Kiedy mężczyzna staje się ojcem

O ojcostwie

Znam pewnego "idealnego" ojca. Kiedyś przyszedł do mnie z pretensjami, że jego córki, zaangażowane wcześniej w duszpasterstwo akademickie, zaczęły brać narkotyki, weszły w skomplikowane związki i marnują sobie życie. On, Polak-katolik, wzorzec męskości i ojcostwa, spełnił wszystkie oczekiwania społeczne: był silny i bezkompromisowy... Przez apodyktyczność zniszczył życie swoim dzieciom. Nie zastanawiał się, jakiego ojca one potrzebują, ale jaki powinien być

Często słyszy się opinie na temat tego, co ojciec "powinien" robić, czego unikać, jakie "powinien" mieć cechy, a jakich nie. Taki sposób myślenia działa zniechęcająco: wyznacza się ideały, którym nie sposób sprostać, a tym samym wyrządza ogromną szkodę rodzinie. Wzorce i modele nie są najważniejsze, najważniejsze jest to, że człowiek chce kochać i być kochanym. Ojcostwo nie może być wykonywaniem określonych zadań i realizowaniem sztucznie wyznaczonego wzorca. Musi się kształtować najpierw jako miłość i pragnienie wzajemnego zrozumienia z żoną. Tej miłości mężczyzna uczy się przez całe życie, a czasem, który bezpośrednio przygotowuje go do ojcostwa, jest małżeń-stwo. Relacja z żoną w bardzo dużym stopniu decyduje o tym, jakim ojcem mężczyzna będzie w przyszłości. Kryzys ojcostwa wynika przede wszystkim z nieświadomości, jak wielkie znaczenie mają relacje małżeńskie, jeszcze przed pojawieniem się dziecka.

droga donikąd

Zdaniem niektórych, dzięki sakramentowi małżeństwa mężczyzna nabiera nadprzyrodzonych zdolności do sprostania zadaniom, czekającym go w życiu rodzinnym. Jest tak, że w momencie ślubu, mężczyzna rzeczywiście dostaje wszystko, co potrzebne do tego, by w sposób mądry być w jedności z żoną, tworzyć rodzinę i być autorytetem dla swoich dzieci. W rzeczywistości jednak sakrament małżeństwa nie działa magicznie, tak, że - jak za dotknięciem czarodziejskiej różdżki - wszystko staje się proste. Dary sakramentu małżeństwa przyjmuje się powoli, dzień po dniu, przez wspólne życie, które wymaga od dwojga ludzi sprostania sytuacjom, z którymi najczęściej żadne z nich nie miało wcześniej do czynienia. Małżeństwo polega na budowaniu jedności, na kompromisach, na rezygnowaniu z własnych, egoistycznych ambicji i konfrontowaniu swoich pragnień z oczekiwaniami współmałżonka.

W relacji z żoną mężczyzna musi się uczyć, jakie są jej potrzeby i w jaki sposób ma na nie odpowiadać. Odbiegają one od tych lansowanych przez media. Radiowe i telewizyjne reklamy przedstawiają najczęściej kobietę jako "słodką idiotkę", z zachwytem przytakującą każdemu pomysłowi męża, istotę, która nie ma żadnych potrzeb, a jeśli już ma, jest to na przykład chęć posiadania nowego futra czy torebki. Powinna też z zachwytem i wdzięcznością akceptować wszystko to, co mężowi wpadnie do głowy. Że różnie z tym bywa, niech zaświadczy historia, która stała się udziałem pewnego małżeństwa. Mąż widząc, że żonie i jemu samemu coraz trudniej dogadać się z rodzicami, z którymi mieszkali podczas wakacji, wpadł na genialny pomysł, jak rozwiązać problem. Wymyślił więc, że kupi wielki namiot, w którym zamieszkają z dala od rodziców. Chciał sprawić niespodziankę i nie wziął pod uwagę potrzeby skonsultowania swojego pomysłu z żoną. Wydawało mu się, że pomysł jest rewelacyjny. Każdy według niego tak by właśnie zrobił. I może nawet miał rację, ale do tej pory ten namiot w kłótniach staje pomiędzy nimi jako argument, że mąż nie szanuje żony i nie traktuje jej poważnie, jako życiowego partnera. A jemu wydawało się, że właśnie najlepiej realizuje to, co będzie dobre dla wszystkich. W kościołach słyszy się wiele kazań na temat tego, jaki powinien być mężczyzna "jako mąż i ojciec", jaka powinna być kobieta "jako żona i matka", natomiast rzadko mówi się o nich jako o małżeństwie, o ich drodze wiary i powołania do jedności. Jedności, która wyraża się w chęci bycia z drugim we wszystkim, a potem dopiero w gotowości do służenia swoimi umiejętnościami czy swoim czasem. Szkoda, że ludzie decydujący się na małżeństwo rzadko o tym myślą. Narzeczeni często zadają sobie pytanie, czy ta druga osoba będzie dobrym mężem lub dobrą żoną. Znam i takich, którzy biorą kartkę i z jednej strony wypisują zalety, a z drugiej wady ukochanej osoby, by potem sprawdzić, czy ogólny bilans wypadł korzystnie. To oczywiście przesada. Pytanie o tę drugą osobę warto sobie zadać, ale przede wszystkim należy przyjrzeć się sobie w spotkaniu z tym drugim. Trzeba się zastanowić, czy ja potrafiłbym być prawdziwym mężem dla tej kobiety i czy naprawdę tego pragnę. A ona, czy pragnie być żoną dla swojego ukochanego? Dopiero potem warto postawić pytanie: jakiego mnie potrzebujesz? Jaki mam być, aby stawać się dobrym małżonkiem, które cechy mam w sobie rozwijać, aby być odpowiedzialnym rodzicem.

Małżeństwo jest zadaniem na całe życie. Oznacza to również, że praca nad sobą, nad dojrzałymi relacjami małżeńskimi i rodzicielskimi, jest niekończącym się wyzwaniem. Trudno jest myśleć w taki sposób o wspólnym życiu. Człowiek woli wyznaczać sobie bliższe, konkretne cele, bo wtedy może liczyć na szybki sukces. W życiu rodzinnym jest inaczej, nigdy nie można powiedzieć z całą pewnością, że wszystko osiągnęliśmy, że już nic nie ma do zrobienia. Kiedy przychodzą do mnie młodzi małżonkowie i mówią, że związek im się nie udał, odpowiadam: "Macie jeszcze pięćdziesiąt lat, żeby uczyć się wspólnego życia".

szkoła miłości

Gdy szukamy jakiegoś obrazu, pokazującego czym powinno być małżeństwo, to koniecznie trzeba przeczytać fragment Listu do Efezjan: Żony niechaj będą poddane swym mężom, jak Panu (). Mężowie miłujcie żony, bo i Chrystus umiłował Kościół i wydał za niego samego siebie (Ef 5, 22; 25). Nie wiem, dlaczego słowa te są tak ciągle jeszcze błędnie rozumiane, mimo że doczekały się wielu interpretacji i komentarzy.

Słowa św. Pawła: "miłować żonę" oznaczają być gotowym oddawać za nią i dla niej życie, tak jak Chrystus oddał życie za swój Kościół. A u Chrystusa nie ma nic z apodyktyczności i panowania nad drugim. Na podobieństwo odniesienia Chrystusa wobec Kościoła, mężczyzna uczy się zapatrzenia w swoją żonę, ofiarności i bezinteresowności. Ma też okazję rozwijać w sobie takie postawy, jak opiekuńczość, troskliwość i poczucie odpowiedzialności. To pozwoli mu w przyszłości otoczyć opieką dziecko i stać się dobrym i odpowiedzialnym ojcem. Cechy i umiejętności, które mężczyzna w sobie wykształci w relacji z żoną, będzie później wykorzystywał w wychowywaniu dziecka.

Kobieta ma być "poddana" mężowi. To właśnie te słowa budzą największy sprzeciw i największe niezrozumienie. Zdarza się, że żona pyta męża, co wolno jej kupić na śniadanie. Takie skrajne posłuszeństwo daje jej pewność, że jest nie tylko dobrą żoną, ale też wierną Panu Bogu! To nieporozumienie. Poddanie żony mężowi ma być podobne do tego, jak Kościół jest poddany Chrystusowi. Św. Paweł wyraźnie wprowadza tutaj nowość w obyczajach chrześcijan w stosunku do istniejących wtedy zwyczajów. Poddanie żony ma się wyrazić w umiejętności przyjmowania miłości: ofiary z życia, jaką składa dla niej mąż, tego, w jaki sposób jest przy niej obecny. W takiej relacji wobec żony, mężczyzna ma szansę uczyć się męskości, rozwijać w sobie te cechy, które najbardziej są potrzebne jego rodzinie. Taka wzajemna relacja między kobietą i mężczyzną najpełniej wydobywa z człowieka jego zdolność do okazywania miłości. Ucząc się miłości małżeńskiej mężczyzna odkrywa, na czym polega odpowiedzialność i troska o drugiego człowieka. Mężczyźnie, który tego nie doświadczył, będzie trudno bezinteresownie opiekować się dzieckiem i być odpowiedzialnym ojcem.

ojciec

Od momentu wejścia w związek małżeński mężczyzna wykształca w sobie ojcowskie cechy, jednak ojcem w pełnym tego słowa znaczeniu zostaje oczywiście dopiero w momencie poczęcia dziecka. Wtedy zaczyna "wykorzystywać" wszystkie te umiejętności, które nabył wcześniej. Będzie umiał być ojcem, bo potrafi być mężem.

Jeżeli mężczyzna odpowiada na potrzeby rodziny, nie jest istotne, czy jest w nim więcej cech uważanych za specyficznie "męskie", czy też "kobiece". Tak naprawdę swoje miejsce w rodzinie mąż odkrywa w dialogu z żoną i w relacji z dzieckiem, a nie przez dostosowywanie swojego postępowania do ogólnie przyjętych wzorców. Zazwyczaj ojciec stawia wymagania i wprowadza dziecko w świat dorosłych, podczas gdy wrażliwość matki nastawiona jest bardziej na troskę o "dziecięcość" dziecka. Zdarza się jednak, że role się "odwracają". Matka pokazuje dziecku świat i uczy je dorosłości, ojciec jest bardziej opiekuńczy. W obu przypadkach to, jaki jest mężczyzna, wynika z potrzeb konkretnego małżeństwa, z gotowości stworzenia atmosfery sprzyjającej prawidłowemu wychowaniu dziecka.

Obserwując wzajemne relacje rodziców, dziecko dowiaduje się, co jest specyficzne dla męskości, a co dla kobiecości. Stopniowo przyjmuje te zachowania, które są charakterystyczne dla jego płci. Syn, patrząc na swojego tatę, uczy się na przykład, co to znaczy być mężczyzną w domu, po pracy czy na wakacjach, jak być mężem i ojcem, jak wchodzić w relacje z kobietami. Ma to ogromne znaczenie - zachowania i wartości, które dziecko wyniesie z domu rodzinnego, potem będzie przetwarzać i realizować w rodzinie, którą założy, i przekaże swoim dzieciom, a one swoim.

Każde dziecko jest inne, jedno potrzebuje więcej cierpliwości, drugie większej dyscypliny.

Mężczyzna staje się ojcem, odkrywając, jakiego ojca potrzebuje jego syn czy córka. W taki sposób można stworzyć kochającą się rodzinę, prawdziwy dom, do którego będzie się chciało wracać, również po latach, we wspomnieniach. Bo tak naprawdę, jedyne, co ojciec "powinien" zrobić, to "być", to chcieć towarzyszyć dziecku i jego matce, w sposób, w jaki tego potrzebują.

Mirosław Pilśniak OP

opr. aw/aw