Nie mów fałszywego świadectwa przeciw bliźniemu swemu

Marek  Kosacz  OP

PRZYKAZANIE  ÓSME
Nie mów fałszywego świadectwa przeciw bliźniemu swemu

SCENARIUSZ  KATECHEZY

1.  Dlaczego?

Wstęp. Niestety, kłamstwo jest obecne w naszym życiu... Wypadałoby spytać: Dlaczego właściwie ludzie kłamią?

Aktywizacja. Jeden z uczniów podchodzi do tablicy i dzieli tablicę na trzy kolumny. Środkowa może być węższa od pozostałych. W lewej kolumnie pisze na samej górze wielkimi literami napis: "Ludzie kłamią..." Poniżej wypisuje podawane przyczyny, dla których ludzie sięgają po kłamstwo. Następnie prowadzący stwierdza, że w zasadzie te kłamstwa pozwalają osiągnąć pewien zamierzony skutek. Z kolei uczeń pisze na tablicy w środku wielkimi literami słowo: Skutek. W trzeciej kolumnie zapisywane są inne, niż kłamstwo, sposoby osiągnięcia tych samych skutków.

Puenta. Każdy ze skutków kłamstwa jest pozorny, tymczasowy, chwilowy, kusi wręcz natychmiastowością osiągnięcia, nie zdaje sobie sprawy ze swojej nietrwałości. O prawdę nie jest łatwo, gdyż rozeznanie człowiecze nigdy nie jest zupełne, często bywa kalekie. Ludzką rzeczą jest błądzić, nieludzką trwać w błędzie, wiedząc, że jest kłamstwem. Grzechem nie jest błądzenie z powodu nieznajomości albo głupoty, ale lekceważenie prawdy i fałszu, obojętność na kłamstwo i prawdę albo przylgnięcie do kłamstwa. Chodzi o to, aby zawsze było nam źle z kłamstwem.

2.  Wariant A: Technika kłamania

Wstęp. Przedstawienie Simby i Mufasy, przygotowanie projekcji fragmentu filmu: "Król Lew" (rozmowa Simby ze Skazą).

Aktywizacja. Prowadzący prosi uczniów, aby podczas projekcji zwracali uwagę na chwyty, których używa Skaza, by wzbudzić ciekawość Simby. (Następuje projekcja video).

Puenta. Wykroczenia przeciw prawdzie to:

• fałszywe świadectwo: nieprawdziwa wypowiedź wyrażona przed sądem,
  
• krzywoprzysięstwo: publiczne złożenie nieprawdziwej przysięgi,
  
• pochopny sąd: uznanie moralnej wady bliźniego za prawdziwą, wyrażone nawet przez milczenie, bez dostatecznej podstawy,
  
• obmowa: ujawnianie bez ważnej przyczyny wad i błędów drugiego człowieka osobom, które o tym nie wiedzą,
  
• oszczerstwo: szkodzenie dobremu imieniu innych przez wypowiedzi sprzeczne z prawdą i dawanie okazji do fałszywych sądów na ich temat,
  
• pochlebstwo i służalczość,
  
• próżność i samochwalstwo,
  
• kłamstwo; polega na mówieniu nieprawdy z intencją oszukania, wprowadzenie w błąd tego, który ma prawo znać prawdę; ciężar kłamstwa mierzy się naturą prawdy, którą ono zniekształca, zależnie od okoliczności, intencji autora, krzywd doznanych przez tych, którzy są jego ofiarami; kłamstwo jest profanacją słowa.
  

3.  Wariant B: Skojarzenia biblijne (jeśli nie ma video)

Wstęp. Biblia bardzo szanuje ludzkie słowa. Znalazłem w niej jeden wers, który będzie nam pomocny w dzisiejszej katechezie. Są to słowa z Księgi Przysłów: "Uderzenie rózgi wywołuje sińce, uderzenie języka łamie kości" (Prz 28,17).

Aktywizacja. Uczniowie pracują w grupach; każda otrzymuje formularz, prowadzący dokładnie czyta wszystkie polecenia. Następnie uczniowie zabierają się do pracy. Po zakończeniu - prezentacja na forum przez odczytanie lub karuzelę (przekazywanie formularzy z grupy do grupy).

Puenta. Jak w wariancie A.

RELACJA
Z  PRZEPROWADZONEJ  KATECHEZY

Katechezę zacząłem wprost od postawienia pytania: Dlaczego ludzie kłamią? Po dosłownie sekundzie zastanowienia uczniowie spontanicznie zaczęli odpowiadać: "bo muszą", "bo chcą uniknąć kary"... Poprosiłem jednego z uczniów do tablicy, aby podzielił ją według wskazówek na trzy kolumny (środkowa węższa). W lewej kolumnie zaczął spisywać uczniowskie spostrzeżenia. Sporo się tego uzbierało. Uczniowie z zainteresowaniem przyglądali się przykładom.

Po spisaniu przyczyn kłamania powiedziałem, że rzeczywiście przynoszą one skutek. Omówiłem kilka wziętych z tablicy przykładów uzyskania poprzez kłamanie oczekiwanych rezultatów. Wszystko się zgadza. Ale... Następnie poprosiłem uczniów, aby zastanowili się, jak osiągnąć ten sam skutek innymi sposobami niż kłamanie. Zapadła cisza, troszeczkę konsternacji wkradło się, ale po chwili prawa kolumna na tablicy zaczęła się wypełniać. Powyżej podaję przykłady podane przez moich uczniów.

Po wypisaniu innych sposobów osiągnięcia celu okazało się, że przy dwóch postawiliśmy znaki zapytania. Nie robiłem z tego powodu dramatu, ani na siłę nie szukaliśmy uzupełnienia. Stwierdziliśmy, że tak czasem bywa i przeszliśmy dalej. Pomyślałem sobie tylko, że w przyszłości będzie warto do tego jeszcze wrócić i odnotowałem sobie tę potrzebę w notesie.

W puencie tej części katechezy powiedziałem o nietrwałości skutków kłamania, zresztą w kilku grupach uczniowie już wcześniej na to wpadli, więc wywiązała się chwila rozmowy. Pytałem ich, dlaczego człowiek, który kłamie nie myśli o tymczasowości skutków? Co zyskujemy, a co tracimy chwilowo, kłamiąc? Nawiązywałem też do niektórych elementów z uzupełnionej przez nas tabeli.

W drugiej części katechezy posłużyłem się fragmentem filmu: "Król Lew" oraz pomysłem Rafała Szymkowiaka OFM Cap. Fragment filmu ukazuje rozmowę małego Simby z wujem Skazą oraz wyprawę Simby i Nali na cmentarzysko słoni. Fragment ten podzieliłem jeszcze na dwie części, przed którymi wyraźnie, dwukrotnie powtórzyłem polecenie, które miało uczniom towarzyszyć przy oglądaniu filmu. Trzeba było to zrobić ze szczególnym naciskiem, bowiem uczniowie rozradowani projekcją filmu gotowi byli natychmiast puścić w niepamięć polecenie. Brzmiało ono następująco: Proszę wychwycić wszystkie sposoby, jakich używa Skaza w celu zwiedzenia Simby na złą drogę. Przed drugim fragmentem poleciłem, aby wychwycić te sztuczki, których używa z kolei Simba, aby mama pozwoliła mu na małą wyprawę z Nalą.

Uczniowie z wielkim skupieniem przeżywali projekcję filmu. Po każdym wyłączeniu następował jęk zawodu. Obiecałem kilka dalszych minut filmu pod warunkiem, że nastąpi dyskusja. Uczniowie bez problemu wyłuskali sposoby użyte przez Skazę: udawanie troski, wchodzenie na ambicję, namawianie do tajemnicy przez rodzicami, udawanie pomyłki. Nie było problemów z wychwyceniem sztuczek Simby: kłamstwo, podlizywanie się, chęć pozbycia się Zazu.

Po chwili rozmowy powiedziałem jeszcze o kilku sposobach przekroczenia 8 przykazania. Szybko zapisaliśmy notatkę, bo uczniowie chcieli obejrzeć jeszcze przez kilka minut film. Do końca katechezy panowała absolutna cisza...

Katecheza miała dobre tempo. Uczniowie cieszyli się, że obejrzeli kawałek bajki, a ja byłem pewien, że coś z tego zostanie im w głowach.

Nie zawsze jednak miałem do dyspozycji magnetowid. W kilku przypadkach w drugiej części katechezy posłużyłem się wymyślonym przez siebie formularzem. Puenta była taka sama, jak w wersji z wykorzystaniem filmu.

Oto przykładowe wypowiedzi moich uczniów na pytania zawarte na formularzu:

• Co oznacza ta metafora: lepiej dostać pałką niż językiem, rózga niszczy człowieka fizycznie, zaś słowa - psychicznie, co jest o wiele większym złem; słowa wywołują ból psychiczny, który bardziej krzywdzi niż ból fizyczny; uderzenie rózgą wywołuje tylko ból zewnętrzny, słowa ranią wnętrze człowieka, a nie ma większego cierpienia niż ból, który rozdziera nas od środka.
  
• Jak możemy ją odnieść do życia rodzinnego? czasem lepiej dostać po twarzy niż usłyszeć przykre słowo od bliskiej osoby, a jeszcze gorzej nieszczere,
  
• Jak możemy ją odnieść do życia politycznego? W życiu politycznym ważne jest, aby nie rzucać słów na wiatr i nie manipulować społeczeństwem przy pomocy słów; politycy posługują się słowem, aby zniszczyć swoich politycznych przeciwników.
  
• Jak możemy ją odnieść do środowiska młodzieży? Młodzież często sobie szkodzi w ten sposób - obmawiając się i obgadując; młodzież potrzebuje akceptacji, pragnie żyć w grupie, często potrzebują potwierdzenia swojej wartości i przydatności, musimy uważać, aby kogoś nie zranić, często robimy to nieświadomie.
  
• Inne metafory oddające sens metafory biblijnej: uderzenie języka... jest jak dwie fizyki w jednym dniu, jak depilacja butaprenem, jak zderzenie mrówki z ciężarówką.
  

FORMULARZ

I.

W Biblii zawarte są takie słowa: "Uderzenie rózgi wywołuje sińce, uderzenie języka łamie kości" (Prz 28,17).

Odpowiedz na następujące pytania:

1)  Co oznacza ta metafora?

2)  Jak możemy ją odnieść do życia rodzinnego?

.............................................................................
.............................................................................
.............................................................................
.............................................................................

3)  Poniżej wypisz inne metafory, oddające sens metafory zaczerpniętej z Biblii.

Uderzenie rózgi wywołuje sińce, uderzenie języka...

.............................................................................
.............................................................................
.............................................................................
.............................................................................

II.

W Biblii zawarte są takie słowa: "Uderzenie rózgi wywołuje sińce, uderzenie języka łamie kości" (Prz 28,17).

Odpowiedz na następujące pytania:

1)  Co oznacza ta metafora?

2)  Jak możemy ją odnieść do życia politycznego?

.............................................................................
.............................................................................
.............................................................................
.............................................................................

3)  Poniżej wypisz inne metafory, oddające sens metafory zaczerpniętej z Biblii.

Uderzenie rózgi wywołuje sińce, uderzenie języka...

.............................................................................
.............................................................................
.............................................................................
.............................................................................

III.

W Biblii zawarte są takie słowa: "Uderzenie rózgi wywołuje sińce, uderzenie języka łamie kości" (Prz 28,17).

Odpowiedz na następujące pytania:

1)  Co oznacza ta metafora?

2)  Jak możemy ją odnieść do środowiska młodzieży?

.............................................................................
.............................................................................
.............................................................................
.............................................................................

3)  Poniżej wypisz inne metafory, oddające sens metafory zaczerpniętej z Biblii.

Uderzenie rózgi wywołuje sińce, uderzenie języka...

.............................................................................
.............................................................................
.............................................................................
.............................................................................

opr. mg/ab