Katowice: oddano hołd dla zamordowanym górnikom z kopalni Wujek

Rocznicowe uroczystości rozpoczęła msza w katowickim kościele pw. Podwyższenia Krzyża Świętego, podczas której metropolita katowicki abp Wiktor Skworc mówił m.in., że „uniwersalne przesłanie górników zastrzelonych w kopalni Wujek było i jest jasne: trzeba w imię solidarności stawać w obronie człowieka; trzeba stawać w obronie pracowniczych praw i obywatelskich wolności”.

Pacyfikacja Wujka była największą tragedią stanu wojennego. Protest w kopalni rozpoczął się na wieść o zatrzymaniu szefa zakładowej Solidarności Jana Ludwiczaka. 16 grudnia czołgi sforsowały kopalniany mur, a uzbrojone oddziały ZOMO wkroczyły na teren zakładu. Potem do akcji wprowadzony został pluton specjalny ZOMO, padły strzały. Na miejscu zginęło sześciu górników, jeden umarł kilka godzin później w szpitalu po operacji, dwóch kolejnych na początku stycznia 1982 r. 23 górników zostało rannych od kul, kilkudziesięciu m.in. podtrutych gazem.

Listy do uczestników piątkowych obchodów skierowali prezydent, premier, marszałek Sejmu oraz przewodniczący Solidarności. Odczytano je na zakończenie mszy św. Następnie uroczystości przeniosły się przed Krzyż-Pomnik przy kopalni Wujek, gdzie rozpoczął się Apel Poległych. Wspominano zamordowanych górników oraz inne ofiary stanu wojennego. Przed pomnikiem zapłonęły znicze, złożono wieńce i kwiaty.

W liście odczytanym przez prezydenckiego ministra Andrzeja Derę, Andrzej Duda napisał m.in., że „krwawa pacyfikacja kopalni Wujek stanowi największą zbrodnię stanu wojennego”.

„To tutaj, w Katowicach, okazało się z całą przerażającą jaskrawością, jakie są intencje komunistycznej władzy, która wydała wojnę własnemu narodowi. Straszny dzień 16 grudnia 1981 roku dostarczył świadectwa, że nie ma ona – tak jak i poprzednio w najczarniejszych momentach powojennej historii – żadnych skrupułów w dławieniu wolności i odbieraniu ludziom życia” – ocenił prezydent.

Górnicy – czytamy w liście prezydenta RP – „bronili swoich kolegów, swojej kopalni, swego śląskiego miejsca na ziemi. Stanęli w obronie godności i wolności, sprawiedliwości i prawdy”, zaś ówcześni przywódcy PRL bronili przede wszystkim swojej władzy. Pacyfikacja kopalni – napisał Duda – miała być pokazem bezwzględności, determinacji i surowości komunistycznej władzy.

„Górnicy bronili fundamentalnych wartości, komunistyczna władza broniła swojej władzy (…). Nigdy nie zapomnimy, kto wtedy kim był, czym się kierował i do czego zmierzał” – napisał Andrzej Duda.

Przypomniał, że na Śląsku i w Zagłębiu Dąbrowskim opór stawiany komunistycznemu reżimowi w początkach stanu wojennego był największy, a strajki i protesty w obronie Solidarności trwały najdłużej. „To chlubna karta tutejszej historii, to wielki powód do dumy i nieodłączna część śląskiej tożsamości” – napisał prezydent.

„Ofiara górników z kopalni Wujek nie poszła na marne – do nich należy zwycięstwo. Jest naszym zobowiązaniem, aby chronić i rozwijać ich dziedzictwo; wzmacniać Polskę wolną, niepodległą, bezpieczną; Polskę sprawiedliwą, szanującą ludzkie prawa; Polskę patrzącą z nadzieją w przyszłość” – podsumował w liście prezydent.

List marszałek Sejmu Elżbiety Witek odczytała posłanka PiS Bożena Borys-Szopa. Marszałek napisała m.in. iż pacyfikacja strajku w kopalni Wujek wciąż pozostaje bolesną raną, zaś strzelając do górników „reżim komunistyczny próbował siłą zdławić pragnienie wolności, zabić nadzieję, podeptać ludzką godność”.

„Nic nie usprawiedliwia tej zbrodni dokonanej z pełną świadomością oraz premedytacją. I mimo upływu czterech dekad wciąż otwarte pozostaje pytanie: dlaczego” – napisała marszałek Sejmu. Żadne słowa nie wyrażą bólu i zgaszonej nadziei” – oceniła. „Ich ofiara życia stała się impulsem do późniejszych antykomunistycznych wystąpień, a niezłomna postawa przyniosła suwerenną i demokratyczną ojczyznę” – podsumowała w liście Elżbieta Witek.

Premier Mateusz Morawiecki, w liście odczytanym przez wojewodę śląskiego Jarosława Wieczorka, przypomniał, iż stan wojenny niektórzy historycy określają mianem „wojny polsko-jaruzelskiej”. „Nie została ona wywołana przez Polaków; została wywołana przez ludzi, którzy wprawdzie posługiwali się językiem polskim, ale służyli obcemu państwu, byli w Polsce z nadania Moskwy, nie z wyboru polskiego narodu” – napisał szef rządu.

„Nigdy dość przypominania, że stan wojenny nie był kołem ratunkowym, które miało uchronić Polskę przed interwencją ZSRR, ale gestem rozpaczy idącego na dno reżimu komunistycznego (…). Czołgi stały się ostatnim narzędziem, przy pomocy którego zbankrutowana władza próbowała wymusić na Polakach posłuszeństwo” – ocenił Morawiecki, wskazując, iż górnicy „zapłacili krwią w walce przeciwko dogorywającemu reżimowi”.

„Masakra w kopalni Wujek to wciąż otwarta rana naszej historii. Prawdziwi sprawcy – ci, którzy wydawali rozkazy zza biurka, nigdy nie ponieśli odpowiedzialności, a po latach chcą skarżyć się za zasłoną niepamięci” – napisał premier.

„W czasie, kiedy dorastają kolejne pokolenia, które nie pamiętają wydarzeń z grudnia 1981 roku, odpowiedzialność za prawdę spada na nas, żyjących. Jesteśmy to winni ofiarom, ale jesteśmy to również winni przyszłym pokoleniom. Tylko odwaga mierząca się z prawdą daje nam nadzieję, że zło totalitaryzmu nie powróci. Nie ma lepszego hołdu dla ofiar masakry Wujka niż nieustanne przypominanie mrocznej prawdy o PRL-u. Nie ma lepszego uczczenia ofiar tej zbrodni niż nieustanny powrót do idei, za które oddali życie: wolności i solidarności” – czytamy w liście szefa rządu.

Lider Solidarności Piotr Duda podkreślił w liście, że zamordowani górnicy z kopalni Wujek to bohaterowie, którym jesteśmy winni pamięć, szacunek i dozgonną wdzięczność. „Najlepsze, co możemy zrobić, aby wyrazić naszą wdzięczność, to pamiętać i realizować postulaty, o które wtedy walczyliśmy. Wiele się udało, wiele jeszcze przed nami, i nic co wywalczyliśmy nie jest nam dane raz na zawsze. Ale jesteśmy razem, jesteśmy Solidarnością i razem wygramy – napisał związkowiec.

Protest w katowickiej kopalni Wujek rozpoczął się po wprowadzeniu stanu wojennego, na wieść o zatrzymaniu szefa zakładowej Solidarności Jana Ludwiczaka. W wyniku pacyfikacji kopalni przez siły milicyjne i wojsko 16 grudnia 1981 r. zginęli: Józef Czekalski, Krzysztof Giza, Ryszard Gzik, Bogusław Kopczak, Zenon Zając, Zbigniew Wilk, Andrzej Pełka, Jan Stawisiński i Joachim Gnida. 23 górników zostało rannych od kul, a wielu odniosło lżejsze obrażenia.

W czerwcu 2008 r. Sąd Apelacyjny w Katowicach skazał prawomocnie byłego dowódcę plutonu specjalnego Romualda C. na 6 lat więzienia, a 13 jego podwładnym wymierzył od 3,5 do 4 lat więzienia. Wniesione kasacje oddalił w 2009 r. Sąd Najwyższy - wyrok stał się ostateczny blisko 28 lat po tragedii