Prace nad projektem sądu arbitrażowego

Mniejsze koszty, krótszy czas trwania postępowań, mniej napięta atmosfera – to jedne z wielu zalet sądów polubownych. Ośrodek Analiz Cegielskiego pracuje nad projektem sądu arbitrażowego.

Wychodząc naprzeciw problemom, które dotykają podmioty trzeciego sektora, eksperci Ośrodka Analiz Cegielskiego postanowili rozpocząć projekt dotyczący realizacji sądu arbitrażowego. W ramach projektu „W stronę wolności – Sąd Arbitrażowy przy Ośrodku Analiz Prawnych, Gospodarczych i Społecznych im. Hipolita Cegielskiego” stworzony został raport dotyczący obowiązujących na świecie rozwiązań w sądownictwie arbitrażowym. Prowadzone są również prace nad powstaniem poradnika NGO, który stanowić będzie kompendium wiedzy na temat sądów arbitrażowych i z którego będą mogły korzystać wszelkie zainteresowane tematem organizacje pozarządowe.

Czym są sądy arbitrażowe?

Sąd arbitrażowy (inaczej polubowny) to sąd prywatny, niepaństwowy, który orzeka w sporach cywilnoprawnych. Aby sprawa została poddana pod rozstrzygnięcie sądu polubownego, strony muszą sporządzić umowę, noszącą nazwę zapisu na sąd polubowny. Zapis może mieć także formę korespondencji, statutu spółki, fundacji, spółdzielni lub stowarzyszenia. Zapis ten musi cechować się dokładnym określeniem sprawy, która poddana będzie przed oblicze sądu. Na terenie Polski funkcjonuje około pięćdziesięciu stałych sądów arbitrażowych. Są to jednostki indywidualne, funkcjonujące blisko izb gospodarczych. Sądy polubowne same tworzą własne regulaminy, statuty, zatrudniają arbitrów.

Zdecydowanym atutem sądów arbitrażowych jest to, że strony same wybierają sąd, któremu poddadzą do rozstrzygnięcia spór. Z reguły sądy arbitrażowe mają niższą taryfę, a rozstrzyganie sporów trwa o wiele krócej niż w przypadku sądów powszechnych. Sama procedura postępowania sądowego jest inna aniżeli w sądach powszechnych – strony podczas procesu mogą siedzieć, możliwe jest, aby w trakcie rozprawy korzystano z cateringu, nie obowiązują ścisłe procedury, tak jak to przebiega w tradycyjnym sądzie.

Skąd w Ośrodku Analiz pomysł na sąd arbitrażowy

Pomysł na realizację projektu wziął się z rosnącego zainteresowania społecznego zagadnieniem alternatywnych metod rozstrzygania sporów. Decydującym zapalnikiem do rozpoczęcia rozważań nad projektem niewątpliwie było wprowadzenie w 2005 r. przez ustawodawcę nowych przepisów umożliwiających funkcjonowanie sądów polubownych. Zachodzące w gospodarce i życiu społecznym zmiany sprzyjają myślom o modernizacji systemu prawnego. Zamiast jednak poddawać się mrzonkom o zmianie na lepsze, OAC stawia na konkretne, pragmatyczne rozwiązania.

Również chcąc realizować swoje cele statutowe, m.in. punkt o działalności na rzecz organizacji pozarządowych, Ośrodek Analiz wychodzi naprzeciw problemom III sektora, związanych z ograniczonym korzystaniem z prawa do sądów. Wprowadzenie w życie planu o sądzie arbitrażowym przy OAC stanowić będzie wybawienie dla organizacji, które ze względu na ograniczone fundusze, nie są w stanie korzystać z usług sądów powszechnych. W tradycyjnych rozwiązaniach duże utrudnienie stanowią również odległe terminy kolejnych rozpraw jak również co do zasady długi czas trwania postępowań.

Jakie działanie zostaną podjęte w ramach projektu

Eksperci OAC wciąż pracują nad realizacją projektu sądu arbitrażowego. Powstał już raport dotyczący mechanizmów sądów polubownych, które obowiązują na świecie i które potencjalnie mogłyby zostać wprowadzone do Polski. Autorzy raportu skupiają się na aktualnych problemach polskiego sądownictwa, dlatego też analizie poddane zostały rozwiązania, które przy odpowiedniej modyfikacji znalazłyby zastosowanie w polskich realiach.

Oprócz raportu, powstać ma poradnik NGO, przeznaczony dla organizacji pozarządowych, którego treści związane będą stricte z alternatywnymi metodami rozwiązywania sporów. Celem niniejszego poradnika będzie nic innego jak propagowanie wiedzy na temat sądownictwa polubownego wśród przedstawicieli trzeciego sektora. NGO-sy dzięki poradnikowi zapoznają się z korzyściami płynącymi z korzystania z usług sądów arbitrażowych oraz z wszelkimi mechanizmami jakie za tym stoją. Poradnik będzie zarówno w formie papierowej jak i elektronicznej, co znacznie ułatwi dostęp do niego dla wszystkich zainteresowanych podmiotów.

Oprócz stworzenia poradnika, Ośrodek Analiz planuje organizację szkoleń w 16 miastach wojewódzkich, o ile oczywiście sytuacja epidemiologiczna na to pozwoli. Jeżeli liczba zachorowań będzie zbyt wysoka, szkolenia odbędą się w formie zdalnej. Dlaczego w ogóle organizować szkolenia? Otóż OAC powziął sobie za cel podniesienie społecznej świadomości odnośnie do funkcjonowania sądów arbitrażowych oraz mechanizmów, jakimi się kierują. Cel ten ma swoje źródło w analizach, z których wynika, iż niska popularność tego typu rozwiązań prawnych bierze się z małej wiedzy oraz świadomości na ten temat.

Projekt „W stronę wolności – Sąd Arbitrażowy przy Ośrodku Analiz Prawnych, Gospodarczych i Społecznych im. Hipolita Cegielskiego” (nr wniosku 12092) finansowany ze środków przyznawanych przez Narodowy Instytut Wolności w konkursie PROO-1a.

opr. ac/ac