Stoicy

Gerald O'Collins SJ, Edward G. Farrugia SJ

LEKSYKON pojęć teologicznych i kościelnych

z indeksem angielsko-polskim

Przełożyli Ks. Jan Ożóg SJ, Barbara Żak

Wydawnictwo WAM, Kraków 2002

Stoicy

(gr. „nauczający w portyku”) Szkoła filozoficzna, założona przez Zenona z Kitionu (335-263 przed Chr.), nazwana tak od stoi, czyli od portyku w Atenach, w którym Zenon nauczał. Stoicy głosili, że istnieje harmonia między człowiekiem, który jest mikrokosmosem (gr. „mały świat”), a wszechświatem, który jest makrokosmosem (gr. „wielki świat”). Logos (rozum lub dusza świata) kieruje wszechświatem, a ludzie powinni tylko sprawować kontrolę nad swoimi namiętnościami tak, aby żyć zgodnie z naturą i jej prawami. Stoicyzm jest przede wszystkim filozofią moralności, głosi jednak także panteistyczną kosmologię, według której wszystko jest przeniknięte przez Boga i przez Boże oddziaływanie. Przez całe stulecia był to przeważający pogląd wśród intelektualistów w świecie grecko-rzymskim (zob. Dz 17, 18); jego zwolennikiem był Seneka (ok. 4 przed Chr. do 65 po Chr.) i Marek Aureliusz (cesarz w latach 161-180). Wpływ tego kierunku filozoficznego na teologię chrześcijańską można już zauważyć u św. Justyna Męczennika (zm. ok. 165), który przyswoił stoickie rozróżnienie między Logos endiathetos (gr. „Słowo wewnętrzne”) oraz Logos prororikos (gr. „Słowo wypowiedziane”), żeby wyjaśnić pojęcie Boga i rozwój objawienia, w którym Ojciec wypowiada Słowo. Pojęcia stoickie wywarły też pewien wpływ na Ojców Kapadockich oraz na spory trynitarne i chrystologiczne. Wiele też zawdzięcza stoikom chrześcijańska nauka o prawie naturalnym. Zob. apologeci, immanencja Boża, kosmologia, Logos, Ojcowie Kapadoccy, panteizm, prawo naturalne.

opr. mg/mg