Beatyfikacja

Archidiecezja Białostocka przygotowuję się do uroczystości beatyfikacji sługi Bożego ks. Michała Sopocki. Z tego też względu pragnę niniejszy artykuł poświęcić problematyce beatyfikacji.

Pojęcie

Samo słowo „beatyfikacja” pochodzi z łacińskiego „beatificare” i znaczy: wyróżniać, czynić szczęśliwym, ogłaszać błogosławionym. Beatyfikacja wiąże się z błogosławieństwem określonym w Starym i Nowym Testamencie, a urzeczywistnionym przez Pana Jezusa. Beatyfikacja jest uczestnictwem w doskonałej radości Chrystusa (J 15,11), a także stanem pewnego rodzaju szczęśliwości człowieka wierzącego, który zmierza do wieczności; wypływa ze zbawczej wiary, z pełnienia woli Bożej, ze świadomości umiłowania przez Boga, z ofiarnej służby Bogu z gotowością poświęcenia Mu całego swojego życia oraz doświadczenia krzyża w spotykającym nas cierpieniu. Wspólnota kościelna okazuje podziw, także uznanie i wiarę w fakt, że błogosławiony osiągnął szczęśliwość eschatologiczną, że miał czynny udział w historii zbawienia. W Nowym Testamencie i teologii błogosławionym nazywa się Boga, Jezusa Chrystusa, który doprowadza stworzenie do Ojca, a także błogosławionym jest Kościół i „w pewnym sensie cały kosmos”. Błogosławieni odgrywają ważną rolę w doprowadzaniu ludzi żyjących tu na ziemi do Królestwa Bożego. Podstawą, źródłem beatyfikacji jest Misterium Paschalne Jezusa Chrystusa. Dlatego też Kościół i poszczególne wspólnoty kościelne czczą beatyfikowanych za ich udział i doskonałe korzystanie z owoców Misterium Paschalnego, za heroiczną realizację Ewangelii, szczególnie Kazania na Górze (Cz. Bartnik).

Z dziejów beatyfikacji

Przez beatyfikację rozumie się obecnie „akt papieski zezwalający na kult publiczny sługi Bożego (służebnicy Bożej) ograniczony do jakiegoś kraju, miasta, diecezji lub rodziny zakonnej lub ograniczony do określonych dekretem papieskim aktów, np. mogą dotyczyć odprawiania Mszy Świętej, recytowania oficjum brewiarzowego o błogosławionym” (H. Misztal).

Uroczystość beatyfikacyjna jest poprzedzona procesem beatyfikacyjnym, który polega na prawnym zbadaniu życia, świętości i cudów zaistniałych za wstawiennictwem sługi Bożego, uznaniu go w wyniku tego procesu za błogosławionego i wyniesieniu na ołtarze w Kościele dla oddawania mu publicznego kultu (J. Zubka). Starożytność chrześcijańska nie znała procesów beatyfikacyjnych. Pierwszym sposobem oficjalnej czci był wyznaczony dzień (dies natalis — dzień narodzin dla nieba) gromadzenia się chrześcijan w celu uczczenia pamięci danej osoby, która zasłużyła na tę cześć swoim życiem z Ewangelią, czy też męczeńską śmiercią. Inną formą uczczenia były kalendarze, w których zamieszczano czczone osoby, wznoszono ku ich czci ołtarze lub przenoszono ich relikwie miejsca dotychczasowego pochowania do kościoła. Wzrost liczby czczonych osób, męczenników i wyznawców, sprawił, że czasami zdarzały się pewne nadużycia, dlatego synod w Kartaginie w 401 r. zobowiązał każdego biskupa do czuwania nad kultem świętych (B. Nadolski).

Od X wieku biskupi zwracali się do Stolicy Apostolskiej o potwierdzenie orzeczeń synodów lokalnych w sprawie kultu danej osoby. Stolica Apostolska czyniła to przez pozwolenie na przeniesienia ciała błogosławionego na miejsce kultu albo też na formalne ogłoszenie tego faktu. Pierwszej w dziejach beatyfikacji (i zarazem kanonizacji) dokonał papież Jan XV w 973 r. w odniesieniu do biskupa Augsburga św. Ulrycha.

Po Soborze Trydenckim ważne ustalenie miało miejsce w roku 1634, gdy papież Urban VIII zarządził, że należy utrzymać publiczny kult Wszystkich Świętych i błogosławionych ustalony przed rokiem 1181 (ustalenia papieża Aleksandra III); kult publiczny ustalony w okresie 1181-1534 może być kontynuowany, jeżeli zyska zatwierdzenie Stolicy Apostolskiej; zmarłym po 1534 r. można oddawać kult publiczny po przeprowadzeniu formalnego procesu beatyfikacyjnego; na przyszłość tylko Stolica Apostolska ma prawo decydować o publicznym kulcie sługi Bożego (J. Zubka). Kolejni papieże, np. Aleksander VII, Benedykt XIV uzupełniali przepisy związane z beatyfikacjami i kanonizacjami.

Papież Paweł VI w roku 1969 zreformował procedurę beatyfikacji, dając większe kompetencje Konferencjom Biskupów i także powołał specjalną kongregację do spraw beatyfikacji i kanonizacji.

Liturgia beatyfikacji

Ryt beatyfikacji jest kościelnym i liturgicznym wyrazem czci oddanej publicznie błogosławionemu i równocześnie zamyka on proces beatyfikacyjny. Po raz pierwszy taka beatyfikacja miała miejsce w roku 1662 przy wyniesieniu na ołtarze błogosławionego Franciszka Salezego.

Dzień beatyfikacji wyznacza specjalne pismo, tzw. breve papieskie. Do czasów papieża Jana Pawła II beatyfikacje odbywały się w bazylice św. Piotra w Rzymie. Takie było postanowienie papieża Benedykta XIV z roku 1741.

W oznaczonym dniu i godzinie beatyfikacji podczas liturgii beatyfikacyjnej, po odśpiewaniu antyfony na wejście (introit) i „Kyrie”, odczytuje się breve papieskie ogłaszające daną osobę błogosławioną. Od tego momentu sługa Boży staje się błogosławionym, co uzewnętrznia się przez odsłonięcie na ołtarzu jego relikwii oraz obrazu. Celebrans intonuje „Gloria”, okadza relikwie i obraz. Podobny obraz zostaje także uroczyście odsłonięty na zewnętrznym krużganku bazyliki przy biciu dzwonów. Celebrans odmawia modlitwę o nowym błogosławionym i dalej celebruje pontyfikalną Eucharystię.

Po południu tego dnia przybywa do bazyliki papież ze swoim orszakiem, aby oddać cześć nowemu błogosławionemu. Chór śpiewa hymn liturgiczny, następnie papież śpiewa modlitwę na cześć błogosławionego, w czasie śpiewu psalmu postulator wręcza papieżowi relikwie błogosławionego, jego życiorys i kwiaty. Papież w końcowym przemówieniu podkreśla znaczenie nowego błogosławionego dla Kościoła, narodu lub zakonu, z którego on pochodzi. Błogosławieństwo papieskie kończy uroczystość beatyfikacyjną (W. Padacz, M. Rola).

Papież Jan Paweł II zmienił dotychczasowy sposób beatyfikacji. Wykorzystując liczne pielgrzymki do różnych krajów sam ogłaszał błogosławionych. Jan Paweł II należy do tych papieży, którzy dokonali największej liczby beatyfikacji i kanonizacji. Nazywany jest Wielkim Kanonizatorem, papieżem Wszystkich Świętych (B. Nadolski).

Ojciec Święty Benedykt XVI wrócił do dawnej tradycji, polecając przewodnictwo uroczystości beatyfikacyjnej najczęściej kardynałowi prefektowi Kongregacji do spraw Świętych lub innemu kardynałowi. Na przykład w Licheniu uroczystości beatyfikacyjnej sługi Bożego Stanisława Papczyńskiego przewodniczył kardynał Tarcisio Bertone, watykański sekretarz stanu.

Uroczystość beatyfikacji dokonuje się obecnie w wyznaczonym przez papieża dniu i miejscu podczas uroczystej Eucharystii. Po akcie pokutnym i śpiewie „Kyrie” zazwyczaj postulator prosi o wyniesienie sługi Bożego do chwały błogosławionych, a wicepostulator odcztuje jego życiorys (może jedno i drugie odczytać biskup Kościoła lokalnego). Następnie przedstawiciel Ojca Świętego — kardynał odczytuje pismo papieskie ogłaszające sługę Bożego błogosławionym. Przy uroczystym śpiewie odsłania się obraz błogosławionego i przynosi się do ołtarza jego relikwie. Śpiewa się hymn „Gloria” i dalej kontynuuje się Mszę Świętą.

opr. aw/aw