Święty Jan Chryzostom

Przyszedł na świat w arystokratycznej rodzinie chrześcijańskiej ok. roku 349, w stolicy ówczesnej prowincji syryjskiej — Antiochii. Został w dzieciństwie osierocony przez ojca Sekundusa, wyższego dowódcę wojsk rzymskich. Wychowywała św. Jana matka, imieniem Antuza, z pochodzenia Greczynka. Syn bardzo dużo zawdzięczał swojej matce, zmarłej w 372 r. Nasz Patron studiował początkowo filozofię oraz sztukę wymowy u antiocheńskiego retora Libaniusza, który w zdolnym uczniu upatrywał swojego następcę. U boku matki wiódł życie na pół mnisze, przygotowując się w ten sposób do chrztu, który przyjął w roku 369 na Wielkanoc, po czym wstąpił do stanu duchownego. Początkowo był lektorem, pełniąc służbę liturgiczną u boku biskupa Antiochii, Melecjusza. Po śmierci matki udał się na pustkowie, aby prowadzić surowe życie ascetyczne. Przebywał w pewnej grocie przez 4 lata, ale zbyt surowy sposób życia nadszarpnął jego zdrowie.

Święty Jan powrócił do Antiochii, gdzie znów pełnił funkcję lektora, następnie w roku 381 został diakonem, w 4 lata później przyjął święcenia kapłańskie. Przez 12 lat głosił kazania w głównych świątyniach antiocheńskich. Słuchały go tłumy chrześcijan, a sławny kaznodzieja zyskał przydomek „Złotousty” (Chryzostom). W roku 387 lud Antiochii wystąpił przeciw cesarzowi Teodozjuszowi I Wielkiemu, rozbijano pomniki cesarskie, nastąpiły represje. Święty Jan w swoich sławnych Mowach Wielkopostnych zganił niesubordynację ludu, ale też wziął go w obronę. Cesarz zaniechał karania winnych, a mieszkańcy Antiochii byli bardzo wdzięczni wielkiemu kaznodziei.

W 397 r. św. Jan, wbrew swojej woli, został wybrany z polecenia cesarza Arkadiusza biskupem, patriarchą Konstantynopola. Po otrzymaniu świeceń biskupich rozpoczął swoją gorliwą pracę w powierzonym mu Kościele. Najpierw usunął przepych po swoich poprzednikach na dworze patriarszym, pełnił dzieła miłosierdzia, w dalszym ciągu głosił regularnie kazania do ludu, troszczył się o jego potrzeby. W głoszonym przez siebie Słowie Bożym piętnował nadużycia, nie pomijając dworu cesarskiego. Sprawił, że liturgia była sprawowana w sposób prawidłowy i piękny. Biskup Konstantynopola słynął z dzieł miłosierdzia. Ubogim i bezdomnym budował schroniska i gospody. Udzielił nawet schronienia cesarskiemu ministrowi, gdy ten popadł w niełaskę u swego pana. Wysyłał misjonarzy na tereny będące pod panowaniem arabskim, zwalczał arianizm oraz poprzez swoje listy wysyłane do biskupa Rzymu i patriarchów, zabiegał o jedność między biskupami (H. Fros, W. Zaleski). Gorliwa praca św. Jana była przez lud oceniana bardzo pozytywnie, natomiast przysporzyła mu nie mało wrogów wśród duchowieństwa i na dworze cesarskim. Z tego też powodu synod biskupów z polecenia cesarzowej Eudoksji odwołał św. Jana z urzędu patriarchy, a wspomniana cesarzowa skazała naszego Patrona na banicję. Lud jednakże wystąpił w obronie swojego pasterza, tak więc Eudoksja musiała zwrócić mu wolność. Spokój trwał krótko. Cesarzowa Eudoksja poleciła wystawić swój pomnik przed katedrą Bożej Mądrości. Przy pomniku odbywały się festyny, zabawy nielicujące z powagą miejsca. Święty Jan wystąpił przeciwko temu w kazaniu i za to drugi synod zwołany przez Eudoksję w 404 r. odwołał go z urzędu patriarchy, a sam Święty musiał znów pójść na wygnanie w okolice Kaukazu. Był pędzony pieszo przez eskortujących go żołnierzy w bardzo ciężkich warunkach. W drodze na miejsce odosobnienia św. Jan zmarł z wyczerpania 14 IX 407 r. Relikwie św. Jana Chryzostoma, znajdujące się od 1627 r. w Rzymie, papież Jan Paweł II pod koniec swojego pontyfikatu przekazał patriarchatowi w Konstantynopolu.

Święty Jan Chryzostom, doktor Kościoła, pozostawił po sobie 18 tomów pism, wśród których znajdują się homilie, mowy, traktaty teologiczne i listy. Jest patronem kaznodziejów.

W sztuce chrześcijańskiej św. Jan jest przedstawiany jako grecki biskup, w średnim wieku o ascetycznej twarzy, z ciemnymi, krótkimi włosami i spiczastą brodą, najczęściej z kodeksem (księgą) w dłoni, niekiedy z piórem, które macza w ustach (wtedy napełniło się ono złotym atramentem i dlatego, według tradycji św. Jan otrzymał przydomek Chryzostom — Złotousty; również za wybitne jego kaznodziejstwo) albo z wisiorkiem na piersi, symbolizującym rój pszczół (M. Jacniacka).

Liturgiczny obchód ku czci św. Jana Chryzostoma przypada na dzień 13 września i ma rangę wspomnienia obowiązkowego. W odnowionej po Vaticanum II Liturgii Godzin zamieszczono fragmenty homilii św. Jana Chryzostoma. Między innymi św. Jan mówi o pięciu drogach naszego pojednania z Bogiem. Oto one: 1 — to potępienie naszych własnych grzechów; 2 — polega na tym, „aby nie pamiętać doznanych krzywd, panować nad gniewem, darować winy bliźnim”; 3 — to „należyta, żarliwa, płynąca z serca modlitwa”; 4 — jałmużna. „Posiada naprawdę wielką moc”; 5 — to postępowanie „z pokorą i skromnością” (Liturgia Godzin, t. IV, s. 120-121). Tak postępując otrzymamy łaskę nawrócenia, pojednania z Bogiem i otrzymamy dar Bożego Miłosierdzia.

Zakończmy nasze rozważanie mszalną modlitwą: „Boże, mocy ufających Tobie, Ty sprawiłeś, że święty Jan Chryzostom wsławił się wymową i męstwem w znoszeniu prześladowań, oświeć nas jego nauką i umocnij przykładem nieugiętej cierpliwości”.

opr. aw/aw