Prymat wspólnego dobra

W czwartek 17 maja w Biurze Prasowym Stolicy Apostolskiej został zaprezentowany dokument Kongregacji Nauki Wiary i Dykasterii ds. Promocji Integralnego Rozwoju Człowieka «Oeconomicae et pecuniariae quaestiones», będący przyczynkiem do rozeznania etycznego w odniesieniu do obecnego systemu ekonomiczno-finansowego. W prezentacji uczestniczyli abp Luis Francisco Ladaria Ferrer, prefekt Kongregacji, kard.Peter Kodwo Appiah Turkson, prefekt Dykasterii, oraz włoscy ekonomiści Lorenzo Caprio i Leonardo Becchetti. Publikujemy obszerne fragmenty wystąpienia prefekta Kongregacji Nauki Wiary.

Dziś prezentujemy dokument Kongregacji Nauki Wiary i Dykasterii ds. Promocji Integralnego Rozwoju Człowieka, który wiele osób przyjmie ze zdziwieniem. Są to Uwagi pomocne w rozeznaniu etycznym pewnych aspektów aktualnego systemu ekonomiczno-finansowego.

Dlaczego Kongregacja zajmuje się tak konkretnym tematem? W odniesieniu do tego należy przypomnieć, że Konstytucja apostolska Pastor Bonus, która reguluje posługę Kurii Rzymskiej na rzecz Ojca Świętego, stwierdza, że właściwym zadaniem Kongregacji jest promowanie i ochrona wszystkiego, co dotyczy nauki wiary i nauki moralnej.

Celem tych Uwag jest stwierdzenie z całą jasnością, że u źródeł szerzenia się nieuczciwych i drapieżnych praktyk finansowych są przede wszystkim antropologiczna krótkowzroczność i postępujący kryzys wartości ludzkich, które się z tym wiążą.

Tym samym dobro wspólne w wielu środowiskach zniknęło z horyzontu życia, nasiliły się konflikty w relacjach, a nierówności stały się bardziej ostre. Silniejsze podmioty ekonomiczne zagarniają ogromne ilości środków — środków, które są w coraz mniejszym stopniu dystrybuowane, a coraz bardziej koncentrowane w rękach niewielu. Niewiarygodna jest sama myśl, że dziesięć osób może posiadać prawie połowę bogactw świata — dziś ten fakt jest już rzeczywistością!

Dlatego Kongregacja Nauki Wiary, razem z Dykasterią ds.Promocji Integralnego Rozwoju Człowieka, uznała, że należy potwierdzić pewne podstawowe fakty antropologiczne, z których wynikają różne uwagi, pomocne w dokonaniu rozeznania etycznego w odniesieniu do tej złożonej dziedziny, jaką jest świat ekonomiczno-finansowy. Rozeznanie to stało się sprawą niecierpiącą zwłoki, jeśli nie chcemy dopuścić do zapaści społecznej na skalę światową i o katastrofalnych następstwach.

Jest to dokument oparty na pewnych podstawowych i powszechnych faktach. Celem tekstu nie jest poparcie opinii jakiejkolwiek szkoły, a jedynie przyjrzenie się w sposób lojalny pewnym dziedzinom obecnego świata finansów i przedstawienie etycznej oceny niektórych aspektów tych dziedzin.

Chciałbym tu przypomnieć postać św. Mateusza, apostoła i ewangelisty. Mateusz, który był celnikiem — a niejednokrotnie w tym zawodzie było wiele osób nieuczciwych — stał się uczniem Jezusa, a tym samym również uczciwym szafarzem bogactwa nie tylko materialnego, przeznaczonego dla całego człowieka i dla wszystkich ludzi.

Dlatego Kościół otacza czcią apostoła Mateusza jako świętego opiekuna osób prowadzących działalność ekonomiczną i finansową. Postać celnika, który stał się dobrym szafarzem skarbów niebieskich, sama w sobie jest znakiem nadziei. Jak zauważa św. Beda Czcigodny w czytaniu brewiarzowym poświęconym św. Mateuszowi, apostołowi i ewangeliście, jego nawrócenie «stało się bodźcem do nawrócenia dla wielu celników, a odpuszczenie jego grzechów było wzorem dla nich wszystkich». Celem nowego dokumentu, zajmującego się Oeconomicae et pecuniariae quaestiones, jest właśnie dostarczenie bodźców w tym kierunku.

Tekst tych Uwag, o ile przeznaczony jest w pierwszym rzędzie dla podmiotów gospodarczych i finansowych, odnosi się w rzeczywistości do wszystkich kobiet i mężczyzn dobrej woli. Dokument potwierdza, że umiłowanie integralnego dobra człowieka jest kluczem autentycznego rozwoju (por. n. 2). Ponadto, bez odpowiedniej wizji człowieka nie jest możliwe stworzenie ani etyki, ani praktyki na miarę jego godności i rzeczywistego dobra. W tym sensie osoba ludzka obdarzona jest naturą zdecydowanie relacyjną i rozumem nieustannie poszukującym zysku i dobrobytu całościowego, których nie można sprowadzać do logiki konsumpcji bądź do ekonomicznych aspektów życia (por. n. 9).

Ta właśnie wizja pozwala patrzeć na innych nie przede wszystkim jako na potencjalnych konkurentów, ale jako na możliwych sprzymierzeńców. I uznać, że każdy system gospodarczy legitymizuje swoją egzystencję nie tylko przez czysty wzrost ilościowy wymiany handlowej, lecz przede wszystkim przez wykazanie zdolności do pobudzania rozwoju całego człowieka i wszystkich ludzi (por. n. 10).

Tekst Uwag oparty jest na jednym pewniku: «do dobrego funkcjonowania rynek potrzebuje przesłanek etycznych i antropologicznych, których nie jest w stanie sam sobie narzucić ani stworzyć» (n. 23). Oparta na trwałych podstawach, wizja antropologiczna, z jej implikacjami etycznymi, nie tylko jest konieczna w życiu godnym człowieka, ale wspiera również sprawność rynków.

opr. mg/mg