Gdzie szukać prawdy?

Obraz osób duchownych kreowany dziś w filmach, książkach, tekstach prasowych i przekazach medialnych znacznie odbiega od rzeczywistości. Wydaje mi się, że niewiele jest obecnie periodyków, które by nie poddały się ogólnemu trendowi „wybiórczego” traktowania informacji, głównie w trosce o to, aby pismo dobrze się „sprzedało” i było ciekawe. Żądza sensacji uniemożliwia wielu dziennikarzom spokojne i wyważone opisywanie rzeczywistości. Podobnie jest w przypadku literatury. Książki Dana Browna i Paula Coelha nie stanowią rzetelnego źródła wiedzy o świecie, gdyż służą przede wszystkim przekazywaniu określonych poglądów, a nie prezentacji faktów. Dlatego w celu poznania rzeczywistości trzeba dziś zasięgać opinii z pierwszej ręki, bezpośrednio kontaktując się z różnymi osobami oraz czytając publikacje uwzględniające złożoność życia człowieka (wielość pasji, powołań, form zaangażowań społecznych i ewangelizacyjnych) i zwyczajną prawdę o ludzkim losie, w którym przeplatają się – jak wszędzie – światła i cienie naszych możliwości i wyborów. Najodpowiedniejszym źródłem informacji o życiu osób duchownych są zatem ich autobiografie.

W ciągu ostatnich 20 lat pojawiło się kilka produkcji telewizyjnych pokazujących raczej pozytywny obraz księdza, jak na przykład Plebania czy Ojciec Mateusz. Serialu komediowego Ranczo nie zaliczałbym do grupy filmów, z których można by czerpać wiedzę o stanie kapłańskim, a serial o tematyce kryminalnej Ojciec Mateusz więcej mówi o charakterach bohaterów niż o codzienności życia w parafii. W Plebanii chyba najbardziej zbliżono się do polskich realiów oraz rzeczywistych spraw, które zaprzątają małe społeczności. Nie znam badań, jak filmy owe wpływają na widzów, niemniej odbiór bohaterów jest raczej pozytywny. I choć nie powiedzą nam one zbyt wiele o życiu „zwyczajnego” księdza, nawet satyryczny obraz duchownego z Rancza nie budzi negatywnych emocji.

Osobiście spotkałem się z przynajmniej kilkunastoma księżmi i siostrami zakonnymi piszącymi wiersze, znam zaś twórczość kilkudziesięciu autorów należących do stanu duchownego. Oceniając zjawisko poezji kapłańskiej, trudno przyłożyć do niego jednolitą miarę. Różnorodność jest tu przeogromna – począwszy od form literackich, a skończywszy na tematyce. Gdybym jednak musiał przyjąć jakieś kryterium oceny, to zwróciłbym uwagę przede wszystkim na te utwory, które odsłaniają specyfikę powołania kapłańskiego i z tym związane – owiane tajemnicą – problemy. Poezja owa należy do wartościowych czynników kulturotwórczych. W gronie jej autorów można znaleźć wielu wybitnych ludzi pióra. Mnie w moich wierszach zajmuje przede wszystkim mistyka codzienności i dzięki pisaniu odkrywam coraz bardziej, że każde dobro i piękno wskazuje na geniusz Stwórcy i Jego miłość. Twierdzę, że poezji nie da się uprawiać bez umiejętności zdumiewania się i zachwytu.

Spośród wielu postulatów kierowanych ze strony osób świeckich bezpośrednio do mnie, ale pod adresem wszystkich duchownych wymienię dwa. Często pojawiają się apele, aby księża głosili homilie na bazie Ewangelii i osobistego doświadczenia Boga, a nie traktowali wiernych „po macoszemu”, forsując swoje poglądy lub beznamiętnie czytając z kartki. Poza tym spotkałem się z głosami, żeby podziałów politycznych nie przenosić na ambonę, lecz cierpliwie i z miłością wyjaśniać sprawy, które dotyczą wiary i moralności. Jeden z profesorów KUL przypomina, że ewangelia to „dobra nowina”, a nie nowina zła. Język kaznodziejski jest dziś zbytnio skażony żargonem telewizyjnym i gazetowym. Bardzo dobre kazania – zgodne z naukami biblijnymi i powiązane z życiem – głoszą na ogół księża pracujący w małych wspólnotach.

Zazwyczaj słowa papieża Franciszka są odbierane pozytywnie, szczególnie ze względu na ujmującą szczerość papieża i jego prostolinijność. Niektórzy duchowni jednak postrzegają wypowiedzi ojca świętego jako zbyt moralizatorskie. Ja uważam, że gdy czyta się je w całości, a nie poznaje jedynie na podstawie fragmentów cytowanych w mediach, ocena może być tylko aprobująca.

Na temat powszechnego wyobrażenia o codziennym życiu osób duchownych trudno wypowiadać się jednoznacznie, gdyż należałoby podzielić potencjalnych respondentów z grona osób świeckich na trzy grupy: a) na tych, którzy należą do wspólnot apostolskich i modlitewnych i mają częsty bezpośredni kontakt z duszpasterzami; b) na tych, którzy informacje czerpią z niedzielnych ogłoszeń; oraz c) na tych, którzy dowiadują się o życiu księży z drugiej lub trzeciej ręki. Ja sam mogę stwierdzić, iż nie mam prawie żadnej wiedzy na temat codzienności księży zakonnych i mnichów, gdyż jestem księdzem diecezjalnym i pracownikiem naukowym.

Na pytanie, czego przede wszystkim oczekują wierni od kapłanów, można odpowiedzieć – za papieżem Benedyktem XVI – jednym zdaniem: aby byli oni specjalistami od spraw duchowych i umiejętnie pomagali ludziom w trudach codziennego życia. Poważani są również duchowni zaangażowani w kulturę i sprawy społeczne, pod warunkiem że nie czynią tego kosztem duszpasterstwa i obecności w parafii. Wierni cenią ponadto tych kapłanów, którzy troszczą się o parafię w sensie materialnym.

Najważniejszą cechą dobrego księdza zjednującą mu szacunek i poparcie społeczeństwa jest według mnie świadomość swojej tożsamości. Mój przyjaciel, wybitny teolog włoski Bruno Forte, został kiedyś poproszony przez radę rektorów wyższych uczelni w Hiszpanii o wygłoszenie wykładu inauguracyjnego. W rozmowie prywatnej z prezydentem rady spytał, dlaczego to on akurat został wybrany, skoro wielu akademickich uczonych deklaruje się jako ludzie niewierzący? Otrzymał wówczas odpowiedź: „Ponieważ ksiądz profesor jest wierzącym teologiem, a my chcieliśmy się dowiedzieć, czym naprawdę jest teologia...”. Tu nasuwa się zdanie Jezusa: „Jeśli sól utraci swój smak, czymże ją posolić?”. Świadomość tożsamości budzi szacunek.

Z jakimi postawami wobec osób duchownych zetknąłem się podczas pełnienia mojej posługi i jakie z nich obecnie przeważają? Poza dwoma przypadkami, kiedy pijani mężczyźni zastąpili mi drogę i naubliżali (sytuacje ekstremalne), mogę powiedzieć, że obecnie przeważają postawy pełne szacunku. Wymieniam myśli z ludźmi o różnych poglądach i zróżnicowanej historii życia. W gronie literatów, którzy znają moją poezję, mam najlepszych rozmówców głównie wśród osób niewierzących. Przeczuwam, iż większość ludzi pragnie kontaktu ze mną, bo pragnie słyszeć o Jezusie. Nie ukrywam w relacjach z nimi, że jestem zachwycony ewangelią Chrystusa i pięknem świata będącego dziełem Stwórcy. Gdy ludzie okazują sobie szacunek, doświadczają czegoś z braterstwa, którego chce też Bóg.

opr. ab/ab