Środowisko w Unii

Ekologiczna degradacja na dużą skalę zaczęła się w Europie. Tutaj też najwcześniej dostrzeżono wynikające z niej zagrożenia i zgubne dla człowieka skutki.

Obecne państwa Europy, a zwłaszcza gospodarki Unii Europejskiej, to jedne z największych trucicieli na świecie. Produkują potężne ilości dwutlenku węgla i innych zanieczyszczeń atmosferycznych. Zatruwają rzeki. Jednocześnie członkowie Wspólnoty, a zwłaszcza kraje skandynawskie i Niemcy, mogą poszczycić się osiągnięciem najwyższych standardów ochrony środowiska, a dyrektywy Brukseli w tym zakresie stanowią wzorzec dla innych.

Wspólna polityka ochrony środowiska ustalona została w latach siedemdziesiątych, czyli ponad trzydzieści lat po powstaniu pierwszych instytucjonalnych struktur europejskich. Dopiero wtedy zrozumiano, że indywidualna walka ze wzrastającym zagrożeniem ekologicznym nie przynosi rezultatów. Europa Zachodnia zdała sobie sprawę, że skuteczna ochrona środowiska wykracza bardzo często poza możliwości "pojedynczego gracza". W tej sytuacji politycy europejscy, którzy zdecydowali się razem przeciwdziałać następstwom intensywnego eksploatowania przyrody, odwołali się do - stojącej u podstaw chrześcijańsko-demokratycznego projektu "ojców Europy" - zasady subsydiarności. Zgodnie z nią Wspólnota ma obowiązek przejąć tę część wysiłku przeciwdziałania degradacji środowiska, której nie są w stanie podołać regiony czy poszczególne państwa.

Dorobek prawny UE w dziedzinie ochrony środowiska składa się z ponad dwustu regulacji dotyczących ochrony wód, jakości powietrza, chemikaliów, ochrony fauny i flory, walki z hałasem, usuwania odpadów itp. Punkt ciężkości europejskiego prawa ochrony środowiska związany jest z gospodarką, która decyduje o potędze dzisiejszej UE. Gospodarka, a zwłaszcza przemysł i transport są terenem prawdziwej walki o przetrwanie przyrody w stanie pozwalającym na jej samodzielną regenerację.

Najważniejszymi dokumentami ustalającymi fundamenty polityki ekologicznej UE są: Jednolity Akt Europejski (1986) i Traktat z Maastricht (1992).

JAE przeniósł większość kompetencji egzekwowania prawa ekologicznego z państw członkowskich na Komisję Europejską. Wprowadził także obowiązek respektowania tzw. zasady wzajemnego uzależnienia. Można ją sformułować następująco: każde działanie musi uwzględniać wymogi ochrony środowiska. Z pozoru wydaje się, że jest to przeciw wolnej konkurencji. Tymczasem w Europie - dzięki edukacji i podnoszeniu świadomości ekologicznej - zaczęło dominować przekonanie, że gdy reguła ta obowiązuje wszystkich, to klasyczny konflikt między ekonomią a ekologią można złagodzić. Możliwe jest pogodzenie wzrostu gospodarczego z bezpieczeństwem środowiska, a poważne traktowanie prawa oraz ostre respektowanie norm zanieczyszczeń nie musi ograniczać konkurencji, lecz może ją podnosić. Do lat dziewięćdziesiątych ustalenia na temat zachowania środowiska zależały od jednomyślności głosujących. W Maastricht ustalono, że w tej sprawie decyzje mogą być podejmowane większością głosów. Traktat z 1992 roku powtórzył także - nadając jej większą moc - zasadę subsydiarności (pomocniczości), jako nadrzędną przy interweniowaniu w sprawy środowiska naturalnego w Europie. Od lat siedemdziesiątych nastąpiła rewolucja w polityce ekologicznej Wspólnoty. Na początku celem przedsięwzięć ekologicznych było naprawianie skutków zanieczyszczeń. Dziś prowadzi się głównie profilaktykę. Członkowie UE muszą bowiem przestrzegać zasady odpowiedzialności sprawcy i usuwania naruszeń stanu środowiska w miejscu ich powstania. To o wiele droższe niż zapobieganie. Prawo coraz skuteczniej wykorzystuje się więc jako zaporę przed powstaniem ewentualnej klęski ekologicznej.

opr. mg/mg

Copyright © by Gość Niedzielny (35/2001)