Czas na wolny czas

ks. Leszek Zioła SDB

Czas na wolny czas

Wielkim wezwaniem, jakie stoi dziś przed rodzicami, pedagogami, wychowawcami jest mądra organizacja czasu wolnego dzieci i młodzieży. Obserwujemy tendencję nadawania czasowi wolnemu szczególnej rangi, ponieważ stanowi on konieczną przeciwwagę wszechobecnego pośpiechu, agresji, nerwowości, frustracji, w końcu przeciwwagę dla często przeładowanych programów nauczania.

Od ilości i jakości przeżywania czasu wolnego i dobrego jego wykorzystania, zależy wydajność pracy, jakość nauki, kształtowania osobowości, codziennego samopoczucia, zdrowia, słowem spełniania się i szczęścia. Czas wolny zatem, to nie czas bezwartościowy – to bardzo ważny element jakości życia.

W domu

W salezjańskiej tradycji czas wolny rozumie się poprzez właściwe zagospodarowanie czasu dla ogólnego rozwoju młodego człowieka – odpoczynku, doskonalenia się, udziału w życiu społecznym, kulturalnym, sportowym, duchowym we wszystkich obszarach, które gwarantują mądre i odpowiedzialne kształtowanie osobowości.

Umiejętność wypełniania czasu wolnego, nowe inspiracje, ukierunkowanie zainteresowań i pasji, to niewątpliwie zadanie rodziny, szkoły, placówki wychowawczej, środowiska lokalnego. Szczególne obowiązki w zakresie wychowania do czasu wolnego spadają na podstawowe środowisko, jakim jest rodzina – tu właśnie jest miejsce, gdzie dziecko uczy się, kiedy i jak odpoczywać. Ogólna kultura domu rodzinnego i charakter spędzania czasu wolnego przez rodziców wpływa na kształtowanie się zainteresowań, pasji, ulubionych form zajęć i rozrywki. Od atmosfery domu rodzinnego, systemu wartości, chęci rodziców zależy czy czas wolny dzieci będzie dobrowolnie poświęcony wypoczynkowi, rozrywce, rozwojowi osobowości, czy też będzie czasem „zamulania” bezczynności.

Życie rodzinne powoduje, że wszyscy jego członkowie kształtują zainteresowania, nawyki, budzą nowe potrzeby i aspiracje. Jeśli tego zabraknie i czas wolny dzieci przekazuje się do dyspozycji środków masowego przekazu, telewizji, Internetowi, wówczas następuje ucieczka dziecka w świat wartości pozornych, oddalenie się od rodziny, frustracja czy samotność w sieci. Młody człowiek siedzący godzinami przed komputerem czy telewizorem staje się niezaradny życiowo, samotny, bojaźliwy, leniwy, w końcu zamknięty na ludzi i prawdziwy świat. Taka praktyka gospodarowania czasem wolnym dzieci wydaje się bardzo wygodna dla rodziców i starszych, nie wymaga od nich zaangażowania czasu, serca i gwarantuje „święty spokój w domu”. Każdy robi to, na co ma ochotę i jest cisza.

W takich przypadkach potrzeba wielkiej odpowiedzialności i czasami odwagi rodziców, by postawić dziecku wymagania, wytyczyć drogę, pokierować. Rodzic po ciężkim dniu pracy musi zmotywować siebie i zrozumieć, że wspólny rodzinny wypoczynek jest zarówno nauką, jak też jednym z możliwych środków budowania właściwych relacji i utrzymywania kontroli rodzicielskiej. Czas wolny, to także wielka przestrzeń nawiązywania mocnych więzi przyjaźni z najbliższymi, wspólne przebywanie podnosi jakość życia i atmosferę, rozładowuje napięcia i kryzysy w rodzinach. Wspólne spacery, wyjazdy, wyjścia do kina, nad jezioro, do lasu, na boisko, to błogosławiony czas dialogu rodzinnego, pogłębiania więzi i wzrastania.

Z umiarem

Zatem nie chodzi tylko o wyeliminowanie nudy przez zapisanie dziecka na siłę do dziesięciu kół zainteresowań czy zorganizowanie nauki trzech języków obcych, aby tylko każda minuta po szkole była wypełniona, ale o taką dyskretną obecność i towarzyszenie, propozycje i asystencję, by młody człowiek sam odkrywał potrzebę uczestnictwa w szeroko rozumianej kulturze czasu wolnego i chęci doskonalenia siebie, by odkrywał świat, odnajdywał dobre towarzystwo. Wówczas czas wolny stanie się najlepszą formą profilaktyki, dbałości o higienę psychofizyczną, stanie się czasem odnowy sił, pogłębiania relacji.

W naszym rozpędzonym świecie dochodzi jeszcze jedno, bardzo ważne zadanie czasu wolnego – redukcja stresów, które związane są z trudnymi przeżyciami w szkole, środowisku czy rodzinie. Właściwie zorganizowany czas wolny zapobiega wielu zaburzeniom zdrowia psychicznego, pozwala nabrać dystansu do nauki, pracy, problemów. Zła organizacja czasu wolnego, przez przeładowanie obowiązkami, odnosi skutek odwrotny – zniechęca i powoduje szukanie na własną rękę nowych środowisk i form, które będą wyrazem buntu i często ucieczką w grupę nieformalną lub patologię.

Mądra organizacja czasu wolnego spełnia wiele bardzo ważnych funkcji, m.in.: rekreacyjną (wypoczynek, rozrywka, przyjemność), wychowawczą (praca nad charakterem, obowiązkowość), socjalizacyjną (integracja, uspołecznienie), rozwojową (rozwój osobowości, sport), edukacyjną (kultura, poznanie świata), a także profilaktyczną (ochrona zdrowia).

Rozwój

W poznańskim Domu Młodzieży, w którym pracuję, organizacja czasu wolnego oparta jest na pozaszkolnej działalności kół zainteresowań. Dzieci i młodzież mogą spędzać czas wolny, bawiąc się, biorąc udział w działalności sportowej, w teatrze, zajęciach plastycznych, tanecznych, survivalowych, wyrównawczych, komputerowych. Dużym powodzeniem cieszą się także zajęcia koła krajoznawczego – wspólne spacery z wychowawcami łączą odpoczynek i poznawanie nowych miejsc.

Różnorodność propozycji aktywności pozalekcyjnej dostosowana jest do potrzeb i zainteresowań młodych, a także dobrowolnej aktywności. Ważne jest, by zajęcia były atrakcyjne. W wielu środowiskach uważa się, że wychowanie do czasu wolnego sprowadza się do organizowania dzieciom i młodzieży rozrywki i odpoczynku. Wbrew takim opiniom wierzymy jednak, że stosując odpowiednie metody i formy oraz treści podczas zajęć, możemy w czasie wolnym kształtować właściwe postawy, przygotowywać do pracy, zmieniać nastawienie do nauki, kształtować zaciekawienie światem, zamiłowanie do różnych dziedzin życia kulturalnego, sportowego, krajoznawczego, działać profilaktycznie, a nade wszystko rozwijać pasje i zainteresowania, które rozbudzone i kształtowane w młodości są skarbem na całe życie.

opr. aś/aś