Fundator

Jutta Seibert

Leksykon sztuki chrześcijańskiej

Tematy, postacie, symbole

ISBN: 978-83-7442-120-7

wyd.: Wydawnictwo Jedność , Kwiecień 2007

Powrót do indeksu haseł

FUNDATOR

W średniowiecznych dziełach często obok figury świętego można zauważyć małą, klęczącą postać w pozie modlitewnej przedstawiającą fundatora, który ofiarował dane dzieło w celu zbawienia swojej duszy (i dusz członków swojej rodziny).

W przypadku fundacji kościoła postać fundatora niekiedy ofiaruje model budowli tego kościoła Chrystusowi, Maryi lub jednemu ze świętych. Święci, będący często imiennymi patronami fundatorów (patroni), polecają swoich podopiecznych Chrystusowi lub Maryi. Do późnego średniowiecza postaci fundatorów są o wiele mniejsze niż figury świętych, wyrażając w ten sposób pokorną skromność (Matka Boska Opiekuńcza).

Słynne, naturalnej wielkości figury fundatorów w zachodnim prezbiterium katedry w Naumburgu (poł. XIII w.) zawdzięczają swoje powstanie szczególnym okolicznościom: owe figury przedstawiają XI-wiecznych, szlacheckich założycieli diecezji Naumburg, którzy w miejscu, na którym powstał późniejszy chór zachodni katedry, ufundowali kościół spełniający funkcję nekropolii ich rodu. Monumentalne figury fundatorów podkreślały (w sporze prowadzonym z sąsiadującą diecezją Zeitz) starą i czcigodną pozycję Naumburga jako diecezji.

Pierwsi fundatorzy, ustawieni w miejscu celebracji mszy żałobnych, byli ich widocznymi świadkami i jednocześnie stanowili dla wiernych wzór sług Bożych. Ponadto figury fundatorów odnoszą się również do wizerunku ukrzyżowanego Chrystusa oraz do Chrystusa-Sędziego, umieszczonych nad przejściem przegrody chórowej. Dzięki ofiarnej śmierci Chrystusa pobożni założyciele diecezji należą do Jego świętej wspólnoty, czyli do świętych, przedstawionych w oknach zachodniego prezbiterium. Również pozostałe wizerunki fundatorów mają podobne znaczenie, które jednak nie jest już wyrażane w tak wyraźny sposób jak w Naumburgu (por.: figury fundatorów na relikwiarzu Trzech Króli w Kolonii).

Od późnego średniowiecza, a szczególnie od doby włoskiego renesansu, symboliczne różnice w wielkości przedstawianych postaci zanikają. Teraz figury fundatorów mają wprawdzie tę samą wielkość co figury świętych, jednak nadal pozostają one w pokornej pozie modlitewnej.

opr. aw/aw