Wielki astronom, prawnik, lekarz, ale czy… ksiądz? O kościelnej funkcji Mikołaja Kopernika

Podkreśla, że jeśli jako księdza rozumiemy prezbitera, to na 95 proc. Kopernik nie był księdzem. Nie ma żadnych informacji o tym, że miałby przyjąć święcenia kapłańskie.

Mimo to astronom był osobą duchowną – nie przyjął święceń wyższych, tylko niższe. Nie miał więc takich obowiązków jak księża – nie odprawiał Mszy, nie spowiadał, ale podlegał sądownictwu kościelnemu i mógł czerpać dochody ze sprawowania funkcji kościelnych, co robił. Był kanonikiem kapituły warmińskiej i wrocławskiej. 

Jak zauważa ks. Adamiak, „przyjęcie niższych święceń nie uniemożliwiało powrotu do stanu świeckiego, tak jak to zrobił np. Jan Kochanowski, który zrezygnował z funkcji proboszcza kapituły poznańskiej i następnie się ożenił”. 

Kanonicy mieszkali przy katedrach lub innych wyznaczonych kościołach – kolegiatach. Do ich obowiązków należała modlitwa w katedrze i kapitule, przede wszystkim liturgią godzin. Byli też odpowiedzialni za organizację służby Bożej, także za Msze św. – „w tym celu opłacali wikariuszy posiadających wyższe święcenia kapłańskie”. 

Kanonicy mieli też różne prawa i przywileje. Mieli prawo do konkretnego dochodu z wyznaczonych dóbr ziemskich, co stanowiło utrzymanie Mikołaja Kopernika. Mieli także zapewnione mieszkanie blisko katedry lub kapituły. Kanonicy sprawowali także funkcje związane z funkcjonowaniem Kościoła.

„Od XII wieku kapituły katedralne należały do najważniejszych instytucji kościelnych. Biskup nie mógł podejmować ważnych decyzji bez zgody kanoników, kanonicy zarządzali diecezją po jego śmierci (dlatego też Kopernik był przez kilka miesięcy administratorem całej diecezji warmińskiej w 1523 roku) i zasadniczo to oni wybierali nowego biskupa” – pisze ks. Adamiak. 

Jak tłumaczy, żeby zostać kanonikiem nie były wymagane wyższe święcenia, ale trzeba było mieć skończone studia. W przypadku Kopernika był to doktorat z prawa kanonicznego uzyskany w Ferrarze w 1503 roku. Ponadto często do tej funkcji dochodzono dzięki poparciu wpływowych osób. W przypadku astronoma został on kanonikiem dzięki Łukaszowi Watzenrodemu, biskupowi warmińskiemu, który był jego wujem i opiekunem. 

Kopernik pełnił przez lata ważne funkcje w kapitule. Ks. Adamiak zwraca uwagę, że obszar diecezji warmińskiej był wtedy podzielony na części zarządzane przez kapitułę i przez biskupa. 

„Katedra znajdowała się we Fromborku, który był w części zarządzanej przez kapitułę, w związku z tym biskupi rezydowali w Lidzbarku Warmińskim. Kopernik od 1512 roku był odpowiedzialny za zaopatrzenie kapituły w żywność. Kilkakrotnie był kanclerzem kapituły. Przez kilka lat (od 1516 do 1519 i od 1520 do 1521) był administratorem dóbr kapituły, czyli zarządzał folwarkami, ściągał czynsze ze wsi, osadzał chłopów na opuszczonych gospodarstwach i dbał o funkcjonowanie zamku w Olsztynie; na ten czas przypadło jego oblężenie przez Krzyżaków w 1520 roku”. 

Przez lata w Kościele zmieniła się funkcja kapituł. Obecnie nie mają już takiej roli jak za czasów Kopernika, a ich główne zadanie – jak określa to Kodeks prawa kanonicznego – to „sprawowanie bardziej uroczystych czynności liturgicznych w kościele katedralnym albo kolegiackim” (kan. 503).

„Kopernik nie był księdzem, ale był człowiekiem Kościoła, i to Kościoła instytucjonalnego. Kościół zapewniał mu środki do życia, a on najprawdopodobniej poświęcał większość swojego czasu i energii różnym, z reguły przyziemnym, sprawom tego Kościoła” – pisze ks. Adamiak. Dziś więc taka funkcja jak ta sprawowana w Kościele przez Mikołaja Kopernika w praktyce nie istnieje. 

Źródło: catolico.stacja7.pl