Gdy dziecko jest leworęczne

Gdy dziecko chwyta kredkę lewą rączką, w lewej trzyma łyżeczkę to mama albo spostrzegawcza babcia już mają podstawy do obaw. Ale czy lewa znaczy gorsza? Wiadomo, że jest dominującą ręką tylko u 10 proc. ludzi — pozostali to praworęczni. Pierwsze symptomy leworęczności można zauważyć u dziecka podczas zabaw, np. łapania i rzucania piłki, mycia zębów, czesania się.

Kiedy rodzice zauważą, że ich dziecko jest leworęczne, często reagują niepokojem. Najczęściej wynikają one z niepewności i niewiedzy. Jeśli sami są praworęczni, lub byli przestawieni, to trudno zaakceptować im odmienność u swego dziecka. Jak więc powinni postępować przy leworęczności u swego dziecka?

Rodzice powinni zdobyć nieco wiedzy dotyczącej tzw. lateralizacji, a więc stronności człowieka. Nie dotyczy ona jedynie leworęczności, choć jest najbardziej widoczna. Lewostronna dominacja może występować w słyszeniu, widzeniu, posługiwaniu się lewą ręką bądź posługiwaniu się lewą nogą. Dominacja lateralna czyli to, czy dziecko będzie lewo- czy praworęczne kształtuje się w toku rozwoju motorycznego i ujawnia się stopniowo. Ostateczna dominacja ustala się do 6 roku życia. Wskazana jest obserwacja dziecka w celu określenia lateralizacji na tle jego rozwoju psychoruchowego od wczesnego dzieciństwa. Konsultacja z psychologiem, o ile nauczyciel nie ustali wcześniej, że dziecko jest zlateralizowane, jest wskazana z końcem wieku przedszkolnego.

Lateralizacja nie zawsze jest prosta, często jest skrzyżowana i dziecko może być praworęczne i lewooczne lub leworęczne, prawo nożne i lewooczne i tak na wiele sposobów. Należy najpierw wykryć, które oko, która noga czy ręka dominuje u dziecka? Skupmy teraz uwagę na leworęczności.

Leworęczność jest najczęściej przekazywana genetycznie, w skrajnych wypadkach jest wynikiem konieczności powstałej w ciągu życia osobniczego (urazy i wylewy mózgu, uszkodzenia po operacjach). Można spotkać się z „dobrymi radami” i naciskami ze strony dziadków, czy cioć, żeby dziecko przestawiać na prawą rękę. Należy pamiętać, że leworęczność to nic złego. Faktycznie w codziennym życiu, gdzie większość ludzi jest praworęcznych, leworęczność czasami może sprawiać problem. U dziecka zaczynającego karierę szkolną wiąże się z pewnymi (łatwymi, ale wymagającymi cierpliwości) zabiegami, które mają na celu nauczyć dziecko prawidłowej postawy przy odrabianiu lekcji, odpowiedniego trzymaniu pióra, zeszytu. Maluch może mieć kłopoty z nauką pisania — tu potrzebna jest wyrozumiałość i pomoc nauczycieli i rodziców.

Podczas pierwszych lat nauki dzieci leworęczne często napotykają na swojej drodze trudności, które mogą (ale nie muszą) stać się przyczyną różnych niepowodzeń szkolnych. Jeśli dziecko jest wspierane przez bliskich, ma oparcie i znajdzie pomoc, ma szansę pokonać wszystkie przeciwności.

Wiele problemów dzieci leworęcznych, spowodowanych jest samym faktem pisania lewą ręką — nasze pismo dostosowane jest do wymagań osób praworęcznych — zawsze trzeba pisać od lewej do prawej. A kierunkiem naturalnym dla dzieci leworęcznych jest od prawej ku lewej Dzieci takie mogą też w ten sposób odczytywać wyrazy, np.: „do” jako „od” i cyfry, np. 21 zamiast 12 — to znowu może w przyszłości powodować trudności w liczeniu. Do tych problemów mogą dołączyć się problemy natury emocjonalnej (rozczarowanie, zniechęcenia, żal, smutek).

Bardzo ważne jest stworzenie odpowiedniej atmosfery wokół dziecka leworęcznego. Atmosfery akceptacji i zrozumienia ewentualnych trudności. Przed rodzicami leży także trudne zadanie zmotywowania dziecka do dodatkowej pracy — na ćwiczeniach kompensacyjnych, czy dodatkowych w domu. Tylko wtedy niechęć dziecka do wszelkich zajęć graficznych może zostać przełamana. Nie jest wskazane przyjmowanie wobec dzieci leworęcznych postawy nadmiernego ochraniania. Wymagania powinny być formułowane na miarę możliwości dziecka, aby nie czuło się gorsze od innych dzieci, ani też „na specjalnych prawach”.

Warto pamiętać, że trudności techniczne leworęcznego dziecka mijają bardzo szybko, natomiast konsekwencje niewłaściwego postępowania wychowawczego wobec tych dzieci są zasadniczym problemem pedagogicznym. Dlatego też wśród wszystkich zasad postępowania z dzieckiem leworęcznym najważniejsza jest zasada, która uznaje prawo dziecka do wyboru ręki i posługiwania się lewą ręką. Największe szkody przyniosły działania przestawiania „na siłę” leworęcznych dzieci na prawą stronę.

Zaleca się, aby nie przeuczać na prawą rękę dzieci: zlteralizowanych lewostronnie, o wczesnej i silnej dominacji lewej ręki, lewoocznych (dąży się do jednorodnej (po tej samej stronie ciała) lateralizacji oka i ręki), upośledzonych umysłowo, o małej sprawności ręki prawej, akceptujących swoją leworęczność, jąkających się.

Należy też zauważyć, że w ostatnich latach liczba osób deklarujących się jako leworęczni rośnie. Wychodząc naprzeciw potrzebom leworęcznych produkuje się coraz więcej przedmiotów codziennego użytku dedykowanych właśnie im. Istnieją również serwisy poświęcone tylko osobom leworęcznym jak np. www.leworecznosc.pl. To pomaga edukować rodziców i pedagogów do pracy z dziećmi posługującymi się lewą ręką.

opr. aw/aw