22 kwietnia obchodzimy Światowy Dzień Ziemi

Tego dnia jeszcze głośniej rozbrzmiewa dyskurs społeczny i polityczny o tym, jak kruchy jest ekosystem planety, na której żyjemy. Jak dbać o klimat? Co można zrobić, aby było lepiej? Bo że dbać trzeba, to oczywiste.

A jakie działania podejmuje Grupa PGE w trosce o środowisko?

PGE Polska Grupa Energetyczna - największy producent i dostawca energii elektrycznej i ciepła w kraju, prowadzi biznes odpowiedzialnie i z poszanowaniem środowiska naturalnego. Działania na rzecz ochrony środowiska należą do priorytetów Grupy PGE. Dowodem dbałości o przyrodę są zrekultywowane tereny pogórnicze spółki, w szczególności wzgórza przy kopalniach w Bełchatowie i Turowie. Na obszarach poprzemysłowych pojawiają się nowe wartościowe krajobrazy i ekosystemy ze zróżnicowaną, bogatą fauną i florą. Dzięki rekultywacji ogromne obszary odzyskują swoją bioróżnorodność. Rekultywacja prowadzona jest w kierunku leśnym a także wodnym. Gdy w należących do spółki PGE kopalniach odkrywkowych zakończy się eksploatacja węgla brunatnego, na ich terenach powstaną ogromne, zielone tereny sportowo-rekreacyjne.

Rekultywacja terenów przekształconych w wyniku działalności górniczej

Spółka opiera strategię zrównoważonego rozwoju m.in. na minimalizowaniu oddziaływania swojej działalności na środowisko. Efektem polityki prośrodowiskowej PGE jest Góra Kamieńsk (395 m n.p.m.) będąca obecnie najwyższym wzniesieniem w środkowej Polsce. Wzniesienie powstało w wyniku kompleksowej rekultywacji terenów poeksploatacyjnych kopalni węgla brunatnego Bełchatów. Góra Kamieńsk usypana została z 1,4 mld m3 nadkładu, czyli piasków, żwirów, iłów oraz gliny zebranej z Odkrywki Bełchatów. Została ona najpierw właściwie ukształtowana, zabezpieczona systemem odwodnienia powierzchniowego a następnie połączona z terenami przyległymi systemem dróg i pochylni. Rekultywacja terenu polegała na odtworzeniu gleby oraz wprowadzeniu roślinności zielnej, gatunków drzewiastych i pielęgnacji nasadzeń. Góra Kamieńsk zalesiana była od 1977 r. a prace zakończono po 18 latach. Za dalsze zagospodarowanie terenu obecnie odpowiadają Lasy Państwowe.

Góra Kamieńsk jest najlepszym dowodem na to, że zmiany terenu wynikające z prowadzenia eksploatacji metodą odkrywkową mogą mieć charakter przejściowy. Teren poeksploatacyjny z powodzeniem może być przywracany do stanu naturalnego. To obecnie największe w centralnej Polsce wzgórze stało się turystyczną atrakcją regionu. Zimą przyciąga miłośników sportów zimowych, a w cieplejszych porach roku staje się miejscem, gdzie chętnie uprawia się turystykę rowerową i pieszą. Góra Kamieńsk w przyszłości stanie się częścią największego w centralnej Polsce kompleksu wypoczynkowego, który ma powstać na terenach pogórniczych po 2050 r., na kiedy zaplanowano likwidację wyrobisk górniczych.

W pobliżu Kopalni Bełchatów prowadzony jest też proces rekultywacji zwałowiska zewnętrznego Pola Szczerców. Jego formowanie trwa od 17 lat. Tzw. Bliźniacza Góra zajmuje powierzchnię ok. 1.130 ha, przy wysokości względnej ok. 140 m. Na razie wzniesienie pokrywają głównie tereny trawiaste i młode drzewostany. Wśród zwierząt żyjących na zwałowisku można spotkać liczne stada saren, dziki, lisy i zające. Z ptaków przeważają gatunki odkrytych terenów polnych i łąkowych.

Wilczym śladem…

Z prowadzonych obserwacji wynika, że na tereny objęte rekultywacją życie wraca szybko. Na zboczach zwałowiska wewnętrznego Pola Bełchatów już dzisiaj możemy spotkać takie gatunki jak np. sarny, zające, lisy, jenoty, myszy polne, norniki, dziki a nawet borsuki. Czasami można natknąć się na samotny ślad wędrującego po Polsce i przechodzącego przez kopalniane tereny wilka. Ptaki osiadłe to: kosy, drozdy śpiewaki, sójki, bażanty czy grzywacze. Drobne ptactwo reprezentowane jest także przez zięby, trznadle, potrzeszcze, trzciniaki, skowronki polne, świergotki oraz sikory.

Nie tylko lasy, ale również jeziora

W ramach rekultywacji, w miejscu obecnych wyrobisk górniczych – Pól Bełchatów i Szczerców – powstaną dwa najgłębsze jeziora w Polsce. Ich głębokość wyniesie ok. 170 metrów. Oznacza to, że bełchatowskie jeziora będą głębsze od Hańczy, czyli najgłębszego jeziora w Polsce. A lustro wody dwóch zbiorników będzie mieć powierzchnię przeszło 4 000 hektarów.

Jednak aby jeziora powstały, potrzebny jest nie tylko czas, ale także dużo pracy, bo nie wystarczy wyrobiska tak po prostu zalać wodą. Jednym z zadań jest wypłycenie wyrobiska i zabezpieczenie stateczności skarp. Ważnym elementem jest również wyprofilowanie zboczy, zarówno w części nadwodnej, jak i podwodnej, a także ich biologiczna obudowa. W ubiegłym roku Kopalnia Węgla Brunatnego Bełchatów, zakończyła formowanie czwartego poziomu zwałowiska wewnętrznego Pola Bełchatów. Prace zostały wykonane tak, by uformowana powierzchnia mogła stanowić linię brzegową jezior, które powstaną po zakończeniu eksploatacji odkrywki.

Napełnianie zbiorników wodą realizowane będzie po 2050 roku, kiedy to w Polu Szczerców zakończone zostaną wszelkie roboty górnicze przygotowujące wyrobisko do napełniania wodą. Poziom lustra wody będzie stopniowo podnoszony jednocześnie w Polu Bełchatów i w Polu Szczerców. Napełnianie wodami głębinowymi oraz powierzchniowymi potrwa około 20 lat.

Proces rekultywacji terenów kopalni Turów

Nie mniejszą bioróżnorodnością mogą poszczycić się poprzemysłowe tereny kopalni Turów, która prowadzi rekultywację terenów pogórniczych od końca lat 50. Dotychczas zrekultywowała blisko 2900 ha, z czego 2400 przekazała m.in. Nadleśnictwu Pieńsk oraz Starostwu Powiatowemu w Zgorzelcu. Przykładem doskonałej harmonii z przyrodą jest zwarty kompleks leśny o powierzchni ponad 2200 ha, na którym zasadzono ok. 22 mln drzew. Żyją w nim sarny, dziki, lisy, piżmaki, zające, borsuki, kuny, tchórze zwyczajne, a nawet chronione łasice, łaski i gronostaje. Ptaki reprezentowane są przez gatunki zalatujące, lęgowe oraz zimujące. Niektóre z nich, takie jak pustułka czy puszczyk, są zaliczane do gatunków coraz rzadziej występujących w Polsce. W miejscach wilgotnych można spotkać płazy i gady, a wśród nich chronione rzekotki drzewne, kumaki nizinne, traszki górskie, ropuchy szare, jaszczurki żyworodne czy zaskrońce zwyczajne.

Obecnie zwałowiska pokrywają kilkudziesięcioletnie drzewostany, a także zupełnie nowe uprawy zakładane w ostatnich latach. Prowadzona sukcesywnie rekultywacja przynosi zamierzone efekty w postaci coraz bogatszych ekosystemów i wzrostu wskaźnika lesistości. W gminie Bogatynia wzrósł on z 27 do niemal 30 proc. Górzysty teren Dolnego Śląska sprawił, że całość sprawia wrażenie naturalnego lasu, a antropogeniczna góra doskonale wpisuje się w krajobraz. Turoszowskie tereny są atrakcyjnym miejscem dla uprawiania turystyki i poznawania przyrody.

Skąd popłynie zielona energia?

Przywrócone naturze tereny z powodzeniem mogą być zagospodarowane w kierunku rozwoju odnawialnych źródeł energii. Bełchatów, będący sercem polskiej energetyki, również po zakończeniu wydobycia będzie ważną częścią infrastruktury energetycznej. W przyszłości z Bełchatowa popłynie przede wszystkim zielona energia. Już teraz na szczycie Góry Kamieńsk znajduje się farma wiatrowa składająca się z 15 turbin, każda o mocy 2 MW. Ponadto, planuje się, że na szczycie Bliźniaczej Góry powstanie farma fotowoltaiczna.

W lokalizacji bełchatowskiej mamy wytypowane blisko 750 ha pod budowę farm fotowoltaicznych. Terenami przeznaczonymi pod ich budowę są zwałowiska urobku kopalni węgla brunatnego. Jedna z farm słonecznych zostanie zlokalizowana w pobliżu składowiska odpadów paleniskowych Elektrowni Bełchatów, druga natomiast, ma powstać m.in. na terenie zwałowiska zewnętrznego Pola Szczerców nazywanego potocznie „Bliźniaczą Górą Kamieńsk” lub „Górą Szczerców”.

Jest to początek transformacji energetycznej regionu. Grupa PGE rozważa na tych terenach również budowę kolejnych farm wiatrowych. W tej lokalizacji jest szansa na uruchomienie w okresie 5-7 lat nowych elektrowni wiatrowych o łącznej mocy do 100 MW. Można tutaj powiedzieć o rekultywacji w kierunku energetycznym. Tereny, które byłoby trudno np. zalesić. Przeznaczone zostaną pod budowę odnawialnych źródeł energii.