Wyższa płaca minimalna, szkoły bez energetyków. Co jeszcze zmieni się w polskim prawie od Nowego Roku?

Minimalne wynagrodzenie za pracę

Od 1 stycznia będą obowiązywać nowe stawki minimalnego wynagrodzenia za pracę oraz minimalnej stawki godzinowej. Minimalne wynagrodzenie za pracę wyniesie 4242 zł, natomiast stawka godzinowa - 27,70 zł. Ponieważ średnioroczny wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych przyjęty do opracowania projektu ustawy budżetowej, wynosi co najmniej 105 proc., ustalono dwa terminy zmiany wysokości minimalnego wynagrodzenia oraz wysokości minimalnej stawki godzinowej. Po raz drugi stawki wzrosną 1 lipca. Od tego czasu będzie obowiązywała stawka wynagrodzenia minimalnego w wysokości 4300 zł. Wzrośnie też minimalna stawka godzinowa do 28,10 zł. Oznacza to, że pracownicy samorządowi, którzy zarabiają poniżej tej kwoty będą musieli otrzymać podwyżki wynagrodzenia.

Wynika to z Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 14 września 2023 r. w sprawie wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę oraz wysokości minimalnej stawki godzinowej w 2024 r. (Dz.U. z 2023 poz. 1893)

Dodatek za uciążliwe warunki pracy wyłączony z wynagrodzenia minimalnego

Od 1 stycznia do ustawowego minimalnego wynagrodzenia za pracę nie będzie zaliczany dodatek za trudne warunki pracy oraz dodatek za uciążliwe warunki pracy. Przyznanie tych dodatków nie zapewni więc osiągnięcia poziomu ustawowego minimalnego wynagrodzenia za pracę.

Stanowi o tym Ustawa z dnia 28 lipca 2023 r. o zmianie ustawy o emeryturach pomostowych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2023 r. poz. 1667)

Zmiana w naliczaniu odpisu na ZFŚS nauczycieli

1 stycznia 2024 r. zmienią się zasady naliczania odpisu na ZFŚS dla nauczycieli – emerytów, rencistów i pobierających świadczenie kompensacyjne.

Odpis na ZFŚS dla tych osób będzie ustalany jako iloczyn: planowanej, przeciętnej w danym roku kalendarzowym liczby nauczycieli będących emerytami lub rencistami oraz nauczycieli pobierających nauczycielskie świadczenie kompensacyjne, skorygowanej w końcu danego roku kalendarzowego do faktycznej, przeciętnej liczby tych nauczycieli, 42 proc. kwoty bazowej nauczycieli wynikającej z ustawy budżetowej - obowiązującej w dniu 1 stycznia danego roku.

Reguluje to Ustawa z 28 lipca 2023 r. o zmianie ustawy - Karta Nauczyciela oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2023 r. poz. 1672).

Bezpieczeństwo i higiena pracy

W przyszłym roku zmieniają się przepisy dotyczące BHP. Do 18 maja 2024 roku pracodawcy muszą dostosować stanowiska pracy do nowych wymogów wynikających z nowelizacji rozporządzenia w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe. Chodzi m.in. o wyposażenie stanowisk pracy w stacjonarny monitor ekranowy lub podstawkę oraz dodatkową klawiaturę i mysz, w przypadku gdy pracownik korzysta z przenośnego systemu komputerowego i używa go co najmniej przez połowę dobowego wymiaru czasu pracy. Nowe przepisy dotyczą też dostosowania mebli biurowych i oświetlenia.

Przepisy wynikające z rozporządzenia nakładają też na pracodawcę obowiązek zapewnienia pracownikom okularów lub szkieł kontaktowych korygujących wzrok, w przypadku gdy wyniki badań okulistycznych przeprowadzonych w ramach profilaktycznej opieki zdrowotnej wykażą potrzebę ich stosowania podczas pracy.

Regulacje zawarte są w nowelizacji Rozporządzenia w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe (Dz.U. z 2023 poz. 2367).

Zamówienia publiczne - nowe progi unijne i kurs przeliczeniowy euro

Od początku 2024 roku będą obowiązywały nowe progi unijne oraz nowy kurs przeliczeniowy euro w zamówieniach publicznych. Dla ogłoszeń o wszczęciu postępowań przetargowych przekazanych do Urzędu Publikacji UE do 31 grudnia br. włącznie zastosowanie mają dotychczasowe wartości.

Zgodnie z obwieszczeniem nowy średni kurs euro stanowiący podstawę przeliczania wartości zamówień w latach 2024 i 2025 wzrośnie z obecnego poziomu 4,4536 zł do 4,6371 zł za euro. Próg dla zamówień na roboty budowlane wzrośnie z  5,382 mln euro do 5,538 mln euro - czyli po przeliczeniu wg nowego średniego kursu euro próg ten wyniesie 25 680 260 zł; próg dla dostaw i usług zamawianych przez samorządy wzrośnie z  215 tys. euro do 221 tys. euro (po przeliczeniu 1 024 799 zł). Wysokość pozostałych unijnych progów pozostawiono na niezmienionym poziomie. (M.P. z 2023 r., poz. 1344).

Wyższe stawki wynagrodzenia dla przewodniczących komisji dyscyplinarnych

Od 1 stycznia 2024 r. obowiązywać będą wyższe stawki wynagrodzenia dla przewodniczących komisji dyscyplinarnych, składów orzekających tych komisji a także rzeczników dyscyplinarnych. Podwyżki obejmą także ich zastępców.

• przewodniczący komisji dyscyplinarnej i jego zastępcy – nowa stawka to od 200 do 900 zł miesięcznie,

• przewodniczący składu orzekającego komisji dyscyplinarnej - od 200 do 900 zł za rozpoznanie sprawy, zakończonej wydaniem orzeczenia lub postanowienia,

• rzecznik dyscyplinarny i jego zastępcy - od 200 do 900 zł przeprowadzenie postępowania wyjaśniającego oraz za udział w postępowaniu dyscyplinarnym

Reguluje to Rozporządzenie Ministra Edukacji i Nauki z dnia 23 listopada 2023 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie sposobu ustalania wysokości wynagrodzenia przewodniczących komisji dyscyplinarnych i ich zastępców, przewodniczących składów orzekających oraz rzeczników dyscyplinarnych i ich zastępców, a także wysokości wynagrodzenia obrońcy z urzędu.

Wcześniejsza emerytura dla nauczycieli

Wprawdzie nie 1 stycznia, ale 1 września 2024 - zgodnie z nowelizacją karty Nauczyciela - wchodzi w życie jeszcze jedna istotna zmiana - przywrócenie prawa do wcześniejszej emerytury dla pewnej grupy nauczycieli (a w konsekwencji zwiększenia wysokości rezerwy części oświatowej subwencji ogólnej przeznaczonej na wypłatę odpraw emerytalnych dla nauczycieli). Nie jest to przywrócenie dotychczasowych uprawnień, ale wprowadzenie wcześniejszej emerytury podlegającej innym przesłankom niż dotychczasowa wcześniejsza emerytura.

Wcześniejsze emerytury dotyczą nauczycieli, którzy: pracę na stanowisku pracownika pedagogicznego rozpoczęli przed 1 stycznia 1999 r., posiadają udokumentowany okres składkowy obejmujący co najmniej 30 lat, w tym co najmniej 20 lat "pracy przy tablicy", wyliczona u nich wysokość świadczenia nie będzie niższa od kwoty minimalnej emerytury.

Od 1 września 2024 r. będą mogli przejść na emeryturę na szczególnych zasadach nauczyciele urodzeni przed 1 września 1966 r.

Zmiana kodu ubezpieczenia dla świadczeniobiorców

Od 1 stycznia będą obowiązywały nowe kody tytułu ubezpieczenia dla osób pobierających świadczenie wspierające. Zmiany dotyczą świadczeniobiorców, za których jednostka organizacyjna pomocy społecznej albo wójt, burmistrz lub prezydent miasta ma obowiązek opłacać składki.

W rozporządzeniu w sprawie określenia wzorów zgłoszeń do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego, imiennych raportów miesięcznych i imiennych raportów miesięcznych korygujących, zgłoszeń płatnika składek, deklaracji rozliczeniowych i deklaracji rozliczeniowych korygujących, zgłoszeń danych o pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, raportów informacyjnych, oświadczeń o zamiarze przekazania raportów informacyjnych, informacji o zawartych umowach o dzieło oraz innych dokumentów (Dz.U. z 2023 r. poz. 2529) wskazano następujące kody:

14 30 - osoba pobierająca świadczenie wspierające;

14 31 - osoba niepodejmująca zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej ze względu na potrzebę udzielenia wsparcia osobie pobierającej świadczenie wspierające, podlegająca z tego tytułu ubezpieczeniom społecznym oraz ubezpieczeniu zdrowotnemu;

14 32 - osoba niepodejmująca zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej ze względu na potrzebę udzielenia wsparcia osobie pobierającej świadczenie wspierające, podlegająca z tego tytułu ubezpieczeniom społecznym, niepodlegająca ubezpieczeniu zdrowotnemu;

14 33 - osoba niepodejmująca zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej ze względu na potrzebę udzielenia wsparcia osobie pobierającej świadczenie wspierające, podlegająca z tego tytułu ubezpieczeniu zdrowotnemu, niepodlegająca ubezpieczeniom społecznym.

1 stycznia wejdą też w życie przepisy dotyczące systemów teleinformatycznych stosowanych w gminnych ośrodkach pomocy społecznej, centrach usług społecznych i innych jednostkach organizacyjnych realizujących zadania pomocy społecznej oraz w powiatowych centrach pomocy rodzinie. Chodzi m.in. o minimalną funkcjonalność systemu oraz wymagania standaryzujące w zakresie bezpieczeństwa.

Świadczenie wspierające

Od nowego roku wchodzi w życie ustawa o świadczeniu wspierającym (Dz.U z 2023 r. poz. 1429). Nowe przepisy zakładają, że świadczenie pielęgnacyjne będzie przysługiwać rodzicom lub innym osobom opiekującym się niepełnosprawnymi dziećmi w wieku do ukończenia 18 r. życia, bez jakiegokolwiek ograniczenia w zakresie podejmowania zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej. Pobieranie przez opiekuna własnych świadczeń emerytalno-rentowych nie będzie miało wpływu na jego prawo do świadczenia pielęgnacyjnego.

Świadczenie wspierające przysługiwać będzie osobie w wieku od ukończenia 18 roku życia posiadającej decyzję ustalającą poziom potrzeby wsparcia. Wysokość świadczenia będzie uzależniona od liczby punktów w skali potrzeby wsparcia, która określono na poziomie od 70 do 100 punktów. Zgodnie ze skalą najniższy wymiar świadczenia czyli 40 proc renty socjalnej będzie przysługiwał jeżeli w decyzji ustalającej poziom wsparcia potrzebę tę określono na poziomie od 70 do 74 punktów. Najwyższy wymiar wsparcia to 220 proc. renty socjalnej jeżeli w decyzji ustalającej poziom wsparcia potrzebę określono od 95 do 100 punktów w skali potrzeby wsparcia.

Zakaz sprzedaży „energetyków” w szkołach

Od 1 stycznia 2024 r. będzie obowiązywał zakaz sprzedaży napojów z dodatkiem kofeiny lub tauryny: osobom poniżej 18. roku życia, na terenie jednostek systemu oświaty oraz w automatach. Sprzedaż tzw. "energetyków" ze złamaniem tych zakazów podlegać będzie karze grzywny do 2 tys. zł; sąd będzie mógł też w takim wypadku orzec przepadek napojów (nawet, jeżeli nie stanowią one własności sprzedawcy).

Zakaz sprzedaży energetyków dzieciom i młodzieży oraz w placówkach oświatowych wprowadzono do ustawy z 11 września 2015 r. o zdrowiu publicznym.

Za napój z dodatkiem kofeiny lub tauryny w rozumieniu niniejszego rozdziału uważa się wyrób w postaci napoju będący środkiem spożywczym, ujęty w Polskiej Klasyfikacji Wyrobów i Usług w klasie 10.89 oraz w dziale 11, w którego składzie znajduje się kofeina w proporcji przewyższającej 150 mg/l lub tauryna, z wyłączeniem substancji występujących w nim naturalnie.

Mrożenie cen energii w 2024 r.

31 grudnia wchodzi w życie ustawa utrzymująca w I połowie 2024 r. dotychczasowe zasady ochrony określonych odbiorców energii elektrycznej, gazu i ciepła. Przepisy te przewidują m.in. maksymalne ceny prądu dla gospodarstw domowych, samorządów oraz podmiotów użyteczności publicznej, małych i średnich firm. Ustawa przywraca też dodatek osłonowy dla gospodarstw o najniższych dochodach, który wypłacać będą gminy.

Zgodnie z Ustawą o zmianie ustaw w celu wsparcia odbiorców energii elektrycznej, paliw gazowych i ciepła, od 1 stycznia do 30 czerwca 2024 r. utrzymane zostają obowiązujące w 2023 r. mechanizmy ochrony gospodarstw domowych i wymienionych tzw. odbiorców wrażliwych przed wzrostami cen energii.

Utrzymana zostaje dotychczasowa maksymalna cena energii elektrycznej na poziomie 412 zł za MWh netto do określonego limitu zużycia. Limity wynoszą 1,5 MWh dla wszystkich gospodarstw domowych, 1,8 MWh dla gospodarstw domowych z osobami z niepełnosprawnościami, 2 MWh dla rodzin z Kartą Dużej Rodziny oraz dla rolników. Są one o połowę niższe, niż w całym 2023 r., a to dlatego, że ustawa ma obowiązywać przez pół roku.

Po przekroczeniu limitu zużycia odbiorcy ci zapłacą cenę maksymalną 693 zł za MWh. Taką samą cenę maksymalną mają płacić samorządy i podmioty użyteczności publicznej. 693 zł za MWh będzie też ceną maksymalną dla małych i średnich przedsiębiorstw oraz rolników.

Do połowy 2024 r. utrzymana zostaje także maksymalna cena gazu na poziomie 200,17 zł za MWh, zostają także rozwiązania ograniczające ceny ciepła dla określonych odbiorców. Obok gospodarstw domowych są to wspólnoty i spółdzielnie mieszkaniowe, podmioty zobowiązane do dostaw energii na potrzeby mieszkaniowe i podmiotów użyteczności publicznej. Odbiorcy ciepła są chronieni, niezależnie czy taryfy ich dostawcy ciepła podlegają zatwierdzeniu przez Prezesa URE, czy też nie.

Dodatkowo, w I połowie 2024 r. ochroną będą objęte spółki komunalne prowadzące obiekty sportowe, jak hale sportowe czy baseny. Jako źródło finansowania wskazano Fundusz COVID-19, który będzie zasilany z odpisu gazowego, który trafia na Fundusz Wypłaty Różnicy Ceny za 2022 r. oraz innymi środkami. Ustawa wprowadza konieczność przekazywania odpisu gazowego na Fundusz wstecznie za rok 2022.

Ustawa stanowi też, że za pierwsze półrocze 2024 r. gospodarstwom o najniższych dochodach przysługiwał będzie dodatek osłonowy, który ponownie wypłacać będą gminy.

Źródło informacji: Serwis Samorządowy PAP