Polskie zwyczaje świąteczne – czego nie znajdziemy u naszych sąsiadów?

Zwyczaje świąteczne praktykowane w poszczególnych europejskich krajach, zazwyczaj różnią się od siebie, wszystkie jednak powinny przypominać przede wszystkim o  wartościach płynących ze świąt Bożego Narodzenia. Co ciekawe, niektóre z nich występują wyłącznie w Polsce i nie odnajdziemy ich u naszych europejskich sąsiadów. 

1. Postne potrawy podczas Wigilii

Chociaż wyjątkowy charakter tego dnia, niepodważalnie wpisuje się w polską tradycję świąteczną, warto zaznaczyć, że w wielu krajach Wigilia stanowi zwyczajny, powszedni dzień, podczas którego dzieci uczęszczają do szkół, a dorośli oddają się obowiązkom zawodowym (np. w Wielkiej Brytanii i Holandii). W Polsce tradycja celebrowania Wigilii nieodłącznie wiąże się z uroczystą kolacją w rodzinnym gronie, podczas której spożywamy postne potrawy m.in. smażonego karpia, pierogi, kapustę z grochem czy barszcz czerwony z uszkami. Ściśle określony, bezmięsny charakter dań wigilijnych to zwyczaj powszechnie praktykowany w Polsce, a ich źródło sięga postów z pierwszych wieków chrześcijaństwa (II-IV w.), wyrażających oczekiwanie na wielkie wydarzenia. W ciągu kolejnych stuleci post wigilijny stopniowo tracił swoją popularność i znaczenie. Obecnie Polska jest chyba jedynym krajem, w którym powstrzymanie się od spożywania mięsa w Wigilię stanowi aż tak istotny element bezpośredniego przygotowania do Świąt Bożego Narodzenia. W wielu państwach praktykuje się przede wszystkim uroczysty obiad w dzień Narodzenia Pańskiego.

2. Łamanie się opłatkiem

Bezpośrednio przed rozpoczęciem kolacji wigilijnej przełamujemy się opłatkiem, który podkreśla szczególną więź łączącą nas z najbliższymi oraz naszą gotowość do wybaczenia i pojednania. To chleb, który jest darem Boga Stwórcy i owocem pracy ludzkich rak. Symbolizuje również przyjaźń i miłość, którą powinniśmy szczególnie okazywać w tym wyjątkowym dniu. Opłatek nawiązuje do gestu łamania chleba podczas Mszy Św., który, już od czasów wczesnochrześcijańskich był dostarczany po Mszy św. także do chorych i potrzebujących. W Europie zwyczaj łamania się opłatkiem pojawił się w XVIII w., obecnie praktykowany jest w zaledwie kilku krajach Europy.

3. Biały obrus i sianko

Święta Bożego Narodzenia przepełnione są niepowtarzalną symboliką, a każdy zwyczaj nawiązuje do historii lub tradycji. Istotnym elementem dekoracji wigilijnego stołu jest biały obrus, który stanowi odniesienie do Eucharystii. Biel jest również znakiem czystości i boskości, czyli atrybutów Chrystusa, który przyszedł na świat. Ponadto, podkreśla duchowy charakter Bożego Narodzenia, które przynosi nam radość i nadzieję. Sianko, które umieszczamy pod obrusem nawiązuje do betlejemskiego żłóbka Jezusa. Przez wiele lat znany był również inny zwyczaj – pszenicę, owies, żyto i len wiązano w specjalne snopy, które gospodarz umieszczał w każdym z czterech rogów własnego domu. Po zakończonej kolacji wigilijnej obwiązywano nimi drzewa owocowe, aby zapewnić urodzaj i większe zbiory.

4. Dodatkowe puste miejsce przy wigilijnym stole

To kolejny zwyczaj, który stanowi wyłącznie polską tradycję świąteczną. Puste miejsce przy stole symbolizuje nowonarodzonego Chrystusa, który przychodzi na świat i jest naszym szczególnym gościem. Podkreśla również chęć przyjęcia do naszego domu wszystkich samotnych i potrzebujących, aby radośnie przeżyli ten wyjątkowy dzień. Współcześnie, najczęściej miejsce pozostaje puste przez całą kolację wigilijną. Co ciekawe, istnieją jednak w Polsce regiony, w których kultywowana jest ta piękna tradycja, ale w nieco innej formie. Tam zwyczaj „nakazuje” zaproszenie do domu osoby z naszego otoczenia, aby nie spędzała samotnie Wigilii Bożego Narodzenia. Wigilia uznawana jest bowiem za wieczór szczególnej gościnności jako odpowiedź na niegościnność, którą mieszkańcy Betlejem okazali Jezusowi. Dawniej, niezależnie od zamożności domów (również na dworach królewskich i szlacheckich) zwyczaj ten był powszechny w całej Polsce.

5. Choinka – niezaprzeczalny symbol Bożego Narodzenia

Najbardziej rozpoznawalnym symbolem świąt Bożego Narodzenia jest odświętnie udekorowana choinka. W Polsce pojawiła się dopiero w XVIII wieku. Wcześniej nasi przodkowie posiadali swój świąteczny wystrój – tzw. „podłaźniczkę”, czyli uciętą gałąź drzewa, którą ozdabiano i wieszano pod sufitem. Choinka symbolizuje rajskie drzewo poznania dobra i zła, często nazywana jest również „drzewem życia”, ponieważ zielony kolor oznacza nadzieję płynącą z narodzenia Jezusa.

Zwyczaj dekorowania choinki stał się tak popularny, że dotarł nawet do… papieża. Choinkę na pl. Św. Piotra w Watykanie zawdzięczamy Janowi Pawłowi II. Papież Polak tęsknił za polską oprawą świąt, dlatego, w 1982 r. poprosił o dostarczenie świątecznego drzewa do Watykanu. Tym samym zrodziła się tradycja, która nieprzerwanie trwa od 35 lat – kolejne drzewa stanowią podarunek dla papieża od narodów europejskich. Pierwsza polska choinka z Tatr dotarła do Stolicy Piotrowej w 1997 r. W tym roku, po 20 latach oczekiwania, Polska została wyróżniona po raz drugi i mogła podarować ten symboliczny prezent, który idealnie wpisuje się w klimat świąt Bożego Narodzenia, przypominając o pielęgnowaniu ważnych wartości rodzinnych i chrześcijańskich.

Tegoroczna akcja „Bożonarodzeniowa Choinka dla Papieża” została zainicjowana przez arcybiskupów i biskupów metropolii warmińskiej i białostockiej oraz Regionalną Dyrekcję Lasów Państwowych w Białymstoku. Choinka dla Papieża 11 listopada wyruszyła z Polski, z terenu diecezji ełckiej i w tej chwili stoi już w Watykanie, gdzie 7 grudnia nastąpi uroczyste zapalenie światełek. 25-metrowy świerk z polskich lasów (drzewo pochodzi z nadleśnictwa Gołdap w Puszczy Rominckiej) będzie można podziwiać na placu Św. Piotra aż do 7 stycznia.

Partnerami wydarzenia przekazywania Bożonarodzeniowej Choinki do Watykanu są miasta Ełk, Giżycko, Suwałki, Gmina Ełk, Starostwo Powiatowe w Gołdapi, Starostwo Powiatowe w Ełku, Województwo Podlaskie oraz firmy Ol-Trans i HR Polska.

Sponsorami akcji są: Dyrekcja Generalna Lasów Państwowych, Instytut Badawczo-Szkoleniowy Sp. z o.o., „NEW HOUSE” Firma Usługowo-Budowlana, Poczta Polska, marka Sotelli, Pocztowa Agencja Usług Finansowych S.A., Polpharma, Polskie Górnictwo Naftowe i Gazownictwo (PGNiG), Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych w Białymstoku, Zakłady Produkcyjno-Usługowe „PRAWDA” Sp. z o.o.

Więcej informacji na temat tegorocznej akcji „Bożonarodzeniowa Choinka dla Papieża” oraz świątecznych tradycji można znaleźć na profilu na Facebooku: www.facebook.com/BozonarodzeniowaChoinkaDlaPapieza

źródło: Nikodem Chudzik - Biuro prasowe akcji „Bożonarodzeniowa Choinka dla Papieża”