Zginął torturowany i odarty ze skóry. Do jego trumny pielgrzymowali katolicy, unici i prawosławni

W Kościele katolickim w Polsce 16 maja obchodzone jest święto jednego z patronów naszej ojczyzny, męczennika św. Andrzeja Boboli. Jego śmierć w Janowie Poleskim 16 maja 1657 r. była jedną z najbardziej okrutnych spośród tych, jakie zna historia chrześcijaństwa. Chcąc zmusić go do porzucenia wiary, Kozacy bili go do krwi, odzierali ze skóry, podpalali ogniem, wycięli mu skórę w formie ornatu, rany posypywali sieczką, odcięli mu nos, wargi, wykłuli jedno oko i powiesili głową w dół.

Zachowane w całości jego relikwie spoczywają w sanktuarium św. Andrzeja Boboli na warszawskim Mokotowie.

W tym roku przypada 170. rocznica beatyfikacji św. Andrzeja Boboli (30 października 1853 r.), 85. rocznica jego kanonizacji (17 kwietnia 1938 r.) i sprowadzenia jego relikwii do stolicy (19 czerwca 1938 r.) oraz 70. rocznica ustanowienia parafii pw. św. Andrzeja Boboli w Warszawie (1 stycznia 1953 r.).

„Obecnie kult św. Boboli przeżywa swój renesans” – powiedział PAP o. Aleksander Jacyniak. Zwrócił uwagę, że „męczennik został odkryty jako orędownik na czas pandemii, nie tylko dlatego, że sam dwukrotnie w Wilnie ofiarnie posługiwał w czasie epidemii, ale także dlatego, że w XVIII w. obronił ziemię pińską przed epidemią dżumy”.

„W czasie pandemii COVID-19 trwały nowenny za wstawiennictwem św. Andrzeja Boboli i ostatnie obostrzenia zniesiono dokładnie w jego liturgiczne święto 16 maja 2022 r.” – zwrócił uwagę zakonnik.

Jak zaznaczył, „świadectwem swojego życia, św. Andrzej Bobola pokazał, że Boże wartości były w jego życiu czymś najważniejszym nawet wtedy, gdy człowiek staje w obliczu zagrożenia ziemskiego życia”.

Nazywany jest także „patronem jedności człowieka z Bogiem oraz jedności między chrześcijanami różnych wyznań”.

„Do jego trumny od razu po jej odnalezieniu pielgrzymowali rzymscy katolicy i unici, ale także prawosławni. Tak było zarówno w Pińsku, Połocku, jak i w Moskwie” – powiedział o. Jacyniak. Według zakonnika „męczennik może być także patronem porozumienia międzynarodowego”. „Działalność apostolską prowadził na terenach należących do Rzeczypospolitej, Litwy, Białorusi, niewykluczone, że mógł także działać na ziemiach dzisiejszej Ukrainy” – wskazał jezuita.

Wyjaśnił, że „wrogość Kozaków wobec o. Boboli wynikała z jego działalności misyjnej na terenie Pańszczyzny i Polesia, gdzie zasadniczo inni kapłani nie docierali”. „Na to nałożyły się także napięte relacje polsko-kozackie związane z niespełnieniem przez Rzeczpospolitą obietnic dawanych Kozakom oraz, szerzej mówiąc, ludności ukraińskiej, którą w znacznej mierze stanowili wówczas wyznawcy prawosławia” – powiedział o. Jacyniak. Dodał, że w tamtym okresie „nie istniał dialog ekumeniczny między Kościołem katolickim i Kościołem prawosławnym, który uznawał się za prawowierny, a drugą stronę postrzegał jako odstępców”.

Powiedział, że Kozacy domagali się od Andrzeja Boboli przejścia na prawosławie. „Nie oznaczało to wyrzeczenia się wiary w Chrystusa, ale zmianę przynależności do Kościoła” – wyjaśnił.

Zastrzegł, że „stosowanie tortur na ziemiach Rusi nie było w dużej mierze rzeczywistością własną tego obszaru, ale w spuścizną niewoli mongolskiej po 1223 roku”.

O. Jacyniak zwrócił uwagę, że o. Andrzej Bobola był „49. jezuitą zamordowanym w tamtych czasach na wschodnich kresach Rzeczypospolitej”. „Wkrótce po nim zamordowano kolejnych kilkunastu jego współbraci zakonnych. Nie są jednak znane precyzyjne opisy tortur, pośród jakich zginęli” – dodał.

Powiedział, że pierwsze wzmianki o kulcie św. Boboli datowane są na rok 1702. „W niedzielę 16 kwietnia, czyli 45 lat po jego męczeńskiej śmierci, Bobola ukazał się przełożonemu wspólnoty jezuickiej w Pińsku, obiecując opiekę. Jako warunek postawił odnalezienie jego ciała i wystawienie go na widok publiczny, co faktycznie się dokonało” – powiedział zakonnik.

O. Jacyniak zwrócił uwagę, że w czasie epidemii dżumy, która na początku XVIII w. zdziesiątkowała ludność I Rzeczypospolitej i Wielkiego Księstwa Litewskiego, jedynym terenem, gdzie się ona nie pojawiła, była Pińszczyzna. Wspomniał, że „np. na terenie Prus Wschodnich zmarło wówczas ponad 200 tys. osób, a w samej prowincji litewskiej jezuitów 118 zakonników tylko w 1710 r. Tymczasem na Pińszczyźnie nie zanotowano ani jednego przypadku dżumy” – powiedział jezuita. Dodał, że „św. Boboli przypisuje się także ochronę Pińszczyzny przez całe wieki, przynajmniej aż do I wojny światowej”.

Zaznaczył, że Andrzej Bobola dużym kultem cieszył się już w XVIII w. „Wśród pielgrzymów przybywających do relikwii męczennika był także król Polski August II Mocny, który modlił się przy trumnie Boboli 27 grudnia 1726 r., zostając wówczas cudownie uzdrowiony” – przekazał.

Jezuita powiedział, że po rozbiorach Polski caryca Katarzyna II przekazała pojezuicki kościół w Pińsku, w którym znajdowało się ciało Boboli, prawosławnym.

„Wskutek interwencji jezuitów, 20-29 stycznia 1808 r. szczątki męczennika przewieziono z Pińska do Połocka, gdzie przebywały do 20 lipca 1922 r., kiedy bolszewicy przewieźli trumnę do Moskwy i umieścili ją w gmachy Wystawy Higienicznej Ludowego Komisariatu Zdrowia. Liczyli, że ciało się rozłoży, a tymczasem do tego miejsca przybywało coraz więcej prawosławnych traktujących Bobolę jak świętego ze względu na jego nierozłożone ciało. W związku z tym zdecydowano się schować ciało męczennika” – powiedział zakonnik.

Dodał, że w 1923 r. rząd rewolucyjny w Rosji Sowieckiej, na prośbę Stolicy Apostolskiej, w zamian za pomoc humanitarną zwrócił szczątki bł. Andrzeja Boboli. Przewieziono je do Watykanu i umieszczono w kaplicy św. Matyldy, a w 1924 r. w kościele ojców jezuitów pw. Najświętszego Imienia Jezus w Rzymie.

Kanonizacja męczennika odbyła się 17 kwietnia 1938 r., w uroczystość Zmartwychwstania Pańskiego. Dokonał jej papież Pius XI. W czerwcu tego roku relikwie św. Andrzeja zostały uroczyście przewiezione do Polski specjalnym pociągiem przez Lublanę i Budapeszt. W Warszawie, po powitaniu w katedrze, 20 czerwca spoczęły w srebrno-kryształowej trumnie-relikwiarzu w kaplicy jezuitów przy ul. Rakowieckiej.

Dekretem Stolicy Apostolskiej z 14 kwietnia 1992 r. św. Andrzej Bobola został ustanowiony patronem metropolii warszawskiej.

Watykańska Kongregacja Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów, przychylając się do prośby prymasa Polski kard. Józefa Glempa, nadała św. Andrzejowi Boboli tytuł drugorzędnego patrona Polski. Decyzja została ogłoszona 16 maja 2002 r. Od tej pory obchody ku jego czci podniesione zostały w całym kraju do rangi święta.

W tym roku centralnym uroczystościom jubileuszowym 16 maja będzie przewodniczył w sanktuarium na stołecznym Mokotowie metropolita warszawski, kard. Kazimierz Nycz. (PAP)

Autor: Magdalena Gronek