Sprawiedliwość ponad wszystko. Dziś wspominamy Polaków ratujących Żydów

Dzień ten jest świętem państwowym ustanowionym z inicjatywy prezydenta w 2017 r. Jest obchodzony 24 marca – w rocznicę śmierci rodziny Ulmów z Markowej, rozstrzelanej przez niemieckich żandarmów.

Kim byli Ulmowie?

Józef i Wiktoria Ulmowie byli skromnymi mieszkańcami wsi Markowa. Podczas okupacji, zapewne pod koniec 1942 r., mimo biedy i zagrożenia życia, dali schronienie ośmiorgu Żydom – Saulowi Goldmanowi oraz członkom jego rodziny. Józef Ulma był sadownikiem, społecznikiem, bibliotekarzem, amatorem fotografii. Dzięki jego zdjęciom możemy dziś zobaczyć Markową i jej mieszkańców w okresie przedwojennym oraz podczas II wojny światowej. Wśród zachowanych fotografii znajdują się także te poplamione krwią ofiar niemieckiej zbrodni z 24 marca 1944 r. Jego o 12 lat młodsza żona Wiktoria opiekowała się domem i sześciorgiem dzieci. W dniu zbrodni najstarsze liczyło 8 lat, a najmłodsze półtora roku.

W 1995 r. Wiktoria i Józef Ulmowie zostali uhonorowani pośmiertnie tytułem Sprawiedliwy wśród Narodów Świata. W 2010 r. prezydent RP Lech Kaczyński odznaczył ich Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski. W 2003 r. w diecezji przemyskiej rozpoczął się proces beatyfikacyjny rodziny Ulmów, który obecnie toczy się w Watykanie.

W 2016 roku w Markowej zostało otwarte Muzeum Polaków Ratujących Żydów podczas II Wojny Światowej im. Rodziny Ulmów. Obecnie trwają prace nad filmem fabularnym poświęconym ich historii.

Sprawiedliwi wśród Narodów Świata

Tytuł Sprawiedliwego wśród Narodów Świata jest odznaczeniem honorowym przyznawanym od 1963 r. przez izraelski Instytut Yad Vashem osobom nieżydowskiego pochodzenia, które z narażeniem życia ratowały Żydów w czasie drugiej wojny światowej.

Jak podaje Yad Vashem, tytuł Sprawiedliwych wśród Narodów Świata został przyznany 27 712 osobom (stan na 1 stycznia 2020 r.). Wśród 51 narodowości największą grupę stanowią Polacy – odznaczono 7 112.

Poznanie dokładnej liczby Polaków ratujących Żydów jest dziś niemożliwe, ale – jak powiedział wiceprezes IPN Mateusz Szpytma – „przez dokładne badania możemy jednak sprawić, że te szacunki będą znacznie bardziej precyzyjne”.

„Te szacunki, które mówią o ratowaniu Żydów, zależą od tego, jak definiujemy pojęcie «Polacy ratujący Żydów»; rzeczywiście szacunki oscylują pomiędzy kilkudziesięcioma tysiącami, najczęściej pada liczba ok. 300 tys.” – powiedział.

Źródło: gov.pl, dzieje.pl