Papież w Radzyminie

W historii Polski Radzymin — niewielkie miasteczko położone ok. 20 km od centrum Warszawy — zapisał się przede wszystkim jako miejsce Cudu nad Wisłą w 1920 r.

Decydująca bitwa o Warszawę rozpoczęła się 12 sierpnia. Znaczna część naszej armii miała bronić stolicy, reszta szykowała się do kontrofensywy znad Wieprza. 13 sierpnia 21. dywizja Armii Czerwonej przypuściła atak na Radzymin i zajęła miasto wraz z okolicznymi wioskami. Od strony Ossowa rozpoczęło się w tym czasie przeciwnatarcie polskie. Przeprowadził je ochotniczy batalion liczący 800 chłopców, którego kapelanem był ks. Ignacy Skorupka.

Rankiem 14 sierpnia bolszewicy uderzyli na Ossów i zmusili Polaków do ucieczki. Po kilku próbach młodym żołnierzom udało się odeprzeć natarcia Rosjan. W walkach o wieś zginęło wielu Polaków, wśród nich ks. Ignacy Skorupka — dziś kandydat na ołtarze.

Na innym odcinku młody porucznik Stefan Pogonowski, z własnej inicjatywy, nie czekając na rozkaz dowództwa, uderzył na sowietów we wsi Kąty Węgierskie. Nie wiedział przy tym, że atakuje jeden z najczulszych punktów armi sowieckiej. Był to zwrotny punkt całej wojny.

W nocy z 14 na 15 sierpnia ułani z 205. pułku pod dowództwem rotmistrza Podhoreckiego uderzyli, znów bez rozkazu, na tyły wojsk sowieckich pod Ciechanowem. Natarcie było tak niespodziewane, że cały sztab Armii Czerwonej uciekł w popłochu, porzucając nawet radiostację. W ten sposób w najważniejszym momencie Rosjanie zostali pozbawieni dowodzenia.

Walki na przedpolach Warszawy trwały do 17 sierpnia. Liczba «szczęśliwych przypadków» sprawiła, że Polacy dostrzegają w swym zwycięstwie nad 800-tysięczną armią Tuchaczewskiego znak działania Bożej Opatrzności i nazywają wydarzenia z 14 i 15 sierpnia 1920 r. Cudem nad Wisłą.

Polegli bohaterowie bitwy — ok. 1 000 żołnierzy polskich — spoczywają w zbiorowych mogiłach na miejscowym cmentarzu. Stojąca tam kapliczka, przed którą zatrzyma się Jan Paweł II, została wybudowana w r. 1926 jako wotum za zwycięstwo odniesione dzięki Bożej Opatrzności. Na fasadzie kaplicy znajduje się malowidło przedstawiające walczących żołnierzy — w tle, za ich plecami, widać Zamek Królewski w Warszawie, a anioł swoimi skrzydłami osłania idących do boju żołnierzy. Kaplicę poświęcono w r. 1927.

W okresie międzywojennym co roku 15 sierpnia na cmentarzu w Radzyminie odbywały się uroczystości państwowo-kościelne z udziałem prezydenta i najwyższych władz.

Władze komunistyczne usiłowały doprowadzić do likwidacji cmentarza. Dewastowano groby, na proboszcza i parafian wywierano presję, aby na żołnierskich mogiłach kopali nowe groby.

W r. 1952 na wniosek najwyższych władz PZPR Radzymin przestał być miastem powiatowym. Mieszkańcy upatrywali w tej decyzji zemsty za klęskę bolszewików w 1920 r.

Od 1990 r. na cmentarzu w Radzyminie odbywają się znowu uroczystości państwowo-kościelne. 8 grudnia 1992 r. biskup warszawsko-praski Kazimierz Romaniuk, pragnąc ocalić od zapomnienia miejsca związane z Cudem nad Wisłą, ustanowił w Radzyminie kolegiatę i powołał do istnienia kapitułę kolegiacką.