Decyzja niesie konsekwencje

Trzeba rozmawiać, nie oceniać

PYTAMY Małgorzatę Zych, psychologa.

Skąd w dzieciach, bo przecież tak trzeba nazwać 11- czy 12-latki, tyle agresji, złości, chęci skrzywdzenia?

W publikacjach naukowych zawarto wiele różnych teorii, w jaki sposób powstaje agresja. Jednak moim zdaniem należy przede wszystkim spojrzeć na czynniki zewnętrzne. Dzisiaj agresja bardzo dobrze się sprzedaje, stąd pełno jej w telewizji, grach komputerowych, internecie, a to siłą rzeczy przekłada się na relacje rówieśnicze. Wiek 11, 12 lat to czas, kiedy dzieci niejako wychodzą spod opieki rodzicielskiej i ważniejsze stają się relacje rówieśnicze. Priorytetem wówczas staje się nie rodzina, lecz koledzy, znajomi. A skoro przemoc tak dobrze się sprzedaje i jest wszechobecna, może stawać się motorem napędowym relacji rówieśniczych. Stąd potem dochodzi do tragedii.

Czy rzeczywiście rodzice mogą nie dostrzec, że ich dziecko jest w stanie zadać komuś ból, wyrządzić krzywdę?

Bardzo trudno to oceniać. My, rodzice, nie chcemy myśleć o naszych dzieciach, że mogą być agresywne, stosują przemoc, zrobić komuś krzywdę. Jestem biegłym sądowym od 13 lat i niejednokrotnie na sali rozpraw, nawet w przypadku rodziców dorosłych dzieci, kiedy sprawca mówi: „to ja zrobiłem, przyznaję się”, matka do końca w to nie wierzy i mówi: „nie, on tego nie zrobił”. Takie zachowanie wynika właśnie z tego, że rodzice nie chcą źle myśleć o swoich dzieciach. Jest jeszcze inna kwestia. Jako rodzice nie widzimy, jak nasze dzieci zachowują się w relacjach społecznych. Niejednokrotnie nie mamy wpływu na to, w jakie towarzystwo wchodzą. Możemy rozmawiać, wychowywać, ale istnieje wiele innych czynników determinujących to, w jakim środowisku odnajdzie się dziecko. Kwestia bycia w grupie, pozycji w niej i tego, co trzeba zrobić, by tę pozycję osiągnąć - tego wszystkiego rodzic nie widzi.

A to często rodzicom zarzuca się winę: że nie wychowali, że zaniedbywali itp.

Kiedy czytałam, jaka fala hejtu wylała się na rodziców siedleckich nastolatek, jestem zdumiona. To wielki dramat dla nich, całych ich rodzin, zaś osobom postronnym zbyt łatwo przychodzi osądzanie. Sprawca na pewno zostanie prawidłowo osądzony i ukarany. Przecież każdy z nas mógłby znaleźć się w takiej sytuacji. Ocenianie rodziców jest tutaj bardzo nie na miejscu. Warto pamiętać, że nigdy nie wiemy, z jaką sytuacja przyjdzie nam samym się zmierzyć.

Patrząc z drugiej strony - dlaczego ofiara daje się tak traktować? Nie powie stanowczo: nie?

Tu również działa mechanizm bycia w grupie. Po pierwsze powiedzenie „nie” niesie za sobą dalsze konsekwencje. To jedna osoba przeciwko kilku i nie wiadomo, z jaką odpowiedzią, reakcją się spotka. Przeciwstawić się grupie jest bardzo trudno, zwłaszcza, gdy dochodzi do aktu fizycznej przemocy. Myślę, że często ofiara wybiera to, co jest dla niej bezpieczniejsze, godząc się na agresję. Przeciwstawienie się jest bardzo trudne, szczególnie na tym etapie rozwojowym. Często dzieci po prostu nie mają innego wyjścia, bo lęk przed tym, co może się wydarzyć, jest dużo większy niż ta możność przeciwstawienia się.

Jak powinien zareagować rodzic dziecka, które miało styczność z przemocą rówieśniczą - czy to poprzez obejrzenie filmu w sieci, czy osobiste zetknięcie się z nią?

Trzeba rozmawiać, pokazywać, tłumaczyć, bo jeśli my tego nie zrobimy, dzieci i tak się zetkną z tym problemem. Nastolatki są dziś bardziej biegłe w kwestiach internetu niż rodzice. Dla nas istnieje świat offline i online. Dla dzieci już nie, dla nich to jedność. Sytuacja z Siedlec doskonale to pokazuje, ponieważ dziewczynki same upubliczniły film w internecie. My to jeszcze różnicujemy, młodzież, dzieci nie. Dlatego warto mówić, rozmawiać, pokazywać. Być może dzięki temu, kiedy znajdzie się w podobnym położeniu, odpowiednio zareaguje - czy to jako ofiara, czy jako obserwator. Bo ofiara nie zareaguje, gdyż się boi. Głównego sprawcę napędza pozycja. Stąd - według mnie - jedynie obserwatorzy mogą taką sytuację powstrzymać, przerwać.

Dziękuję za rozmowę.