Dobro i zło: w czyich oczach?

Violetta Reder

DOBRO I ZŁO

Z perspektywy psychologii społecznej

ISBN: 978-83-7318-961-4

wyd.: WAM 2008

ROZDZIAŁ PIERWSZY

Wprowadzenie i przegląd problematyki

Arthur G. Miller

Dobro i zło: w czyich oczach?

Psychologia społeczna zawsze podkreślała kluczową rolę społecznej percepcji - to, że rzeczywistość czy faktyczny status zachowania społecznego często w sposób decydujący zależy od "oka patrzącego" - szczególnie od tego, kto wydarzenie interpretuje czy nadaje mu znaczenie. Jest wiele par oczu czy punktów widzenia do rozważenia w tej książce. Prototyp aktu krzywdy obejmuje sprawcę i ofiarę. Wzięcie pod uwagę perspektywy obu tych uczestników jest sprawą kluczową, ponieważ każdy z nich może przedstawić skrajnie odmienną wersję wydarzeń (Baumeister, Stillwell i Wotman, 1990). Podobnie w akcie pomocy czy życzliwości w grę wchodzi dobroczyńca czy udzielający pomocy oraz ten, który pomoc otrzymuje. Ich opowieści o tym, co i dlaczego się stało, mogą także różnić się między sobą.

Oprócz perspektywy stron najściślej zaangażowanych, są też inne perspektywy - perspektywa widzów (zaangażowanych bądź nie), władz, przyjaciół, członków rodziny, i - w sposób kluczowy, zdanie tych, którzy analizują te zachowania - psychologów społecznych, innych specjalistów z dziedziny nauk społecznych, badaczy i wykładowców, dziennikarzy i zainteresowanych laików. Ci wszyscy "widzowie" dobra i zła - a Czytelnik tej książki jest jeszcze jednym - mogą być zbieżni w swoim, stosunkowo powszechnym, rozumieniu tego, co się wydarzyło, lub, co bardziej prawdopodobne, przybrać bardzo odmienne punkty widzenia czy linie rozumowania. Sądzę, że te różniące się relacje czy orientacje pojęciowe mają dobre i złe strony. Są one bez wątpienia stałym źródłem kontrowersji i można je traktować jako istotną przeszkodę w osiągnięciu jednomyślnego rozumienia problemu. Z drugiej strony, same w sobie są fascynującym zjawiskiem, częścią samej natury dobra i zła, nie są czymś niezależnym. Ważnym źródłem różnorodnych interpretacji dobra i zła są leżące u ich podstaw wierzenia, teorie i tendencyjność, przyjęte przez obserwatora - czy będzie nim sprawca, ofiara, udzielający pomocy, osoba wspomagana, naukowiec czy laik (Lord, Ross i Lepper, 1979). Zachęcamy Czytelników, aby zwrócili uwagę na tendencyjność różnych perspektyw, a nawet tej, jaką przyjmują oni sami.

opr. aw/aw