Synod Biskupów - instytucja z tradycjami

Od 30 września do 27 października obradować będzie w Watykanie kolejne zgromadzenie Synodu Biskupów. Tym razem przedmiotem refleksji będzie posługa biskupów we wspólnocie Kościoła.

Co to są Synody Biskupów?

Nazwa "synod" pochodzi z greckiego "sýnodos" i oznacza "wspólną drogę, wspólne maszerowanie". W obecnym swym kształcie organizacyjnym i prawnym Synod Biskupów jest "dzieckiem" Soboru Watykańskiego II (1962-1965), korzeniami sięga jednak pierwszych wieków chrześcijaństwa. W różnych częściach ówczesnego świata zbierali się okresowo na zjazdach biskupi i kapłani, a często także przedstawiciele świeckich z jednej diecezji lub prowincji kościelnej dla omówienia bieżących spraw organizacyjnych, ustosunkowania się do pojawiających się herezji, sporów teologicznych i wszelkich innych problemów. Pierwsze synody zwoływano już w czasach apostolskich i w okresie prześladowań, ale na szerszą skalę rozwinęły się one po wydaniu przez cesarzy Konstantyna (na Zachodzie) i Licyniusza (ze Wschodu) dekretu tolerancyjnego w 313 r. Zgromadzenia te przetrwały do dzisiaj w swym podstawowym znaczeniu - a więc jako najwyższe forum biskupów na danym obszarze - w Kościołach Wschodnich. W chrześcijaństwie zachodnim, w miarę umacniania się władzy papieskiej, znaczenie tego rodzaju spotkań duchowieństwa pod przewodnictwem miejscowego biskupa stopniowo malało, choć nigdy one nie zniknęły. Co pewien czas zbierały się synody diecezjalne, metropolitalne lub ogólnokrajowe. W Polsce na przykład zakończył się w tym roku rozpoczęty w 1991 roku II Krajowy Synod Plenarny, także poszczególne diecezje odbyły lub odbywają własne synody.

Odrodzenie Synodu Biskupów po Vaticanum II

Instytucję Synodu Biskupów wskrzesił, a właściwie dowartościował Paweł VI, wydając 15 września 1965 r. motu proprio "Apostolica sollicitudo" (Apostolska troska). Spełnił w ten sposób prośby Ojców Soborowych, którzy wielokrotnie opowiadali się za zachowaniem i przedłużeniem w jakiejś formie ducha kolegialności, jaki panował w auli soborowej. Synod ma być centralną instytucją kościelną, przedstawicielstwem ogółu biskupów katolickich wszystkich obrządków i pozostających w łączności ze Stolicą Apostolską, a przy tym ma mieć charakter stały i być zwoływany co pewien czas przez papieża. Synod podlega bezpośrednio Ojcu Świętemu. Do najważniejszych jego zadań należą: utrzymywanie stałych, bliskich i żywych kontaktów biskupów z papieżem, troska o bezpośrednią i rzetelną znajomość wewnętrznych problemów Kościoła i o należne mu miejsce w dzisiejszym świecie, ułatwianie wzajemnego kontaktowania i informowania się biskupów w najważniejszych sprawach nauczania i praktycznej działalności Kościoła. Dokument papieski określał ponadto wiele zagadnień szczegółowych, związanych z Synodem, np. skład osobowy, zasady wyboru delegatów na kolejne posiedzenia, działalność stałego ciała kierowniczego - Sekretariatu Generalnego i Rady Synodu itp. Wynika z nich m.in., że konferencje biskupie liczące mniej niż 25 członków mogą wysłać 1 przedstawiciela, mające do 50 członków - dwóch, od 51 do 100 - trzech, i duże episkopaty, liczące powyżej 100 członków, mają prawo do 4 i więcej delegatów. Papież mianuje część delegatów i 3 członków 15-osobowej Rady (pozostali pochodzą z wyboru).

Rola papieży

W dekrecie Soboru Watykańskiego II o pasterskich zadaniach biskupów w Kościele "Christus Dominus" podkreślono rolę Synodu jako zgromadzenia biskupów, wspierających papieża w rządzeniu Kościołem i jako widocznego znaku, "że wszyscy biskupi, zespoleni hierarchicznie, uczestniczą w trosce o cały Kościół". W dekrecie o działalności misyjnej Kościoła "Ad gentes divinitus" zwrócono uwagę na potrzebę uwzględnienia tematyki misyjnej "jako najważniejszego i najświętszego zadania Kościoła" w pracach synodalnych. Synod Biskupów jest organem wspomagającym, ale nie zastępującym ani nie wyręczającym Papieża w jego zarządzaniu Kościołem. Papież zwołuje kolejne zgromadzenia tej instytucji (zwykle co 2-3 lata), ustala ich tematykę i przewodniczy im. Na zakończenie kolejnych spotkań synodalnych ich uczestnicy wydają często orędzia do ludu Bożego, sprawozdania, komunikaty, oświadczenia itp., które nie są jednak oficjalnymi dokumentami kościelnymi. Tę rangę mają jedynie dokumenty, ogłaszane i podpisywane przez Ojca Świętego, tzw. adhortacje apostolskie, będące zarówno podsumowaniem, jak i komentarzem danego Synodu oraz zawierające wskazania na przyszłość. Jeśli Paweł VI ustanowił czy raczej przywrócił instytucję Synodu Biskupów i przewodniczył pierwszym pięciu z nich, to Jan Paweł II tę formę kolegialności rozwinął, wzbogacił, rozszerzając jej zakres i tematykę.

opr. mg/mg