Pucka Fara

W orbicie wpływów cysterskich Puck znalazł się pod koniec XII wieku za przyczyną księcia pomorskiego Sambora I, który nadał villa Puzk opactwu oliwskiemu. Było to dogodne miejsce do założenia grangii, ale w 1220 roku książę pomorski Świętopełk, organizując kasztelanię nad Zatoką Pucką, cofnął cystersom ojcowskie nadanie, w zamian za Puck przekazując szarym mnichom Starzyno z okolicznymi dobrami. Powtórnie w kręgu oddziaływania cysterskiego miasto znalazło się w końcu XIV stulecia. Wówczas to (w 1385 roku) wielki mistrz zakonu krzyżackiego Konrad Zöllner von Rottenstein poddał kościół farny lokowanego przez Krzyżaków w 1348 roku grodu pod patronat cysterek żarnowieckich. Panny cysterki zachowały patronat do 1558 roku, kiedy to Żarnowiec został przekazany benedyktynkom.

Z czasów patronatu cysterek żarnowieckich w Pucku pozostała gotycka trójnawowa fara, największy kościół ceglany na północ od Oliwy. Wzniesiona w XIII wieku, z wieżą z przełomu XIII i XIV stulecia, w XIV wieku została rozbudowana do obecnych rozmiarów. Tylko dach ze wspaniałą późnogotycką więźbą storczykową i dwunastodzielny szczyt wschodni są datowane około 1496 roku.

Z kręgiem oddziaływania cysterskiego można wiązać zachowane w puckiej farze dwa gotyckie dzwony: z około 1400 roku z napisem: Ave gratia plena Dominus tecum, oraz z XV wieku z odciskami krzyżackich monet, a także późnoromańską kamienną chrzcielnicę z XIII wieku, gotyckie świeczniki mosiężne z XV wieku, pacyfikał z pierwszej połowy XV wieku z relikwiami (Drzewa Krzyża Świętego?) oraz późnogotycką monstrancję wieżyczkową z drugiej ćwierci XVI wieku.

Na uwagę w puckiej farze, w kaplicy grobowej Wejherów, zasługują także wiązane z kręgiem oddziaływania cystersów oliwskich obrazy pędzla Hermana Hana, malarza działającego na zlecenie cystersów w Oliwie i Pelplinie, do Pucka zaangażowanego przez ród skoligacony z benedyktynką, ksienią chełmińską Magdaleną Mortęską: portrety Marii i Ernesta Wejherów z 1597 roku oraz sygnowany obraz Ukrzyżowanie w manierystycznym ołtarzu z 1623 roku. Do puckiej fary Herman Han namalował na początku XVI wieku także tablicowy obraz Trójcy Świętej, który obecnie można podziwiać w prezbiterium kościoła parafialnego w Jastarni na Półwyspie Helskim.

Wątkiem wiążącym Puck z cysterskim Pelplinem pozostają zachowane w archiwum klasztornym XV-wieczne kazania Piotra z Pucka, wymagające jeszcze badań historycznych i teologicznych. Odkrywanie relacji pomiędzy średniowiecznym nadmorskim miastem Puck a oddziałującymi na rozwój regionu inicjatywami cysterskimi w Żarnowcu, podlegającą opactwu oliwskiemu grangią w Starzyńskim Dworze, Starzynie i w  Mechowej oraz znaczącą, ale nierozpoznaną grangią cystersów oliwskich w Mostach, jest sięganiem do korzeni cywilizacyjnych ziemi puckiej, ważnego ośrodka administracji państwowej najpierw książąt pomorskich, potem Krzyżaków, aż wreszcie starostów zarządzających w imieniu królów Rzeczypospolitej.

opr. mg/mg