Gdy dziecko jest nadpobudliwe

Nadpobudliwość może obejmować jedną lub wszystkie sfery funkcjonowania dziecka: ruchową, poznawczą, emocjonalną.

W sferze ruchowej obserwujemy u dzieci niemożność pozostawania w bezruchu. Podrywając się z miejsca, wymachują rękami, podskakują. Siedząc machają nogami, poruszają palcami rąk. Ciągle zajmują się rzeczami, które znajdują się blisko, kiwają się na krześle itp.

Jeśli chodzi o sferę poznawczą, dziecko ma trudności w skupieniu uwagi, nie potrafi się skoncentrować. Najmniejszy bodziec odrywa je od wykonywanej czynności. Sprawia wrażenie jakby interesowało je kilkanaście rzeczy naraz. Często udziela nieprawidłowych, bo nieprzemyślanych odpowiedzi.

Nadpobudliwość w sferze emocjonalnej wyraża się przede wszystkim w nieopanowanych, nieraz bardzo silnych reakcjach emocjonalnych, wzmożonej ekspresji uczuć, ogromnej wrażliwości na to, co spotyka je ze strony otoczenia. Dziecko nie panuje nad emocjami. Reaguje agresywnie z byle powodu.

W ostatnich czasach często słyszy się wiele na temat tzw. ADHD. Jest to zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi. Dzisiaj, kiedy coraz więcej dzieci demonstruje objawy tego schorzenia w postaci nadruchliwości, zaburzonej uwagi, czy impulsywności. Takich dzieci jest w Polsce około 80 tysięcy — czyli jedno na 100 uczniów w szkołach podstawowych.

Obecnie nadpobudliwość psychoruchową traktuje się jako chorobę, a nie jako efekt złego wychowania. U dzieci z tej grupy jest wyraźna przewaga w układzie nerwowym procesów pobudzania nad hamowaniem. Przyczynami nadpobudliwości od strony biologicznej mogą być różne czynniki uszkadzające ośrodkowy układ nerwowy, zarówno w okresie jego kształtowania się (okres płodowy i około-płodowy), jak i później. Do czynników takich zaliczamy: czynniki uszkadzające komórkę nerwową (alkohol, narkotyki), choroby zakaźne lub inne w czasie ciąży, zatrucia ciąży, niewłaściwe odżywianie się, urazy mechaniczne lub niedotlenienie podczas porodu, poważne choroby lub urazy mechaniczne czaszki w wieku dziecięcym.

Bardzo wiele zależy od tego, w jakim środowisku znajduje się dziecko nadpobudliwe. Na jego funkcjonowanie ma wpływ: atmosfera rodzinna, wymagania najbliższego otoczenia, w tym instytucji, do których dziecko uczęszcza, styl wychowawczy w rodzinie oraz czy są zaspokajane podstawowe potrzeby psychiczne dziecka.

U tych właśnie dzieci dochodzi do nieprawidłowego kształtowania się osobowości, któremu mogą rodzice zapobiec poprzez właściwe oddziaływanie. Ważnym czynnikiem w wychowaniu dziecka nadpobudliwego jest umiejętne wypełnianie jego czasu wolnego. Nie mogą rodzice wymagać od niego, aby się tylko uczyło, nawet, jeżeli ma trudności. Nie można stale organizować mu zajęć — musi mieć również swobodę wyboru działania. Kontrola rodzica powinna polegać nie na ciągłym strofowaniu, korygowaniu lub krytykowaniu dziecka, lecz na wkroczeniu w zabawę wtedy, gdy rodzic widzi, że staje się ona chaotyczna, bezmyślna. Trzeba podsunąć dziecku jakieś zajęcie, które je uspokoi i wewnętrznie zorganizuje. Dalsza ingerencja rodzica jest potrzebna tylko w tym wypadku, gdy dziecko zniechęca się lub ma jakieś trudności.

Dzieci nadpobudliwe są bardzo wrażliwe na stosunek do nich. Nadmierna krytyka, żartowanie, często stają się przyczyną zaburzenia ich równowagi emocjonalnej. Łatwo się wtedy obrażają, są kłótliwe, popadają w konflikty z kolegami. Dobrze jest wtedy oszczędzić im tego rodzaju doznań włączając je w odpowiednie grupy koleżeńskie.

Dzieci tych nie należy też obarczać zadaniami zbyt trudnymi oraz wieloma obowiązkami jednocześnie. Należy stopniować zarówno trudności, jak i zakres działania, w miarę możliwości nie dopuszczać do niepowodzeń, które mogą przekreślić to, co dotychczas zostało uzyskane właściwym postępowaniem. Lepiej jest czasami fragment jakiejś pracy wykonać za dziecko, aby mogło w spokoju pracę kontynuować.

W bogatej literaturze na temat nadpobudliwości dziecka spotyka się różne rady, które mają pomóc rodzicom w wychowaniu takiego dziecka. Oto przykład uwrażliwienia rodzica na takie dziecko.

opr. aw/aw