Nasze uczestnictwo we Mszy Świętej

Zapowiedziana przez Sobór Watykański II w Konstytucji o Świętej Liturgii reforma liturgiczna miała na celu ożywić uczestnictwo wiernych w kulcie sprawowanym w Kościele, szczególnie we Mszy Świętej. Chodzi bowiem o to, aby „chrześcijanie w tym misterium wiary (Eucharystia) nie uczestniczyli jak obcy lub milczący widzowie, lecz aby przez obrzędy i modlitwy misterium to dobrze rozumieli, w świętej czynności brali udział świadomie, pobożnie i czynnie, by kształtowani przez słowo Boże, posilali się przy stole Ciała Pańskiego i składali Bogu dziękczynienie; aby ofiarowując niepokalaną Hostię nie tylko przez ręce kapłana, lecz także razem z nim, uczyli się ofiarowywać samych siebie i za pośrednictwem Chrystusa z każdym dniem doskonalili się w zjednoczeniu z Bogiem i wzajemnie ze sobą, aby ostatecznie Bóg był wszystkim we wszystkich” (KL 48). W powyższym tekście ojcowie soborowi określili, na czym ma polegać nasz udział w liturgii Mszy Świętej. W artykule pragnę Szanownym i Drogim Czytelnikom przypomnieć (z braku miejsca przynajmniej pobieżnie), jak ma wyglądać nasz udział we Mszy Świętej, szczególnie niedzielnej i świątecznej.

Przygotowanie do udziału we Mszy Świętej

To przygotowanie ma dotyczyć zarówno celebransa, przewodniczącego zgromadzenia liturgicznego, służby liturgicznej i wszystkich wiernych. W seminarium alumni przygotowujący się do kapłaństwa są uwrażliwiani na to, że ich, jako kapłanów, pierwszą modlitwą dnia, przed udaniem się na Mszę Świętą, ma być Jutrznia z Liturgii Godzin oraz modlitwa myślna zwana rozmyślaniem, medytacją. Celebrans powinien mieć też przygotowaną homilię, powinien także zapoznać się z formularzem mszalnym i innymi tekstami liturgicznymi. Ojciec Święty Benedykt XVI swoją homilię zaczyna przygotowywać od poniedziałku, aby ją potem wygłosić w niedzielę. Przygotowanie też obowiązuje służbę liturgiczną, mianowicie przygotowanie czytań, śpiewu psalmu, śpiewu przed Ewangelią, wyboru pieśni wykonywanych podczas Eucharystii, przygotowania wezwań modlitwy wiernych, przećwiczenia asysty ministranckiej. Jeszcze w okresie międzywojennym, wpływ ruchu odnowy liturgicznej, proponowano wiernym świeckim, aby w sobotę w gronie rodziny przeczytać głośno tekst niedzielnej Ewangelii, aby ją lepiej zapamiętać i łatwiej słuchać w niedzielę w kościele. Nasz miesięcznik „W służbie Miłosierdzia” podaje skróty czytań na każdy miesiąc, według których możemy odnaleźć w Piśmie Świętym odpowiednie teksty na niedzielę, przypadające święta i dni powszednie. Oczywiście wszyscy powinni starać się, zarówno duchowni jak i świeccy, abyśmy w liturgii uczestniczyli, będąc w stanie łaski u uświęcającej.

Msza Święta

Obrzędy wstępne

Msza Święta rozpoczyna się śpiewem na wejście. Śpiew ten (kilka zwrotek) ma wielkie znaczenie, mianowicie rozpoczyna świętą liturgię, wprowadza nas w charakter danej niedzieli lub święta i jednoczy uczestników liturgii ze sobą, czyni z nich wspólnotę. Po śpiewie wraz z celebransem czynimy znak krzyża, żegnamy się. Gest ten wraz ze słowami przypomina nam, że w imię Trójcy Świętej zostaliśmy ochrzczeni, a przez chrzest zostaliśmy włączeni w Chrystusowe kapłaństwo i przeznaczeni do udziału w liturgii, przede wszystkim we Mszy Świętej. Pozdrowienie, np. „Pan z wami”, jest przypomnieniem rzeczywistej obecności uwielbionego i zmartwychwstałego Pana pośród nas, w naszym zgromadzeniu. Wykonujemy akt pokutny, aby z czystym sercem móc stanąć przed Najświętym Bogiem. Pierwsza forma aktu pokutnego, „Spowiadam się”, poucza nas, że grzech ma charakter społeczny, uderza nie tylko w osobę grzeszącą, ale też i w cały Kościół, osłabia jego świętość. Grzech można popełnić myślą, słowem, uczynkiem i zaniedbaniem wypełniania swoich obowiązków, zaniechaniem dobra. Są obecnie cztery formy aktu pokutnego. Czwartą jest aspersja, czyli pokropienie, stosowana tylko w niedzielę na pamiątkę naszego chrztu. Śpiew lub recytacja „Panie, zmiłuj się nad nami” jest wołaniem do Chrystusa, prośbą o Boże miłosierdzie. Hymn „Chwała na wysokości Bogu” występuje w niedziele (poza adwentowymi i wielkopostnymi) oraz w uroczystości i święta. W tym hymnie nawiązujemy do śpiewu aniołów w Betlejem i dalej prosimy Boga o zmiłowanie i potrzebny wszystkim Boży pokój. Modlitwa zwana kolektą kończy obrzędy wstępne. Mamy tu możliwość, aby w chwili ciszy po „Módlmy się” wypowiedzieć po cichu nasze intencje, prośby, z którymi na Mszę Świętą przyszliśmy.

Liturgia słowa

Tu najważniejsze są czytania, wysłuchanie ich przez nas i potem zastosowanie ich w naszym życiu. We wspomnianej soborowej Konstytucji czytamy: „Aby tym obficiej zastawić wiernym stół słowa Bożego, należy szerzej otworzyć skarbiec biblijny, tak by w określonej liczbie lat odczytać ludowi ważniejsze części Pisma świętego” (KL 51). Rzeczywiście ten postulat został zrealizowany. Wystarczy wspomnieć, że przed Soborem Watykańskim II była tylko jedna księga czytań na cały rok, zwana popularnie „Ewangeliczką”, obecnie zaś mamy w polskim wydaniu siedem tomów lekcjonarza. Jak wiemy, w niedziele i uroczystości występują trzy czytania. Niedzielne czytania i niektórych uroczystości zostały ułożone w cyklu trzyletnim. Pierwsze czytanie na dni powszednie okresu zwykłego ułożono w cyklu dwuletnim.

Biskupi i prezbiterzy zostali zobowiązani do głoszenia homilii w niedziele i święta obowiązujące, podczas Mszy obrzędowych, np. ślubne i pogrzebowych oraz zachęcani do ich głoszenia w dni powszednie Adwentu, Wielkiego Postu i okresu wielkanocnego. Homilia jest rodzajem przepowiadania szczególnie opartym na tłumaczeniu tekstów Pisma Świętego, na przekonaniu słuchacza, że tu i teraz mówi do nas Chrystus i czeka na naszą odpowiedź, na przyjęcie Jego słowa. W homilii chodzi o to, aby przybliżyć słuchaczom prawdy naszej wiary i podać zasady moralności chrześcijańskiej. Odpowiedzią na usłyszane i przyjęte słowo Boże jest wyznanie wiary. Po Soborze Watykańskim II została przywrócona modlitwa powszechna albo wiernych (KL 53), poprzez którą wierni spełniają swoją funkcję kapłańską, zanosząc do Boga modlitwę w różnych intencjach.

Liturgia eucharystyczna

Przygotowanie darów

W tej części Mszy Świętej celebrans przedstawia Bogu w Trójcy Świętej Jedynemu chleb i wino, uwielbiając Go wraz ze zgromadzeniem za te dary, które są owocem ziemi i pracy rąk ludzkich, z nadzieją, że staną się one dla nas pokarmem i napojem na życie wieczne. Okadzenie darów, krzyża, celebransa i zgromadzonych wiernych jest wyrazem oddania czci Chrystusowi w nas obecnemu, a wznoszący się ku górze dym kadzidła symbolizuje modlitwę kierowaną ku Bogu. Okadzenie darów i zgromadzonych oznacza, że nie można darów odłączyć od osób ofiarujących. Zbierane na tacę ofiary są nawiązaniem do dawniej składanych darów, np. chleba i wina, kwiatów, warzyw, zwierząt, np. baranków, gołębi, także pieniędzy. Dar ten jest wyrazem naszej postawy ofiarnej i naszego zaangażowania się w życie Kościoła, wczuwanie się w potrzeby Kościoła powszechnego i lokalnego, jakim jest archidiecezja lub parafia.

Modlitwa eucharystyczna

Modlitwa ta rozpoczyna się od prefacji, a tu w dialogu przedprefacyjnym słyszmy słowa: „Dzięki składajmy Panu Bogu naszemu” i odpowiadamy: „Godne to i sprawiedliwe”. Eucharystia znaczy dziękczynienie i tekst prefacji nam o tym przypomina, a poprzez aklamację „Święty, Święty, Święty” w tym dziękczynieniu łączymy się z niebem i ziemią, z aniołami i wszystkimi świętymi.

Dalej w tej modlitwie celebrans wyciągając ręce nad darami błaga Boga Ojca, aby zesłał Ducha Świętego na chleb i wino, aby one stały się Ciałem i Krwią Chrystusa. Następuje teraz opis ustanowienia, słowa konsekracji i podniesienie. Powinniśmy patrzeć na podnoszone postacie i wyznawać naszą wiarę w obecność realną Chrystusa w Eucharystii. Po aklamacji kapłan wypowiada modlitwę anamnezy, czyli przypomnienia zbawczych wydarzeń z życia Chrystusa, które rzeczywiście podczas Mszy Świętej są obecne. To przypomnienie przechodzi w modlitwę ofiarowania i jest prośbą, aby Bóg Ojciec przyjął uobecniającą się we Mszy ofiarę Chrystusa, która jest jednocześnie ofiarą Kościoła, czyli kapłana i każdego z nas. Jeszcze raz występuje prośba, aby Duch Święty tym razem zstąpił na nasze zgromadzenie, żebyśmy zjednoczyli się z Bogiem i między sobą, aby w nas były obecne owoce Eucharystii. Są też modlitwy wstawiennicze za Ojca Świętego, biskupów, kapłanów i wszystkich zgromadzonych oraz za całą ludzkości i za wszystkich zmarłych.

Modlitwa eucharystyczna kończy się wielką doksologią: „Przez Chrystusa (...)” Odpowiadamy: „Amen”. Jest to wezwanie do nas kierowane, abyśmy świadomie dołączyli się do ofiary tu sprawowanej, abyśmy siebie złożyli w ofierze za nasze i innych zbawienie.

Obrzędy Komunii Świętej

Obrzędy te rozpoczynają się od modlitwy „Ojcze nasz”. Od początku rozumiano, w nawiązaniu do mowy eucharystycznej Chrystusa, że prośba o chleb powszedni jest jednocześnie prośbą o Komunię Świętą, o chleb, który daje życie wieczne. Ważna tu jest prośba o odpuszczenie naszych win, bo i my odpuszczamy naszym bliźnim. W obrzędzie Komunii Świętej bardzo ważne miejsce zajmuje modlitwa o pokój i przekazanie znaku pokoju. Trzeba być w komunii, czyli w jedności z Chrystusem i bliźnimi, aby móc godnie przyjąć Zbawiciela do swego serca. Przystępując do Komunii Świętej powtarzamy słowa setnika: „Panie, nie jestem godzien” i przyjmując Pana Jezusa powinniśmy popatrzeć na małą Hostię i po słowach udzielającego Komunię Świętą: „Ciało Chrystusa” wyznać wiarę w obecność Zbawiciela słowem: „Amen” i pobożnie Go przyjąć. Dobrze, jeżeli po przyjęciu Komunii Świętej będzie przewidziany czas na uwielbienie Pana poprzez wspólny śpiew lub modlitwę w ciszy.

Obrzędy zakończenia

Po modlitwie po Komunii są zwykle ogłoszenia duszpasterskie, otrzymujemy błogosławieństwo i jest rozesłanie: „Idźcie, w pokoju Chrystusa” i nasza odpowiedź: „Bogu niech będą dzięki”. Mamy wychodzić ze Mszy Świętej w postawie dziękczynnej. Mamy wracać do domu i opowiadać swoim postępowaniem, a może też i słowami, jak dobry jest Pan, który składa siebie Ojcu w ofierze za nas, który daje nam siebie w Słowie i Eucharystii. Idziemy, aby spełniać nowe dobre uczynki, z którymi przyjdziemy na następną Eucharystię.

opr. aw/aw