Święty Jacek

Święty Jacek, na Zachodzie znany pod imieniem Hiacynt, urodził się około 1200 roku w Kamieniu Śląskim, na dzisiejszym Śląsku Opolskim. Pochodził ze znanego rodu Odrowążów i według tradycji był bliskim krewnym bł. Czesława. Do rodu Odrowążów należał też biskup krakowski Iwon Odrowąż, który został pasterzem diecezji w roku 1018 po rezygnacji biskupa Wincentego Kadłubka i wstąpieniu do Zakonu Cystersów. Biskup Iwon należał do wybitnych postaci ówczesnego duchowieństwa polskiego. Kształcił się w znakomitych uczelniach Paryża i Bolonii, miał liczne kontakty ze znanymi osobistościami, między innymi jego kolegą ze studiów paryskich był późniejszy papież Grzegorz IX. W rok po objęciu stolicy biskupiej w Krakowie, Stolica Apostolska zaproponowała biskupowi Iwonowi objęcie metropolii gnieźnieńskiej po śmierci arcybiskupa Henryka Kietlicza. Jednakże Iwon tej propozycji nie przyjął.

Jacek i Czesław Odrowążowie byli współpracownikami biskupa Iwona. Biskup mianował Jacka kanonikiem katedralnym w Krakowie i następnie wysłał go na kilkuletnie studia zagraniczne z zakresu teologii i prawa kanonicznego. Po powrocie do Krakowa kapłan Jacek miał wyróżniać się w gronie kanoników swoją wiedzą i surowością życia. Biskup Iwon w roku 1220 udał się do Rzymu w towarzystwie Jacka i Czesława. W Rzymie biskup krakowski spotkał się ze św. Dominikiem, założycielem sławnego już zakonu kaznodziejskiego, zwanego też dominikańskim. Biskup Iwon prosił św. Dominika o przysłanie do Polski dominikanów. Święty odpowiedział, że nie może przysłać dominikanów do Polski, ale chętnie przyjmie Polaków do swego zakonu. Na wstąpienie do zakonu kaznodziejskiego zdecydowali się: Jacek, Czesław i pracujący z nimi kapłan Herman, narodowości niemieckiej. W Środę Popielcową (24 lutego 1221 r.) otrzymali w Rzymie z rąk św. Dominika habity (J. Kłoczowski).

Następca św. Dominika (zmarł w roku 1221) bł. Jordan z Saksonii w roku 1221 wysłał obu Polaków do Polski, aby tam zakładali klasztory swojego zakonu. Zapewne towarzyszył im wspomniany kapłan Herman i kilku innych (W. Zaleski). W drodze do Polski Jacek wraz ze swoimi towarzyszami podróży umocnił egzystencję pierwszego klasztoru dominikańskiego na terenie Niemiec, mianowicie w miejscowości Fryzak. Dominikanie przybyli do Polski w roku 1222, oczywiście najpierw do Krakowa, gdzie biskup Iwon przekazał im kościół parafialny Świętej Trójcy, a parafię przeniósł do kościoła Mariackiego. Dominikanie przede wszystkim swoją działalnością misyjną, kaznodziejską starali się umacniać wiarę katolicką w Polsce i w krajach ościennych. Czesław, który był prowincjałem polskim w latach 1233-1236, założył klasztor w Pradze i we Wrocławiu. Zakon kaznodziejski rozwijał się prężnie w Polsce dzięki silnej osobowości ojca Jacka. To dzięki jego działalności powstały klasztory w Gdańsku, Chełmie, Elblągu, Toruniu, Rydze, Dorpacie i Królewcu. W swojej gorliwości kapłan Jacek dotarł do Kijowa, gdzie również założył klasztor, jednakże w roku 1233 książę kijowski, podburzony przez prawosławnych, zlikwidował placówkę. Dzięki Jackowi powstał też klasztor w Haliczu (W. Zaleski, A. Witkowska).

Od lat 40. XIII wieku ojciec Jacek osiadł na stałe w Krakowie i tu duszpasterzował do chwili swojej śmierci. Według relacji pisemnej dominikanina lektora Stanisława, Jacek był ideałem zakonnika — dominikanina. „Jacek zawsze albo studiował, albo głosił kazania, albo słuchał spowiedzi, albo modlił się, albo chorych nawiedzając słowem i przykładem bliźnich budował” (J. Kłoczowski). Był bardzo wrażliwy na potrzeby bliźnich, na nędze ludzką: moralną i materialną. Dominikanin Jacek pełen zasług, po długiej chorobie odszedł do Pana w opinii świętości w Krakowie 15 sierpnia 1257 roku. Grób św. Jacka znajduje się w dominikańskim kościele Świętej Trójcy w Krakowie.

Papież Klemens VII pozwolił w roku 1427 na oddawanie czci Jackowi w polskich klasztorach dominikańskich, natomiast kanonizował naszego Patrona w roku 1594 papież Klemens VIII. Liturgiczny obchód ku czci św. Jacka ma rangę wspomnienia obowiązkowego i przypada na dzień 17 sierpnia. Święty Jacek jest głównym patronem archidiecezji katowickiej i diecezji opolskiej oraz miasta Krakowa.

W ikonografii św. Jacek występuje najczęściej jako mężczyzna w średnim wieku z krótką brodą, ubrany w habit dominikański i czarny płaszcz z kapturem, trzyma w rękach monstrancję z Najświętszym Sakramentem, posążek Najświętszej Maryi Panny i księgę (M. Jacniacka). Nawiązywano w ikonografii do legendy, która opowiadała, że gdy św. Jacek w obawie przed profanacją świątyni w Kijowie przez Tatarów zabrał monstrancję i wychodził z kościoła, wtedy Matka Boża odezwała się do niego z figury: „Jacku, zabierasz Syna, a zostawiasz Matkę?”. Wtedy św. Jacek zabrał też figurę Matki Bożej.

W tradycyjnej kulturze ludowej dzień św. Jacka był świętem pasterskim na Podhalu i Spiszu. Pasterze na halach modlili się do św. Jacka o szczęśliwy wypas, zielem poświęconym w święto Matki Bożej Zielnej (15 sierpnia) okadzano zagrodę z owcami i szałasy. W dzień św. Jacka przychodzili na halę gospodarze ze wsi, aby odwiedzić pasterzy i powierzone ich pieczy owce (U. Janicka-Krzywda).

„Wszechmogący, wieczny Boże, dzięki Twojej łasce święty Jacek przez wytrwałe głoszenie Ewangelii odnowił i umocnił w wierze wiele narodów, za jego wstawiennictwem pomnóż naszą wiarę, abyśmy byli zdolni pracować dla Twojej chwały i zbawienia ludzi” (Liturgia Godzin, t. IV, s. 1084).

opr. aw/aw