Banki na celowniku UOKiK. Stosowanie przez nich mechanizmy są karzące dla klientów

Prezes UOKiK Tomasz Chróstny wszczął w tej prawie postępowanie wyjaśniające. Wyjaśniono, że banki oceniając zdolność kredytową klientów, robią to w oparciu o model scoringowy Biura Informacji Kredytowej (BIK), który uwzględnia nie tylko historię spłat kredytów czy wartość i liczbę obecnie spłacanych zobowiązań, ale także – jak zaznaczył Urząd – częstotliwość i liczbę zapytań kredytowych. „Oznacza to, że same zapytania kredytowe mogą mieć istotny wpływ na ocenę zdolności kredytowej konsumenta, niezależnie od tego czy otrzymał on decyzję kredytową". – napisał UOKiK.

Świadomy klient to zły klient?

„Racjonalny konsument, chcący uzyskać najkorzystniejsze warunki np. kredytu hipotecznego składa zapytania kredytowe w kilku bankach. I często nie zdaje sobie sprawy, że każde kolejne zapytanie może obniżyć jego ocenę punktową w scoringu, i to niezależnie od tego, czy w którymś z banków otrzymał już decyzję kredytową" – wyjaśnił prezes UOKiK Tomasz Chróstny.

Według UOKiK, taki mechanizm może być już sam w sobie antykonkurencyjny, bowiem zniechęca lub wręcz karze świadomych konsumentów poszukujących najlepszych ofert, zaś przedsiębiorcom umożliwia wymianę informacji o tym, że konsument w danym okresie składał zapytania do innych kredytodawców. Obecny model może zatem dyskryminować klientów szczególnie aktywnych, którzy chcą poznać i porównać oferty produktów finansowych z kilku banków, a następnie wybrać tą, która jest dla nich najkorzystniejsza.

Problem z kredytami hipotecznymi

Urząd zauważył, że taki mechanizm może być szczególnie bolesny dla konsumentów ubiegających się o kredyt hipoteczny, gdyż najczęściej muszą go uzyskać w relatywnie krótkim czasie ze względu na ograniczony termin rezerwacji mieszkania. 

„Ze względu na charakter produktu zrozumiałe jest, iż racjonalny konsument będzie dążył do pozyskania większej ilości wiążących ofert, tak aby ostatecznie zaciągnąć kredyt na najkorzystniejszych warunkach finansowych. Tym samym rozsądny konsument może być za swoją aktywność karany przez model scoringowy BIK obniżeniem oceny kredytowej, a co za tym idzie otrzymać gorsze warunki kredytu bądź odmowę jego udzielenia" – wskazał Urząd.

Prezes Chróstny zauważył, że mechanizmy oceny kredytowej stosowane są od lat. Podał przykład konsumenta, który poskarżył że się do UOKiK, że w wyniku złożenia zapytań kierowanych do BIK przez kilka banków w ciągu miesiąca istotnie obniżono mu scoring. 

„Każde kolejne zapytanie prowadziło do dalszego obniżenia oceny, pomimo że konsument w żadnym z banków nie otrzymał odmowy udzielenia kredytu, a historia kredytowa nie wykazywała zaległości w spłacie zobowiązań. Takie działanie przy ocenie zdolności kredytowej jest trudne do wytłumaczenia i może służyć innym celom aniżeli wyłącznie ocena standingu finansowego konsumenta" – dodał Chróstny.

Obecnie w rozpoczętym postępowaniu UOKiK sprawdza m.in., czy za pomocą stosowanego mechanizmu oceny zdolności kredytowej nie dochodzi do koordynacji i antykonkurencyjnej wymiany informacji o zapytaniach ofertowych klientów pomiędzy podmiotami działającymi na rynku finansowym. Problem może dotyczyć zarówno kredytów konsumenckich, jak i hipotecznych.

Co na to BIK?

Biuro Informacji Kredytowej, poproszone o ustosunkowanie się do komunikatu UOKiK, wyjaśniło, że scoring, czyli ocena punktowa BIK, jest wskaźnikiem, który pomaga ocenić wiarygodność kredytową osoby na podstawie jej historii kredytowej. Biuro zaznaczyło, że ocena ta jest wyrażana w punktach i może przyjmować wartości od 0 do 100, (choć w niektórych kontekstach skala ta może być inna). Dodano też, że im wyższa liczba punków w ocenie, tym większe prawdopodobieństwo, że kredyty zostaną spłacone w terminie.

Na ocenę punktową BIK – jak czytamy w informacji BIK – wpływają też: terminowość spłat, korzystanie z kart kredytowych i limitów (maksymalnie wykorzystanie może być postrzegane jako zachowanie ryzykowne), staż kredytowy (im dłuższy, tym lepsza ocena), a także, od to co wziął pod lupę UOKiK, czyli liczby składanych przez klienta wniosków o produkty kredytowe.

„Częste składanie wniosków o kredyty w kolejnych okresach może negatywnie wpływać na ocenę punktową, sugerując potencjalne problemy finansowe. Jeżeli jednak wnioski o ten sam rodzaj kredytu (np. kredyt gotówkowy) następują w krótkim czasie (do 14 dni) są one deduplikowane tzn. traktowane jako jeden wniosek" – wyjaśniło BIK. „Klient może więc porównywać oferty, żeby wybrać najlepszą dla siebie, gdyż tylko pierwsze zapytanie o ten sam rodzaj kredytu wpłynie na ocenę punktową BIK" – podkreśliło Biuro.

Zaznaczyło również, że BIK nie dokonuje oceny zdolności kredytowej i nie podejmuje decyzji o przyznaniu kredytu.

Prezes Związku Banków Polskich Tadeusz Białek twierdzi natomiast, że osoby często i gwałtownie poszukujące kredytu „cechują się podwyższonym ryzykiem spłaty".

Źródło: