Jak rozumiał Europę jedności i braterstwa św. Jan Paweł II?

Dla Jana Pawła II Europa była nie tylko pojęciem geograficznym, ale przede wszystkim przestrzenią kulturową, w której myśl starożytna (grecko-rzymska) spoiła się z religijną tradycją judeochrześcijańską. Papież Polak formułował wizję zjednoczonej Europy w nawiązaniu do jej bogatego kulturowego i religijnego dziedzictwa, podkreślając dziejową rolę chrześcijaństwa.

Kiedy Jan Paweł II rozpoczynał pontyfikat Europa składała się z dwóch wrogich bloków rozdzielonych „żelazną kurtyną”. W świadomości zachodnich społeczeństw – pojęcie Europy ograniczało się do linii Łaby. Polak na tronie papieskim postanowił przypomnieć, że kraje słowiańskie są także częścią chrześcijańskiej Europy. Wyraźnie oznajmił ten fakt podczas pierwszej pielgrzymki do Polski 3 czerwcu 1979 r. w Gnieźnie przy grobie św. Wojciecha, którego później nazwał patronem odbudowy jedności europejskiej.

„Czyż Chrystus tego nie chce, czy Duch Święty tego nie rozrządza, ażeby ten Papież-Polak, Papież-Słowianin, właśnie teraz odsłonił duchową jedność chrześcijańskiej Europy, na którą składają się dwie wielkie tradycje: Zachodu i Wschodu” – zaznaczał.

Papieskie idee
 

Prof. Dominika Żukowska-Gardzińska wyjaśnia, że Jan Paweł II na początku pontyfikatu wprowadził do międzynarodowego porządku społecznego dwie ważne idee. Po pierwsze, był przekonany, że świat nie może być stale podzielony na dwa przeciwstawne bloki światopoglądowe, a komunizm, dekonstruujący Europę Środkową i Wschodnią, musi upaść. Po drugie, uważał, że obie tradycje chrześcijańskie – wschodnia, wywodząca się z Konstantynopola, i zachodnia, z Rzymu – są dla Europy bogactwem, dlatego obie powinny stać się podstawą odnowy duchowej społeczeństwa naszego kontynentu.

W 1980 r. Listem apostolskim „Egregiae virtutis” papież ustanowił misjonarzy Cyryla i Metodego współpatronami kontynentu europejskiego. „W tradycji kultury chrześcijańskiej powołanie kogoś spośród świętych Kościoła katolickiego na patrona kontynentu ma niezwykle istotne znaczenie. Wskazuje drogę Europie, która poprzez wzorce konkretnych świętych ma dokonywać nowej ewangelizacji i uszanować wartości każdej narodowej kultury” – mówi prof. Gardzińska-Żukowska.

Następnie papież Polak wydał także 22 czerwca 1985 r. encyklikę  „Slavorum Apostoli”, w której wskazywał postępowanie i sposób działania świętych Cyryla i Metodego za wzory zachowań dla chrześcijan w naszych czasach. Identyfikował je jako modelowy przykład tworzenia komunii w Kościele i różnorodnym społeczeństwie. Tym samym encyklika ta wyznaczyła drogę, jaką Jan Paweł II wybrał dla starego świata – nierozdzielność Europy i chrześcijaństwa, kultury oraz Kościoła. Poprzez nią sformułował także swoje przekonanie o możliwym przekształcaniu Europy w duchu idei jedności i braterstwa. W wielu swoich wypowiedziach Jan Paweł II opisywał, jak rozumie tożsamość europejską. 

„Mieszczą się w niej współzależne od siebie pojęcia „wolność” i „prawa człowieka”. Ich wyrazicielami byli zresztą właśnie Cyryl i Metody. Myśląc o tożsamości europejskiej, wyrażał przekonanie, że każdy człowiek jest osobą ludzką i zawiera w sobie transcendencję. Ten duchowy wymiar naszego życia sprawia, że człowiek nie może być traktowany w kategoriach użyteczności. To w wolności osoby i w zakresie przestrzegania tej wolności widać, czy traktujemy człowieka podmiotowo. Wydaje mi się, że taki opis tożsamości europejskiej leży u podstaw myśli papieskiej” – puentuje badaczka.

Zobacz także: Jan Paweł II, Europa i korzenie chrześcijańskie

Źródła: tygodnik Idziemy nr 32/2023/wywiad „Słowiańska Jedność”/www.teologiapolityczna.pl/„Jan Paweł II: „Zrąb tożsamości europejskiej jest zbudowany na chrześcijaństwie”/www.pl.aleteia.org „Myśl europejska Jana Pawła II. Co papież Polak mówił o zjednoczeniu Starego Kontynentu?”

Projekt finansowany ze środków Kancelarii Prezesa Rady Ministrów w ramach konkursu Polonia i Polacy za Granicą 2023. Publikacja wyraża jedynie poglądy autora/ów i nie może być utożsamiana z oficjalnym stanowiskiem Kancelarii Prezesa Rady Ministrów.