanie wskazać precyzyjnie momentu, w którym powstała niepełnosprawność. W tej sytuacji jest więc zobowiązany do formalnego wskazania w swoim orzeczeniu, że momentu powstania niepełnosprawności „nie da się ustalić”. Skutkiem takiego rozstrzygnięcia jest natomiast utrata przez osobę niepełnosprawną w stopniu umiarkowanym, uprawnienia do otrzymania zasiłku pielęgnacyjnego.

Autor petycji popieranej przez Instytut Ordo Iuris, postuluje likwidację obowiązku wykazywania przez osoby uprawnione momentu powstania niepełnosprawności przed ukończeniem 21. roku życia. W ten sposób z zasiłku pielęgnacyjnego mogłyby skorzystać osoby, które przekroczyły już 16. rok życia, a ich niepełnosprawność w stopniu umiarkowanym powstała w bliżej nieokreślonym momencie młodości.

„Zróżnicowanie warunków, w których znajdują się osoby niepełnosprawne musi mieć swoje odzwierciedlenie w obowiązujących przepisach prawnych. Konieczna jest więc zmiana obowiązujących przepisów ustawy o świadczeniach rodzinnych tak, aby o udzieleniu pomocy finansowej osobom niepełnosprawnym nie przesądzał, niejednokrotnie bardzo trudny do precyzyjnego ustalenia, moment powstania niepełnosprawności. Nie budzi wątpliwości, że tego rodzaju inicjatywy, zmierzające do ulepszenia systemu wsparcia osób niepełnosprawnych, zasługują na poparcie” – skomentował dr Tomasz Woźniak z Centrum Analiz Legislacyjnych Ordo Iuris.

Instytut popiera także stanowisko Rzecznika Praw Dziecka, który postuluje pojęcie działań mających na celu zwiększenie aktualnie obowiązującej wysokości zasiłku pielęgnacyjnego i wprowadzenie obowiązku jej corocznej waloryzacji. Jest to działanie niezbędne z uwagi na rosnące koszty życia oraz nieadekwatność wobec nich aktualnej wysokości zasiłku, wynoszącej zaledwie 215, 84 zł miesięcznie.