Co to jest duch? Co to są wartości?

Uwe Böschemeyer CO JEST WAŻNE? Wartości w twoim życiu ISBN: 978-83-7505-696-9 wyd.: WAM 2011

Wybrane fragmenty Przedmowa Wprowadzenie do ukierunkowanego na wartości kształcenia osobowości Podstawowy problem naszych czasów Co to jest duch? Co to są wartości? Co to jest frustracja egzystencjalna i jak się ona przejawia? Frustracja egzystencjalna, cierpienie i choroba Nowe podejście Viktora E. Frankla Ukierunkowane na wartości kształcenie osobowości „Wymiar głębi” i jego znaczenie Wartości, które zna nieświadomość

Co to jest duch?

Duch jest faktem doświadczenia, który nie daje się uzasadnić. Człowiek doświadcza go, ale nie może go objaśnić. Nie może go w pełni pojąć.

Duch jest najważniejszym elementem człowieka — tym, co specyficznie ludzkie — umożliwia bowiem poznanie życia i miłość do życia. Stanowi centrum duszy.

Duch jest twórczą mocą, pozwalającą człowiekowi kształtować swobodnie swoje wewnętrzne i zewnętrzne życie w ramach określonych granic. Uzdalnia nie tylko do działania, ale także do wytrwania.

Swoisty charakter ducha polega na jego intencjonalności, to znaczy jego ukierunkowaniu na takie wartości w życiu, które stanowią podstawę sensu. Zarazem nieświadomy duch jest źródłem wartości swoiście ludzkich, na przykład wolności, odpowiedzialności, miłości, nadziei, odwagi, ufności, religijności, kreatywności, a tym samym podstawą doświadczania sensu. Nic zaś nie jest dla człowieka ważniejsze od owego doświadczania i dlatego poszukiwanie sensu jest jego najważniejszym, elementarnym motywem życia, a zatem czymś decydującym dla ciała, duszy i ducha.

Co to są wartości?

Wartości są to ogólne linie przewodnie, służące ukierunkowaniu na szukanie sensu. Ponadto są one „dynamicznymi wielkościami, czymś w rodzaju soczewek, które skupiają w sobie siłę życiową osoby”. Są „substancją odżywczą osoby, elementem dynamicznym w życiu, tym, co potrafi rozgrzewać serce”⁶. Są ośrodkami energii o wielkiej sile przyciągającej.

Wszystko, co motywuje człowieka do życia pełnego sensu, jest wartością duchową. Kiedy wchodzi on z jedną z tych wartości w relację, kiedy się w nią wmyśla i wczuwa, kiedy o niej marzy, wartość ta przyciąga go, staje się magnesem, oddziałuje na jego myślenie, czucie i działanie, motywuje go do zmian, sprawia w nim nowe doświadczenia.

Wartości są więc podstawą poznania sensu i podstawą doświadczania sensu.

Oto dwa proste przykłady

Pierwszy:

Odbywasz wędrówkę, której celem jest pewien barokowy kościół. Przeczytałeś o nim w jakiejś książce i cieszysz się, że będziesz mógł to wspaniałe dzieło sztuki poznać i nasycić się związanymi z tym wrażeniami. Jesteś już długo w drodze i w pewnej chwili spostrzegasz, że zabłądziłeś. Czując zmęczenie, siadasz na skraju drogi. W dodatku zrobiły ci się na nogach dwa pęcherze. Twój dobry nastrój ulatnia się. Jesteś zły, że zabłądziłeś. Siedzisz zrezygnowany. W pewnej chwili spoglądasz poprzez zarośla — i co widzisz?

Wieżę „swego” oczekiwanego kościoła. W ciągu kilku sekund jesteś już na nogach. Twój żwawy krok przyspiesza jeszcze nadzieja, że obok kościoła jest niezła restauracja. Zapominasz o zdenerwowaniu z powodu rzekomego zabłądzenia, zapominasz o pęcherzach na stopach i o zmęczeniu. Nie spuszczasz z oczu wieży, która niemal magicznie cię przyciąga. Wkrótce znajdujesz się we wspaniałym wnętrzu świątyni i zachwycasz się nim. Jesteś wypełniony jego duchem.

Drugi:

Czy zamykasz kiedyś oczy i zadajesz sobie pytanie: Co by było, gdybym był bardziej wolny? (To „ćwiczenie” antycypuje jako wizja realne możliwości. Okazało się ono w praktyce nadzwyczaj pomocne). Znalazłbyś między innymi takie oto odpowiedzi:

Czułbym mniej lęku.
Nie miałbym takich zahamowań.
Nie byłbym tak przewrażliwiony.
Czułbym się pewniej.
Miałbym większą wiarę we własne siły.
Zbliżałbym się bardziej do ludzi.
Miałbym postawę bardziej pojednawczą.
Robiłbym rzeczy, których dotąd nie robiłem.
Więcej bym się śmiał — itd.

Gdybyś rzeczywiście postawił sobie takie pytanie, nie tylko poznałbyś dokładniej niż dotąd, czego ci brakuje, ale doświadczyłbyś też pierwszych skutków nasuwających ci się myśli⁷.

Duch i wartości są ze sobą nierozłącznie związane. Duch ludzki wtedy tylko jest żywy, wtedy tylko rozwija swoje poznanie i swoją moc, kiedy jest odniesiony do wartości. Z kolei wartości wtedy tylko stają się rozpoznawalne i skuteczne, kiedy duch na nie się ukierunkowuje. Bez harmonijnego współdziałania ducha i wartości nie istnieje sens. Bez tego współdziałania nie ma impulsu do życia i jego afirmacji.

⁶ Alfred Längle, Wertberührung. Bedeutung und Wirkung in der existenzanalythischen Therapie, w: Wertbegegnung. Tagungsbericht Nr. 1 und 2/1991 der Gesellschaft für Logotherapie und Existenzanalyse, s. 25.

⁷ Niedawno 100 uczestników studyjnego seminarium zadało sobie to pytanie. Z jednego tylko byli niezadowoleni: że dałem im za mało czasu na dokładniejsze przyjrzenie się zmianom uczuć, jakie w nich następowały. Następne godziny przebiegały niezwykle pogodnie.

opr. ab/ab